Podręcznik coachingu godzenia życia zawodowego i rodzinnego Materiał trenerski: Instrukcja do Dzienniczka Krok 1: Wprowadzenie do pracy z Dzienniczkiem Zaproponuj osobom uczestniczącym zastosowanie Dzienniczka prowadzonego w ciągu pełnego tygodnia. Poinformuj, że całość pracy nad Dzienniczkiem może obejmować kilka sesji (ale nie mniej niż trzy). Poinformuj, że w Dzienniczku uczestniczki/uczestnicy mają notować codzienne czynności oraz czas ich trwania. Zachęć osoby uczestniczące do wypełniania Dzienniczka w bardziej rozbudowanym wariancie, który polega na wypełnianiu Dzienniczka również dla pozostałych członkiń/członków rodziny i wpisywaniu do niego czynności wykonywanych przez te osoby. Przekaż jednocześnie, że najlepiej będzie, jeżeli uczestniczce/uczestnikowi uda się zaangażować partnerkę/partnera oraz dziecko/dzieci do wypełnienia własnych Dzienniczków. Umożliwi to porównanie opisów codziennych czynności przez wszystkie osoby z rodziny. W ramach wprowadzenia do pracy nad Dzienniczkiem przekaż osobom uczestniczącym, że jednym z pierwszych problemów w godzeniu życia zawodowego i rodzinnego jest to, że nie dostrzegane są w obiektywny sposób czynności wykonywane przez nas samych oraz przez inne osoby z rodziny. Często pomijany jest w ogóle fakt wykonania niektórych czynności, jakby zadania były realizowane w magiczny sposób. Podkreśl, że każda osoba pełni w rodzinie ważną rolę, dlatego istotne jest, aby rodzice zaangażowali w prace domowe także dzieci. Nawet jeśli dzieci są małe, są czynności, które można im przydzielić (na przykład: wkładanie własnych rzeczy do kosza na pranie, nakrywanie do stołu, wkładanie naczyń do zmywarki). Przekaż osobom uczestniczącym, że ćwiczenie ma formę otwartą. Nie wymaga zastosowania gotowych formularzy ani list zadań. Do wypełniania Dzienniczka wykorzystuje się zwykły notes. 1
Krok 2: Omówienie wyników prowadzenia Dzienniczka Po upływie co najmniej jednego tygodnia od wprowadzenia do pracy z Dzienniczkiem powinno się odbyć kolejne spotkanie w celu przedyskutowania wyników prowadzenia Dzienniczka. Analiza wyników prowadzenia Dzienniczka powinna uwzględniać następujące zagadnienia: Co się dzieje, kiedy rodzina wstaje rano? Kto wstaje pierwszy? Kto przygotowuje dzieci do szkoły? Jak zorganizowane jest wyjście do szkoły lub przedszkola? Jak zorganizowane jest zarządzanie pieniędzmi? Kto jest odpowiedzialny za zakupy? Kto jest odpowiedzialny za sprzątanie i utrzymanie domu? Kto jest odpowiedzialny za gotowanie? Kto zajmuje się kontaktami z rodziną i znajomymi? Kto organizuje wakacje (planowanie wczasów, pakowanie, zakupy)? Kto zajmuje się zwierzętami? Kto dba o rodziców? Kto udziela pomocy znajomym i przyjaciołom? Moderuj pracę nad Dzienniczkiem w taki sposób, aby osoby uczestniczące miały świadomość wszystkich czynności, które muszą być wykonane w rodzinie. Wspieraj uczestniczki/uczestników w analizowaniu zadań życia rodzinnego, tak aby zauważały ewentualne nierówności w podziale zadań, a także poddały refleksji kwestie związane z tym, dlaczego zadania podzielone zostały w określony sposób. Wspieraj uświadamianie sobie, jakie są preferowane przez osoby uczestniczące czynności i dlaczego. Zadaj osobom uczestniczącym pytanie: czy wykonujesz daną czynność, bo inni tego chcą, czy dlatego, że ty tak wybrałaś/wybrałeś?. Zaproś osoby uczestniczące do poddania analizie listy zadań z uwzględnieniem kryterium, czy dana czynność jest dla nich przyjemna czy nieprzyjemna. Możesz zaproponować znaki graficzne, na przykład: dla czynności przyjemnych, 2
dla czynności nieprzyjemnych. Podręcznik coachingu godzenia życia zawodowego i rodzinnego Poproś osoby uczestniczące, aby mając listę zadań, rozważyły następujące pytania: Jak są podzielone obowiązki w rodzinie? Czy podział zadań jest najlepszy? Czy można go jakoś poprawić? Czy zmiany pociągają odebranie komuś zadań i/lub dodanie komuś innemu, czy tylko przenoszenie w jedną stronę lub oddelegowanie przez jedną osobę? Czy proponowane zmiany uwzględniają zasadę równości? W jaki sposób zmiany uwzględniają zasadę równości? Krok 3: Wprowadzanie zmian Zaproś osoby uczestniczące do pracy nad zaproponowaniem działań mających na celu wprowadzenie zmiany w planie codziennych czynności. Zachęć do wykorzystania w tym celu Dzienniczka. Zaproponuj, aby na jego podstawie każda osoba uczestnicząca opracowała listę i podział zadań dla własnej rodziny. Wspieraj uczestniczki/uczestników szkolenia na tym etapie pracy poprzez zadawanie poniższych pytań: Czy wszystkie dotychczasowe czynności są niezbędne dla funkcjonowania rodziny? Kto decyduje o tym, co jest niezbędne do wykonania? Jakie czynności są niezbędne do wykonania, aby rodzina mogła dobrze funkcjonować? Czy w twojej rodzinie można negocjować podział obowiązków? Przekaż osobom uczestniczącym, że podział zadań (obowiązków) pomiędzy członkinie/członków rodziny jest znacznie łatwiejszy do dokonania, jeżeli lista obowiązków i zadań jest zdefiniowana przez wszystkie osoby z rodziny. Poddaj pod rozwagę lub dyskusję osób uczestniczących sposób podziału polegający na zasadzie ty to lubisz ty to zrobisz. Zaproponuj, aby zmienić to rozwiązanie na model: wspólnie zdecydowaliśmy, że to jest ważne, więc podzielimy się zadaniami. Zwróć uwagę osób uczestniczących na personalne 3
listy niezbędnych zadań i konieczność zaakceptowania faktu, że jeżeli któraś z czynności jest ważna tylko dla jednej osoby, to właśnie ta osoba powinna to zadanie wykonywać. Zainspiruj osoby uczestniczące do wprowadzenia zmian w podziale obowiązków w rodzinie. Przekaż, że warto wprowadzać czasem zamiany. Jeśli dana osoba nigdy nie wykonywała danej czynności, warto ją zachęcić do spróbowania i sprawdzenia, jak się z tym czuje (na przykład: jeśli ktoś nie płacił rachunków niech raz to zrobi, jeśli ktoś nie robił dotychczas prania można zaproponować zrobienie tego w kolejnym tygodniu). Poinformuj, że ciekawym aspektem takiego podejścia jest nie tylko zabawa w zamianę, ale także efekt w postaci docenienia czynności, które najczęściej wykonywane są przez inne osoby z rodziny. Zwróć uwagę osobom uczestniczącym na problem niedopuszczania członkiń/członków rodziny do pewnych czynności, które stają się ich domeną. Są to zazwyczaj czynności pokrywające się z ich obszarem kompetencji (na przykład: gotowanie, chodzenie do banku itp.). Zaznacz, że nowy podział zadań jest zawsze dziełem indywidualnym, osoby uczestniczące nie muszą o nim dyskutować podczas sesji. Mogą jedynie notować zadania, analizując, jak proponowane zmiany zostaną odebrane i wprowadzone przez rodzinę. Podczas realizowania z osobami uczestniczącymi tego kroku wspieraj kreatywne myślenie i innowacyjne rozwiązania pojawiające się w trakcie opracowywania nowego planu. Krok 4: Omawianie wprowadzanych zmian Na spotkaniu dotyczącym omawiania tego, jak działają wprowadzone zmiany, daj osobom uczestniczącym czas na przedyskutowanie w grupie, jak funkcjonują wypracowane na poprzednim spotkaniu i wdrażane pomiędzy spotkaniami zmiany. Zaproponuj osobom uczestniczącym, aby zwróciły uwagę na następujące kwestie: poczucie utraty roli w rodzinie, przemyślenia i odczucia dotyczące samej/samego siebie w ciągu tygodnia, 4
Podręcznik coachingu godzenia życia zawodowego i rodzinnego odkrycia dotyczące nowych zadań (na przykład: czy się podobały, jak uczestniczka/uczestnik czuła się/czuł się w nowej roli, jak uczestniczka/uczestnik czuje się z tym, że potrafiła/potrafił zrobić coś nowego). Na tym etapie ćwiczenia zachęcaj osoby uczestniczące do uporządkowania własnych doświadczeń, problemów, sukcesów, przemyśleń, a także reakcji rodziny. Wspieraj kreatywne myślenie uczestniczek/uczestników oraz innowacyjne podejście do pojawiających się problemów, tak aby pomogło to w wypracowaniu nowych rozwiązań i umożliwiło wprowadzenie zmian w ostatecznym planie zadań. Rezultatem tego etapu pracy z Dzienniczkiem jest opracowanie nowej listy zadań oraz podziału obowiązków w rodzinie. Zaproś osoby uczestniczące, aby w swoich notesach opracowały najlepszy aktualnie dla ich rodziny zakres oraz podział zadań. Krok 5: Analiza efektów wprowadzanych zmian Zaproś osoby uczestniczące do dyskusji nad rezultatami wdrożenia zmian. Zaproponuj, aby każda z osób uczestniczących opowiedziała o nowym podziale zadań w swojej rodzinie. Na zakończenie zaproś osoby uczestniczące do dokonania oceny efektywności pracy z Dzienniczkiem i jego wpływu na codzienny podział obowiązków, godzenie życia zawodowego i rodzinnego oraz odczuwany w związku z tym poziom równowagi życiowej. 5