Poradnik metodyczny dla nauczyciela

Ewa Superczyńska, Melania Żylińska-Kaczmarek ZASADY ŻYWIENIA Poradnik metodyczny dla nauczyciela ZASADY_por_tyt.indd 1 2010-06-09, 07:23

Projekt okładki: Joanna Plakiewicz Redakcja: Barbara Gers Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek Wydawnictwo REA, Warszawa 2010 ISBN 978-83-7544-256-4 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82 http://www.rea-sj.pl e-mail: handlowy@rea-sj.pl Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem. Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypadkach wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa. Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; wmcsc@wp.pl

Spis treści 1. Wskazówki metodyczne................ 5 2. Ogólne wskazówki dotycząc procesu nauczania uczenia się przedmiotów zawodowych....... 10 3. Metody nauczania przedmiotu zasady żywienia........ 11 4. Wyposażenie sali do zajęć z przedmiotu zasady żywienia..... 13 5. Charakterystyka podręcznika.............. 14 6. Wskazówki do korzystania z podręcznika.......... 15 7. Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu zasady żywienia na podstawie programu nauczania 512 [05] [ZSZ/ MENiS/REA/2004.01.2/....... 16 8. Przykładowe scenariusze lekcji............. 27 9. Propozycje ćwiczeń................. 46 10. Krzyżówki.................... 52 11. Przykładowe testy................. 58 12. Bibliografia................... 74 3

4

1. Wskazówki metodyczne Poradnik do przedmiotu zasady żywienia ukierunkowany jest na przypomnienie celów nauczaniu tego przedmiotu zawodowego oraz wskazanie najlepszej drogi do ich osiągnięcia. Służy pomocą w posługiwaniu się podręcznikiem, z którym stanowi komplet. Chociaż jest skierowany do kształcenia uczniów w zawodzie kucharz małej gastronomii, może być z powodzeniem wykorzystany w nauczaniu tego przedmiotu w innych zawodach gastronomicznych. Celem przedmiotu jest przygotowanie uczniów do stosowania zasad prawidłowego żywienia, ze szczególnym uwzględnieniem znajomości roli poszczególnych składników pokarmowych w organizmie, ich źródeł, skutków niedoboru lub nadmiaru, obliczania wartości energetycznej i odżywczej pożywienia. W efekcie nauczania uczeń powinien umieć ocenić wartość odżywczą produktów spożywczych i stosować prawidłowe zasady żywienia ludzi zdrowych i chorych. W trakcie nauczania należy także zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności poruszania się na rynku pracy i w środowisku społecznym, pracy w grupie, komunikowania się, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i samokształcenia. W związku z tym przebieg zajęć oraz dobór metod i środków winny być ukierunkowane na kształtowanie tych umiejętności. Zwracać należy także uwagę na realizację celów wychowawczych zawartych w podstawie programowej kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej, w szczególności: dążenie do wszechstronnego rozwoju ucznia; przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy; uświadomienie życiowej użyteczności przedmiotu zasady żywienia; rozwijanie dociekliwości poznawczej; kształtowanie samodzielności w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym; kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych; uczenie szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego; 5

przygotowanie do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości; ochronę przed negatywnym wpływem mediów; przeciwdziałanie alkoholizmowi; poszanowanie zdrowia; kształtowanie postawy dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów; wskazanie kierunków i sposobów doskonalenia się. Treści programowe przedmiotu zasady żywienia zawarte w podręczniku zostały omówione w dziewięciu działach: 1. Znaczenie i zakres nauki o żywieniu. 2. Składniki odżywcze i ich rola w organizmie człowieka. 3. Gospodarka wodna organizmu. 4. Gospodarka energetyczna organizmu. 5. Normy żywienia i wyżywienia. 6. Planowanie wyżywienia. 7. Żywienie człowieka chorego. 8. Zwyczaje żywieniowe w Polsce i na świecie. 9. Najnowsze osiągnięcia z dziedziny żywienia i produkcji żywności. Wprowadzenie uczniów w zagadnienia związane z żywieniem i uświadomienie im znaczenia żywienia w życiu każdego człowieka jest celem pierwszego rozdziału. Podstawowymi pojęciami, z którymi należy zapoznać uczniów w tym dziale, są: racjonalne żywienie, rodzaje niedoborów, skutki wadliwego odżywiania, korzyści wynikające ze znajomości nauki o żywieniu. Uczniowie poznają także nazwy i zakres działania instytucji i organizacji zajmujących się problemami żywienia w Polsce i na świecie. Jest to rozdział wprowadzający do nauczania przedmiotu i dlatego należy go przeprowadzić w sposób interesujący dla uczniów, z wykorzystaniem ich dotychczasowej nawet popularnej wiedzy. Należy także posłużyć się mapą pamięci ze strony 10 podręcznika dla zobrazowania podstawowych pojęć zawartych w tym rozdziale i wskazania związków między nimi. To pierwsze spotkanie z mapą pamięci pozwoli uczniom nabyć umiejętności korzystania z niej w dalszych rozdziałach podręcznika. Korzyści wynikające ze znajomości nauki o żywieniu uczniowie mogą samodzielnie określić w toku krótkiej dyskusji lub zapisując indywidualnie na samoprzylepnych kartkach i odpowiednio grupując. Można także przytoczyć prasowe doniesienia o kataklizmach i zachęcić uczniów do zastanowienia się 6

nad skutkami tych wydarzeń w żywieniu zamieszkałej na danym terenie ludności i wynikających stąd niedoborów żywieniowych. Taka analiza pozwala nie tylko zbliżyć naukę do rzeczywistości, ukazać znaczenie znajomości zasad żywienia w życiu codziennym, ale także budzi emocje i ułatwia zapamiętanie. Kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych oraz uświadomienie życiowej użyteczności przedmiotu zasady żywienia to cele, na których realizację należy zwrócić uwagę w tym rozdziale. Rozdział drugi poświęcony składnikom pokarmowym i ich roli w organizmie człowieka jest najszerszym rozdziałem w podręczniku. Tu zostały omówione składniki pokarmowe: białka, tłuszcze, cukry, witaminy, składniki mineralne i ich rola w organizmie. Wskazane jest tak jak w poprzednim rozdziale rozpoczęcie od przeanalizowania mapy pojęć. Od mapy można przejść do rysunku na stronie 17 obrazującego główną rolę poszczególnych składników w organizmie. Takie uporządkowanie materiału pozwoli na ukształtowanie w uczniach sposobu myślenia o tych składnikach i związkach między nimi, a zarazem o różnicach wynikających z pełnionej przez nie roli. Znajomość tego podziału jest drogą do wstępnego charakteryzowania poszczególnych grup składników. Charakterystykę składników pokarmowych warto zacząć od cukrów ze względu na powszechność ich występowania i najprostszą przemianę w organizmie. Następnie przechodzimy do tłuszczów i białek. Oddzielnie charakteryzowane przemiany cukrów, tłuszczów i białek w organizmie powinny być na zakończenie działu zestawione we wspólnej analizie na podstawie budowy układu pokarmowego i przemian pokarmu w nim zachodzących. Omówienie składników mineralnych i witamin jest dosyć czasochłonne ze względu na ich liczebność. Wskazane jest, aby uczniowie sami spróbowali w odpowiadający im sposób zestawić te informacje. Powinni także mieć możliwość nabycia umiejętności oceny zagrożeń związanych z ich niedoborem lub nadmiarem i wskazania produktów spożywczych o wysokiej zawartości tych składników. Warto przy okazji tego rozdziału zwrócić uwagę na kształtowanie takich umiejętności, jak: uświadomienie życiowej użyteczności przedmiotu zasady żywienia, rozwijanie dociekliwości poznawczej, przeciwdziałanie alkoholizmowi. Realizując temat dotyczący gospodarki wodnej organizmu, w tym roli wody, cech wody zdatnej do picia oraz jej źródeł w żywieniu, warto położyć nacisk na pracę ucznia, który sam powinien dokonać bilansu wodnego. Należy przy tym nawiązać do doświadczeń uczniów związanych z ich dietą i spożyciem wody. Woda jest cennym dobrem wspólnym, podstawą życia, ale też zasobem, o który trzeba dbać. Konieczne jest podkreślenie troski o jakość wody i racjonalne wykorzystanie wody pitnej. Celem rozdziału czwartego jest nabycie umiejętności oceny wartości energetycznej pożywienia. Przemiana materii, jej rodzaje, sposoby obliczania, bilans 7

energetyczny i jego rodzaje, wartość energetyczna, obliczanie jej, korzystanie z tablic składu i wartości odżywczej pożywienia to podstawowe pojęcia tego rozdziału. Warto podkreślić różnicę w normach zapotrzebowania energetycznego ze względu na płeć, wiek, masę ciała, wzrost, stan zdrowia, klimat, rodzaj wykonywanej pracy. Tematyka tego rozdziału wpisuje się w realizację celów wychowawczych, jak uświadomienie życiowej użyteczności przedmiotu zasady żywienia i rozwijanie dociekliwości poznawczej. Normy żywienia i wyżywienia omówione w piątym rozdziale przybliżają uczniom zalecenia dotyczące spożycia składników odżywczych i produktów odżywczych. Daje to możliwość porównywania ilości składników dostarczanych w pożywieniu z normami. Rysunki przy poszczególnych grupach produktów mają na celu zobrazowanie i ułatwienie przyswojenia podstawowych wiadomości. W rozdziale scharakteryzowany jest także podział ludności na grupy, podział produktów spożywczych, normy żywienia i wyżywienia. Jest to temat szczególnie bliski uczniom i tę bliskość należy wykorzystać do zaprojektowania zajęć, podczas których mogą oni przeanalizować swoje jadłospisy, porównać je z normami, ocenić prawidłowość i wskazać konieczne zmiany. Planowanie wyżywienia różnych grup ludności musi uwzględniać trzy podstawowe zagadnienia: etapy planowania, rodzaje posiłków i podział ludności na grupy. Mapa pamięci ze strony 122 obrazuje związki między tymi zagadnieniami, natomiast rysunki w tekście ilustrujące te zagadnienia mogą stanowić dobrą pomoc przy realizacji tematu. Szczególnie istotne jest planowanie wyżywienia dla różnych grup ludności i wymaga skupienia uwagi najpierw na charakterystyce danej grupy, a następnie na wynikających z niej potrzeb żywieniowych. Dział ten w sposób szczególny pomaga w realizacji celu, jakim jest kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych. Na temat dotyczący żywienia człowieka chorego przeznaczonych jest tylko sześć godzin, wobec czego nie jest możliwe szerokie omawianie problemów, jakie są z tym związane. Głównie należy zasygnalizować podstawowe diety, produkty dozwolone i zabronione, aby przyszli kucharze mieli świadomość potrzeb żywieniowych tych grup ludzi. Zestawienie w tabeli pozwoliło na syntetyczne przedstawienie podstawowych treści. Odniesienie tego zagadnienia do dotychczasowych doświadczeń uczniów pomoże im w pełniejszym zrozumieniu podstaw żywienia dietetycznego. Nieodłącznym elementem kultury każdego narodu są jego zwyczaje żywieniowe. Rozdział VIII jest poświęcony temu tematowi. Na zwyczaje żywieniowe należy jednak spojrzeć przez pryzmat podstawowych zaleceń żywieniowych, niedoborów pokarmowych oraz chorób cywilizacyjnych. 8

Ostatni dział Żywność i żywienie wybiega w przyszłość. Ukazane problemy żywieniowe wynikające ze wzrostu liczby ludności świata, zmian trybu życia i postępu technologicznego są już dzisiaj odczuwalne. Stąd poszukiwanie nowych źródeł żywności i dążenie do ekonomicznego wykorzystania posiadanych zasobów. Podstawowe pojęcia zobrazowane na stronie 158 to nowe źródła żywności, wzbogacanie żywności, żywność wygodna, substancje dodatkowe, żywność specjalnego przeznaczenia. Materiałem do ćwiczeń w tym rozdziale mogą być wycinki z czasopism lub artykuły czy notatki ze stron internetowych wyszukane przez uczniów i omówione podczas zajęć. 9

10 2. Ogólne wskazówki dotycząc procesu nauczania uczenia się przedmiotów zawodowych Systematyczne wzbogacanie wiedzy z zakresu procesów uczenia się ułatwia lepsze ich zrozumienie, a co za tym idzie dokonywanie zmian w sposobach nauczania. Większa koncentracja na uczniach, nawiązywanie do rzeczywistości pozaszkolnej, promowanie rozumienia i myślenia bardziej niż zapamiętywania, powtarzania i mechanicznego ćwiczenia to główne paradygmaty dzisiejszego podejścia do nauczania uczenia się. Wynikają stąd zmiany w stosowanych metodach nauczania, i całej obudowie dydaktycznej. Trzy podstawowe zasady umożliwiające tworzenie środowiska sprzyjającego uczeniu się winny być wyznacznikiem planowania procesu dydaktycznego. Są to: zachęcanie uczniów do aktywnej nauki, do współpracy z innymi uczniami oraz do podejmowania sensownych działań i korzystania z wartościowych materiałów. Aby uczniowie mogli w sposób aktywny zaangażować się w proces uczenia, należy: unikać takich sytuacji, w których są przez dłuższy czas biernymi słuchaczami; zapewnić możliwość samodzielnego działania poprzez eksperymenty, obserwację, ćwiczenia, projekty; zachęcać do udziału w dyskusji i innych działaniach wymagających współpracy; pozwalać na kontrolowanie przez uczniów swojego uczenia się, czyli podejmowania decyzji, czego i jak mają się uczyć; pomagać uczniom w określaniu celów nauki. Niezmiernie ważne jest przygotowanie uczniów do pracy w zespole i współpraca w realizacji zadań. Stąd warto realizować zadania w grupach uczniowskich, umożliwić wymianę pomocy dydaktycznych lub wypracowanych materiałów między grupami, stwarzać sytuacje, w których uczniowie muszą kontaktować się ze sobą, wypowiadać własne opinie i oceniać argumentację innych uczniów.

3. Metody nauczania przedmiotu zasady żywienia Realizacja celów nauczania przedmiotu zasady żywienia wymaga zastosowania odpowiednich metod nauczania. Ponieważ w celach zwraca się szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności, dlatego istotne będzie wykorzystywanie metod aktywizujących uczniów w procesie uczenia się. 1. Metoda przypadków uczniowie analizują przedstawione im opisy przypadków, dyskutują i wyciągają wnioski. Opis przypadku powinien przygotować nauczyciel, korzystając z opisów zawartych w literaturze, autentycznych wydarzeń lub własnych doświadczeń. Opisy przypadków mogą być również przygotowane przez uczniów na podstawie ich własnych jadłospisów. Zastosowanie tej metody pozwala na kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem, analizowania, wyciągania wniosków, dyskutowania, zastosowania wiedzy w sytuacjach praktycznych. 2. Metaplan jako metoda pozwalająca na szybkie przeprowadzenie dyskusji przez zapisywanie głosów na kartkach. Jej przebieg pozwala na zabranie głosu wszystkim uczestnikom zajęć, nawet tym, którzy niechętnie zgłaszają się do odpowiedzi ustnej. Głosy w dyskusji zapisane na kartkach grupuje się odpowiednio do poruszonych problemów, a następnie analizuje i przygotowuje odpowiedź na pytanie główne. Jak jest? Jak być powinno? Co zrobić, aby było tak, jak powinno? Odpowiedzi na te pytania ułatwiają drogę do rozwiązania problemu. Do notowania odpowiedzi na te pytania można użyć odpowiednich kolorowych kartek. 3. Gry dydaktyczne rywalizacja w trakcie zabawy jest okazją do uczenia się wspartego emocjami. Można wykorzystać krzyżówki, rebusy, zagadki, a także zorganizować klasowe teleturnieje na wzór Wielkiej gry czy Milionerów. Do układania pytań, rebusów, krzyżówek czy zagadek powinni być zaangażowani uczniowie mniej aktywni, których w ten sposób zachęcimy do głębszej analizy materiału i wyłowienia istotnych dla 11

przedmiotu treści. Formy te można stosować zarówno podczas opracowywania nowego materiału, jak i podczas powtarzania. 4. Liczna grupa programów komputerowych umożliwiających przeliczanie wartości odżywczej konkretnych potraw lub zapotrzebowania na składniki pokarmowe przez konkretne osoby pozwala także na wykorzystanie komputerów do nauczania przedmiotu zasady żywienia. 5. Wykład tradycyjne metody oparte na słowie mogą być wykorzystane z ukierunkowaniem na przedstawienie nowej wiedzy, w połączeniu z prezentacją. Wykład nie może być zbyt długi. Powinien trwać maksymalnie 15 minut. Uczniom należy podać plan wykładu, każdy z punktów podsumować, a na zakończenie wykładu podsumować całość. W trakcie wykładu uczniowie mogą robić samodzielnie notatki odpowiednio do omawianych punktów. Po podsumowaniu wykładu przez nauczyciela takiego podsumowania winni także dokonać uczniowie. Wykład nie może być jedyną metodą nauczania stosowaną na każdej lekcji. 6. Pogadanka i dyskusja są metodami, podczas których prowadzący zadaje odpowiednio sformułowane pytania w celu uzyskania pożądanych odpowiedzi. Kierowanie dyskusją, zadawanie pytań podczas pogadanki umożliwia uczącym się nabywanie umiejętności formułowania odpowiedzi ustnych, obrony własnego zdania, analizowania odpowiedzi innych osób, argumentowania. Szczególnie ważne jest, aby podczas pogadanki czy dyskusji zwracać uwagę na problemy, a nie na ludzi je wypowiadających. Kształtowanie umiejętności dyskutowania jest jednym z podstawowych celów stosowania tych metod zarówno podczas wprowadzenia do tematu, opracowywania nowego tematu, jak i w trakcie podsumowania. Ciekawe tematy dyskusji mogą stać się podstawą do powtórzenia materiału. Przykład tematu do dyskusji: Racjonalne żywienie mit czy konieczność? 12

4. Wyposażenie sali do zajęć z przedmiotu zasady żywienia W dzisiejszych czasach nieodłącznym wyposażeniem każdej sali lekcyjnej powinien być komputer z przyłączem do Internetu i rzutnik multimedialny. Coraz częściej w salach znajdują się tablice multimedialne. Z pewnością dobrym kierunkiem będzie dążenie do wyposażenia sali przynajmniej w kilka stanowisk komputerowych do pracy uczniów w grupach. Komputer z rzutnikiem może być wielorako wykorzystywany. Przede wszystkim do projekcji przygotowanych prezentacji, filmów, materiałów dydaktycznych. Z jego pomocą mogą być przedstawiane tabele, zestawienia, schematy, rysunki, prowadzone obliczenia, wykorzystane programy do obliczania wartości odżywczej pożywienia. Jako środki dydaktyczne powinny jednak być także wykorzystywane naturalne produkty odpowiednio do tematu zajęć (owoce, warzywa, produkty mączne, opakowania produktów spożywczych zawierające informacje o produkcie, karty menu z zakładów gastronomicznych typu zamkniętego i otwartego). Niezbędnym wyposażeniem są tablice składu i wartości odżywczej produktów spożywczych, podręczna biblioteczka z wydawnictwami i publikacjami z zakresu żywienia. W sali powinny znajdować się także tablice korkowe lub magnetyczne pozwalające na zawieszenie wykonanych przez uczniów plakatów, przyczepianie karteczek, schematów i innych materiałów dydaktycznych. 13

5. Charakterystyka podręcznika Podręcznik Zasady żywienia został opracowany na podstawie programu nauczania przedmiotu zasady żywienia do zawodu kucharz małej gastronomii podstawa programowa 512(05). Podręcznik Zasady żywienia charakteryzuje się następującymi cechami: zawiera treści zgodne z programem nauczania przedmiotu; przed każdym rozdziałem znajduje się mapa pojęciowa obrazująca strukturę pojęć i związki między nimi; liczne schematy ilustrują zależności między poszczególnymi pojęciami i zjawiskami; kolorowy margines, na którym znajdują się podstawowe treści do zapamiętania, powtórzenia czy zwrócenia uwagi uczniów; treści te sąsiadują z tekstem, gdzie omówiono je szerzej; wykorzystano kolorowe tło dla podkreślenia szczególnie ważnych treści; liczne rysunki, schematy mają za zadanie zobrazowanie w sposób przystępny omawianych treści; tabele umożliwiające analizowanie danych, ułatwiające uczenie się i zapamiętanie; działy Chcesz wiedzieć więcej skierowane są do uczniów chcących poszerzyć swoją wiedzę; treści podręcznika są zaktualizowane na podstawie najnowszych informacji naukowych; podana literatura umożliwia poszerzenie wiedzy zawodowej; w podręczniku znajduje się też załącznik z zalecanymi normami i przykładowymi jadłospisami. 14

6. Wskazówki do korzystania z podręcznika 1. Mapa pojęciowa Znajdująca się przed każdym rozdziałem mapa pojęciowa ukazuje strukturę treści danego działu, zależności między nimi i w sposób obrazowy porządkuje materiał nauczania. Wskazane jest, aby rozpoczynając nowy rozdział, omówić z uczniami tę mapę, charakteryzując zakres treści rozdziału, główne zagadnienia i układ pojęć oraz związków między nimi. Do mapy należy powracać, rozpoczynając każdy temat w danym rozdziale, aby utrwalić jego strukturę. Także podczas powtórzenia materiału na lekcji oraz na zakończenie działu należy skorzystać z mapy. Dla ułatwienia zapamiętania i utrwalenia związków między pojęciami uczniowie mogą pokolorować poszczególne pojęcia w podręcznikach. 2. Tekst na marginesach Na marginesach podręcznika znajdują się informacje szczególnie ważne dla danego działu. Mogą one służyć do sformułowania punktów lekcji, pytań do uczniów, a także jako pomoc w przygotowaniu się do zajęć. Na ich podstawie także sami uczniowie mogą formułować pytania czy punkty wpisywane do zeszytu. Mogą być także wykorzystane jako wskazówka do odszukania szerszej informacji na ten temat w tekście podręcznika. 3. Podręcznik umożliwia wielokrotne powtórzenia tej samej treści w różny sposób. Można z nimi zapoznać się, czytając treść rozdziałów. Ważniejsze treści są podane wytłuszczoną czcionką. Ponownie znajdują się one na marginesach rozdziałów. Dzięki umieszczeniu niektórych treści na kolorowym tle możliwe jest zwrócenie uwagi uczniów na te treści. Rysunki, nawiązując do przedstawionych treści, stanowią ich wizualne odzwierciedlenie. 15

7. Propozycja nauczycielskiego planu dydaktycznego do przedmiotu zasady żywienia na podstawie programu nauczania 512 [05] [ZSZ/ MENiS/REA/2004.01.2/ Nr lekcji Temat lekcji 1 Zakres i znaczenie nauki o żywieniu Podstawowe (A+B) Uczeń Wymagania I. Znaczenie i zakres nauki o żywieniu nazywa cele nauki o żywieniu wymienia instytucje i organizacje zajmujące się sprawami żywienia definiuje racjonalne żywienie wyjaśnia znaczenie racjonalnego żywienia Ponadpodstawowe (C+D) Uczeń dowodzi znaczenia nauki o żywieniu określa znaczenie racjonalnego żywienia II. Składniki odżywcze i ich rola w organizmie człowieka 2 Składniki pokarmowe, ich podział i rola 3 Budowa chemiczna i podział cukrów 4 Cukry przyswajalne przez organizm wymienia składniki występujące w pożywieniu rozróżnia składniki pożywienia ze względu na rolę w organizmie wyjaśnia budowę chemiczną cukrów identyfikuje węglowodany ze względu na budowę chemiczną i przyswajalność definiuje pojęcie cukrów przyswajalnych wymienia cukry przyswajalne przez organizm wymienia źródła i własności węglowodanów przyswajalnych przez organizm charakteryzuje rolę składników pokarmowych w organizmie charakteryzuje cukry ze względu na budowę chemiczną, pochodzenie, konsystencję porównuje cukry przyswajalne 16

5 Cukry nieprzyswajalne przez organizm definiuje pojęcie cukrów nieprzyswajalnych wymienia cukry nieprzyswajalne przez organizm wymienia źródła i własności węglowodanów nieprzyswajalnych przez organizm określa rolę cukrów nieprzyswajalnych w organizmie 6 Rola węglowodanów w organizmie oraz ich źródła w pożywieniu wymienia źródła cukrów w pożywieniu podaje zapotrzebowanie na węglowodany wymienia skutki nadmiaru i niedoboru spożycia węglowodanów charakteryzuje rolę węglowodanów w organizmie klasyfikuje źródła cukrów 7 Budowa chemiczna, podział i własności tłuszczów 8 Rola tłuszczów w organizmie wyjaśnia budowę chemiczną tłuszczów wymienia własności tłuszczów nazywa podstawową rolę tłuszczów w organizmie i żywieniu wymienia rodzaje tłuszczów znajdujących się w organizmie nazywa skutki nadmiaru i niedoboru tłuszczów w pożywieniu wymienia NNKT i wskazuje ich źródła identyfikuje wpływ NNKT i cholesterolu na zdrowie człowieka wymienia produkty spożywcze zawierające cholesterol klasyfikuje tłuszcze ze względu na budowę, pochodzenie i konsystencję analizuje własności tłuszczów charakteryzuje rolę tłuszczów, kwasów tłuszczowych i steroli w organizmie klasyfikuje źródła NNKT klasyfikuje produkty spożywcze zawierające cholesterol wyjaśnia rolę cholesterolu LDL i HDL 9 Źródła tłuszczów w pożywieniu i normy spożycia 10 Białka skład chemiczny, budowa, podział i własności wymienia źródła tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego nazywa zapotrzebowanie organizmu na tłuszcze, w tym na NNKT wyjaśnia budowę chemiczną białek identyfikuje białka ze względu na budowę wymienia własności białek analizuje i dokonuje zestawień najbogatszych źródeł tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego porównuje źródła tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego klasyfikuje i charakteryzuje białka 17

11 Rola białka w żywieniu identyfikuje pojęcie aminokwasy egzogenne, endogenne i względnie egzogenne wymienia aminokwasy i wskazuje ich rolę w organizmie definiuje termin białko pełnowartościowe i niepełnowartościowe identyfikuje rolę białek w organizmie wymienia skutki niedoboru i nadmiaru białka w organizmie charakteryzuje aminokwasy egzogenne, endogenne i względnie egzogenne porównuje aminokwasy określa wartość odżywczą różnych rodzajów białek 12 Źródła białka w pożywieniu wymienia zapotrzebowanie organizmu na białko wymienia główne źródła białek identyfikuje produkty będące źródłem białka pełno- i niepełnowartościowego klasyfikuje źródła białka pod względem zawartości i wartości odżywczej 13 Anatomia i fizjologia przewodu pokarmowego identyfikuje budowę układu pokarmowego wymienia kolejne odcinki przewodu pokarmowego wymienia zadania poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego, gruczołów ślinowych oraz wątroby i trzustki charakteryzuje funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego, ślinianek, wątroby i trzustki 14 Trawienie i wchłanianie definiuje terminy: trawienie, wchłanianie wskazuje odcinki przewodu pokarmowego, w których trawione są i wchłaniane poszczególne składniki odżywcze charakteryzuje fizjologię przewodu pokarmowego określa rolę śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i żółci 15 Trawienie, wchłanianie i przyswajanie cukrów, tłuszczów i białek 16 Sprawdzian wiadomości i umiejętności wymienia produkty końcowe trawienia poszczególnych składników odżywczych i ich wykorzystanie przez organizm analizuje przemiany składników pokarmowych w organizmie 17 Składniki mineralne podział i rola w organizmie definiuje pojęcie: składniki mineralne wymienia składniki mineralne identyfikuje składniki mineralne wymienia funkcje, jakie spełniają składniki mineralne w organizmie klasyfikuje składniki mineralne występujące w organizmie 18

18 Makroelementy wapń, fosfor, magnez wymienia źródła składników mineralnych wymienia objawy niedoboru i nadmiaru opisuje czynniki utrudniające przyswajanie informuje o wysokości zapotrzebowania na składniki mineralne przewiduje skutki nadmiaru lub niedoboru składników mineralnych analizuje czynniki utrudniające przyswajanie składników pokarmowych z pożywienia 19 Makroelementy sód, potas, chlor, siarka wymienia źródła składników mineralnych wymienia objawy niedoboru i nadmiaru opisuje czynniki utrudniające przyswajanie informuje o wysokości zapotrzebowania na składniki mineralne przewiduje skutki nadmiaru lub niedoboru składników mineralnych charakteryzuje poszczególne składniki mineralne 20 Mikroelementy żelazo, miedź, cynk, mangan 21 Mikroelementy kobalt, jod, fluor, molibden, selen, chrom i inne wymienia źródła składników mineralnych wymienia objawy niedoboru i nadmiaru opisuje czynniki utrudniające przyswajanie informuje o wysokości zapotrzebowania na składniki mineralne wymienia źródła składników mineralnych wymienia objawy niedoboru i nadmiaru opisuje czynniki utrudniające przyswajanie informuje o wysokości zapotrzebowania na składniki mineralne przewiduje skutki nadmiaru lub niedoboru składników mineralnych charakteryzuje poszczególne składniki mineralne na podstawie symptomów ocenia możliwe przyczyny wynikające z niedoboru lub nadmiaru składników mineralnych charakteryzuje poszczególne składniki mineralne 22 Równowaga kwasowo-zasadowa rozróżnia pierwiastki kwaso- i zasadotwórcze wymienia produkty zakwaszające i alkalizujące organizm identyfikuje znaczenie równowagi kwasowo-zasadowej dla organizmu człowieka i wskazuje skutki jej zachwiania analizuje mechanizm zakwaszania organizmu ocenia przyczyny zachwiania równowagi kwasowo- -zasadowej w organizmie 23 Witaminy wiadomości ogólne. Rola witaminy A w organizmie definiuje podstawowe pojęcia dotyczące witamin wymienia witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i wodzie identyfikuje rolę witaminy A w organizmie wymienia typowe objawy niedoboru wit. A w organizmie wymienia źródła wit. A i jej prowitaminy porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit.a i karotenu ocenia pokrycie dziennego zapotrzebowania na wit. A przez produkty spożywcze 19

24 Rola witaminy D w organizmie 25 Rola witaminy E w organizmie identyfikuje rolę wit. D w organizmie wymienia typowe objawy niedoboru wit. D w organizmie wymienia źródła wit. D i jej prowitaminy identyfikuje rolę wit. E w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. E w organizmie wymienia źródła wit. E porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. D ocenia pokrycie dziennego zapotrzebowania na wit. D przez produkty spożywcze porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. E 26 Rola witaminy K w organizmie identyfikuje rolę wit. K w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. K w organizmie wymienia źródła wit. K porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. K 27 Rola witaminy C w organizmie identyfikuje rolę witaminy C w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. C w organizmie wymienia źródła wit. C porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. C rozróżnia czynniki powodujące zniszczenie wit. C 28 Rola witaminy B 1 w organizmie 29 Rola witaminy B 2 w organizmie 30 Rola witaminy PP w organizmie identyfikuje rolę wit. B 1 w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. B 1 w organizmie wymienia źródła wit. B 1 identyfikuje rolę wit. B 2 w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. B 2 w organizmie wymienia źródła wit. B 2 identyfikuje rolę wit. PP w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. PP w organizmie wymienia źródła wit. PP porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. B 1 porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. B 2 porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. PP 31 Rola witaminy B 6 i B 12 w organizmie identyfikuje rolę wit. B 6 i B 12 w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. B 6 i B 12 w organizmie wymienia źródła wit. B 6 i B 12 porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. B 6 i B 12 32 Witamina H, kwas foliowy i pantotenowy i ich rola w organizmie identyfikuje rolę wit. H, kwasu foliowego i pantotenowego w organizmie wskazuje typowe objawy niedoboru wit. H w organizmie wymienia źródła wit. H porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wit. H 20

III. Gospodarka wodna organizmu 33 Rola wody w organizmie identyfikuje rolę wody w organizmie wymienia źródła wody 34 Bilans wodny definiuje bilans wodny i wymienia jego rodzaje wskazuje konsekwencje zachwiania bilansu wodnego wymienia przyczyny i objawy odwodnienia organizmu wymienia sposoby zapobiegania odwodnieniu organizmu porównuje surowce i produkty pod względem zawartości wody rozróżnia rodzaje bilansów wodnych planuje ilość płynów w jadłospisie określa warunki, jakie powinna spełniać woda pitna 35 Sprawdzian wiadomości 36 Przemiana materii 37 Podstawowa, ponadpodstawowa i całkowita przemiana materii IV. Gospodarka energetyczna organizmu definiuje pojęcie przemiany materii nazywa jednostki energetyczne nazywa wartość energetyczną podstawowych składników pożywienia wymienia rodzaje przemiany materii definiuje pojęcia: PPM, PPPM i CPM wymienia czynniki wpływające na PPM i CPM wymienia składowe CPM wyjaśnia różnice między metabolizmem, anabolizmem i katabolizmem porównuje składniki pokarmowe pod względem wartości energetycznej ocenia wielkość własnej PPM i CPM ocenia PPM i CPM w zależności od wykonywanej pracy 38 Bilans energetyczny organizmu. Wartość energetyczna pożywienia 39 Obliczanie wartości energetycznej produktów i potraw 40 Obliczanie wartości energetycznej posiłków wyjaśnia pojęcie wartości energetycznej pożywienia wskazuje składniki pokarmowe, które kształtują wartość energetyczną definiuje i wymienia rodzaje bilansu energetycznego wylicza wartość energetyczną różnych ilości produktów wylicza wartość energetyczną prostych potraw na podstawie ich składu recepturowego i tablic wylicza wartość energetyczną posiłków identyfikuje udział poszczególnych składników pokarmowych w dziennym zapotrzebowaniu organizmu analizuje przyczyny i skutki naruszenia bilansu energetycznego analizuje zależności między wartością energetyczną a składem chemicznym produktów analizuje zawartość poszczególnych składników pokarmowych w dziennym zapotrzebowaniu organizmu 21

41 Podział produktów spożywczych na 12 grup V. Normy żywienia i wyżywienia wymienia grupy produktów spożywczych nazywa kryteria podziału produktów spożywczych na grupy klasyfikuje produkty spożywcze 42 Charakterystyka produktów zbożowych oraz mleka i produktów mlecznych wymienia produkty należące do każdej z grup wymienia główne składniki odżywcze każdej z grup ocenia wartość odżywczą każdej z grup porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 43 Charakterystyka jaj, mięsa i przetworów mięsnych oraz ryb wymienia produkty należące do każdej z grup wymienia główne składniki odżywcze każdej z grup ocenia wartość odżywczą każdej z grup porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 44 Charakterystyka masła i śmietany, innych tłuszczów oraz ziemniaków wymienia produkty należące do każdej z grup wymienia główne składniki odżywcze każdej z grup ocenia wartość odżywczą każdej z grup porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 45 Warzywa i owoce bogate w witaminę C 46 Warzywa i owoce bogate w karoten wymienia produkty należące do grupy wymienia główne składniki odżywcze grupy wymienia produkty należące do grupy wymienia główne składniki odżywcze grupy ocenia wartość odżywczą grupy porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy ocenia wartość odżywczą grupy porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 47 Warzywa i owoce inne. Strączkowe suche wymienia produkty należące do każdej z grup wymienia główne składniki odżywcze każdej z grup ocenia wartość odżywczą każdej z grup porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 22

48 Cukier i słodycze. Piramida żywieniowa wymienia produkty należące do 12 grupy wymienia główne składniki odżywcze 12 grupy dokonuje podziału produktów spożywczych na 5 grup wymienia główne składniki odżywcze każdej z grup wymienia produkty zawarte w piramidzie żywieniowej ocenia wartość odżywczą poszczególnych grup porównuje wartość odżywczą produktów w obrębie danej grupy 49 Zamienność produktów 50 Podział ludności na grupy wymienia kryteria stosowania zamienności produktów korzysta z tabel zamienności produktów nazywa grupy ludności zgodnie z podziałem na 19 grup stosuje zamienność produktów przy zastosowaniu różnych kryteriów określa warunki zamiany produktów analizuje kryteria podziału 51 Normy żywienia 52 Normy wyżywienia racje pokarmowe 53 Zasady układania jadłospisów definiuje i wymienia normy żywienia wymienia czynniki wpływające na zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe wymienia zastosowanie norm żywienia posługuje się normami żywienia definiuje i wymienia normy wyżywienia identyfikuje pojęcie racja pokarmowa korzysta z norm wyżywienia VI. Planowanie wyżywienia różnych grup ludności definiuje pojęcia: racjonalne żywienie, jadłospis wymienia zasady układania jadłospisów klasyfikuje normy żywienia analizuje normy żywienia określa zalecane normy żywienia dla własnego organizmu na wybrane składniki (białko, wapń, żelazo, wit. C) oraz zapotrzebowanie na energię klasyfikuje normy wyżywienia analizuje normy wyżywienia charakteryzuje zasady układania jadłospisów 54 Planowanie i charakterystyka posiłków wymienia rodzaje i identyfikuje poszczególne posiłki wyjaśnia udział poszczególnych posiłków w pokryciu całodziennego zapotrzebowania energetycznego organizmu planuje jadłospisy na określone okoliczności 55 Ocena jadłospisów wymienia metody oceny jadłospisów ocenia jadłospisy pod względem ilościowym i jakościowym ocenia jadłospis metodą punktową 23

56 Żywienie niemowląt i dzieci do 3 roku życia oraz dzieci w wieku przedszkolnym 57 Żywienie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz młodzieży w wieku 16-20 lat 58 Żywienie dorosłych oraz kobiet w ciąży i karmiących 59 Żywienie ludzi starszych. Sprawdzian wiadomości i umiejętności 60 Żywienie w zakładach otwartych i zamkniętych 61 Ogólne wiadomości o dietetyce i dietach 62 Dieta podstawowa - lekkostrawna wymienia zasady żywienia niemowląt i dzieci do 3 roku życia oraz dzieci w wieku przedszkolnym wymienia liczbę posiłków w ciągu dnia, produkty zalecane i zabronione wyjaśnia zasady żywienia dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz młodzieży w wieku 16-20 lat wyjaśnia zasady żywienia dorosłych oraz kobiet w ciąży i karmiących wymienia zasady żywienia ludzi starszych wymienia zasady układania i rodzaje kart menu żywienia zbiorowego identyfikuje układ karty menu dla restauracji VII. Żywienie człowieka chorego definiuje pojęcia: dietetyka, żywienie dietetyczne wymienia ogólne zasady żywienia dietetycznego wymienia rodzaje diet wymienia produkty i potrawy dozwolone i zabronione identyfikuje dietę z typem schorzenia wskazuje zasady modyfikacji diety lekkostrawnej przy innych schorzeniach ocenia jadłospisy dla dzieci do 3 roku życia i dokonuje ich korekty planuje całodzienny jadłospis dla dzieci przedszkolnych ocenia jadłospisy dla młodzieży i dokonuje ich korekty planuje zestawy drugich śniadań zabieranych do szkoły ocenia jadłospisy dla dorosłych i kobiet w ciąży i dokonuje ich korekty planuje całodzienny jadłospis ocenia jadłospisy dla ludzi starszych i dokonuje ich korekty planuje całodzienny jadłospis dla ludzi starszych oraz dla własnej rodziny charakteryzuje żywienie w zakładach otwartych i zamkniętych planuje jednodniowy jadłospis dla wybranego zakładu analizuje i ocenia poprawność przykładowych kart menu, wskazuje ewentualną korektę dokonuje klasyfikacji diet w zależności od stopnia strawności, składu chemicznego, konsystencji potraw charakterystycznych dla danego schorzenia wyjaśnia celowość ograniczenia niektórych składników odżywczych charakteryzuje dietę podstawową lekkostrawną 24

63 Dieta wysokobiałkowa i niskobiałkowa 64 Dieta małotłuszczowa z ograniczeniem energii, cukrów prostych i tłuszczów 65 Dieta niskokaloryczna wymienia produkty i potrawy dozwolone i zabronione identyfikuje dietę z typem schorzenia wymienia produkty i potrawy dozwolone i zabronione identyfikuje dietę z typem schorzenia charakteryzuje dietę niskokaloryczną wymienia produkty i potrawy dozwolone i zabronione identyfikuje dietę z typem schorzenia wyjaśnia celowość ograniczenia niektórych składników odżywczych charakteryzuje dietę wysoko- i niskobiałkową wyjaśnia celowość ograniczenia niektórych składników odżywczych charakteryzuje dietę małotłuszczową określa celowość ograniczenia niektórych składników odżywczych 66 Diety: oszczędzająca i z modyfikacjami. Żywienie w alergiach wymienia produkty i potrawy dozwolone i zabronione identyfikuje dietę z typem schorzenia wymienia najczęstsze alergeny charakteryzuje dietę oszczędzającą oraz diety z modyfikacjami wyjaśnia celowość ograniczenia niektórych składników odżywczych charakteryzuje żywienie w alergiach VIII. Zwyczaje żywieniowe w Polsce i na świecie 67 Zasady i znaczenie racjonalnego żywienia. Podstawowe zalecenia żywieniowe identyfikuje termin: racjonalne żywienie wymienia zasady racjonalnego żywienia wymienia podstawowe zalecenia żywieniowe charakteryzuje zasady racjonalnego żywienia 68 Niedobory pokarmowe 69 Zaburzenia odżywiana wymienia rodzaje niedoborów pokarmowych, ich przyczyny i skutki wymienia czynniki ryzyka zachorowania na anoreksję i bulimię proponuje sposoby zapobiegania niedoborom pokarmowym określa objawy i skutki zachorowania na anoreksję i bulimię 70 Choroby cywilizacyjne wymienia choroby cywilizacyjne wyjaśnia ich przyczyny wymienia najczęściej popełniane błędy żywieniowe proponuje sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym 25

71 Zwyczaje żywieniowe oraz kierunki żywieniowe 72 Sprawdzian wiadomości 73 Nowe źródła żywności określa upodobania żywieniowe Polaków identyfikuje wegetarianizm i jego odmiany wskazuje zalety i wady wegetarianizmu charakteryzuje zwyczaje żywieniowe w różnych rejonach świata IX. Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie żywienia i produkcji żywności wymienia nowe źródła żywności określa problemy żywieniowe na świecie 74 Wzbogacanie żywności oraz substancje dodatkowe stosowane przy produkcji żywności definiuje termin: wzbogacanie żywności nazywa cel i rodzaje wzbogacania żywności wymienia substancje wzbogacające wymienia przykłady wzbogacania żywności wymienia przykłady zastosowania substancji dodatkowych w produkcji żywności analizuje celowość wzbogacania żywności charakteryzuje celowość stosowania dodatków do żywności interpretuje informacje podane na opakowaniach klasyfikuje dodatki do żywności 75 Żywność specjalnego przeznaczenia 76 Zanieczyszczenia żywności i wody oraz ich wpływ na organizm wyjaśnia pojęcia: żywność specjalnego przeznaczenia, żywność wygodna, żywność funkcjonalna podaje przykłady i zastosowanie w/w żywności wymienia rodzaje i pochodzenie zanieczyszczeń żywności i wody wymienia sposoby zapobiegania i usuwania zanieczyszczeń żywności i wody określa wpływ zanieczyszczeń żywności i wody na organizm 26

8. Przykładowe scenariusze lekcji Scenariusz 1 Temat: Zasady układania jadłospisów. Cel ogólny: kształtowanie umiejętności układania jadłospisów. Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi: określić podstawowe zasady układania jadłospisów; układać jadłospis z zastosowaniem poznanych zasad; ocenić prawidłowość zaplanowania jadłospisu. Metody nauczania: ćwiczenia, praca z materiałem drukowanym (podręcznik Zasady żywienia, str.122-134), dyskusja. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca w parach praca w zespołach 4-osobowych Czas: 90 minut Środki dydaktyczne: podręcznik, arkusze papieru A1, pisaki kolorowe lub kredki. 27

Przebieg zajęć: 1. Sprawy organizacyjne. 2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć. 3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia. 4. Realizacja tematu: a) Uczniowie w parach dyskutują nad zasadami układania jadłospisów. b) Sporządzają notatkę w zeszycie nt. zasad układania jadłospisów. c) Dla określonej grupy osób (grupa jednorodna) układają jadłospis zgodnie z poznanymi zasadami. d) Każda para uczniów otrzymuje jadłospis (może być od innej pary uczniów) do oceny pod kątem zgodności z zasadami układania jadłospisów. e) Każdy zespół prezentuje wyniki pracy na forum klasy. f) Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w realizacji zadań. g) Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny realizacji zadań. Zakończenie zajęć Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, wskazując na zaangażowanie uczniów w ich realizację i uzyskane efekty, a szczególnie przydatność opracowania i analizowania jadłospisów. Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach Indywidualna ocena swojego zaangażowania w przebieg zajęć za pomocą kolorowych kartek: zielony uczestniczyłem aktywnie, żółty nie we wszystkim uczestniczyłem, czerwony nie byłem aktywny. Scenariusz 2 Temat: Zasady układania jadłospisów. 28 Cel ogólny: kształtowanie umiejętności układania jadłospisów Cele podstawowe: definiuje pojęcia: racjonalne żywienie, jadłospis, wymienia zasady układania jadłospisów.

Cele ponadpodstawowe: wyjaśnia zasady układania jadłospisów. Metoda: dyskusja metodą metaplanu Środki dydaktyczne: tablica magnetyczna lub korkowa, tabele składu i wartości odżywczej produktów, kilka arkuszy szarego papieru, kolorowe kartki (w 3 kolorach i różnych kształtach) Czas: 45 min Przebieg lekcji: 1. Czynności wstępne sprawdzenie obecności i przypomnienie wiadomości z poprzednich lekcji. 2. Czynności wprowadzające podanie tematu lekcji, omówienie celów lekcji. 3. Lekcja właściwa wprowadzenie do problemu przyjęcie przez uczniów metaplanu jako metody rozwiązania problemu. Podzielenie uczniów na grupy, rozdanie kolorowych karteczek i pisaków (Faza I). Faza II. Przedstawienie pierwszego tematu, tworzenie pierwszego plakatu i jego uporządkowanie. Jakie są zasady prawidłowego odżywiania? Domniemane odpowiedzi uczniów: 1. Przygotowanie urozmaiconych posiłków 2. Regularnie jeść posiłki 3. Jeść co najmniej 3 razy dziennie 4. Nie objadać się na noc 5. Jeść codziennie coś innego 6. Planowanie posiłków na dłuższy czas 29

7. Odpowiednio dobrane składniki odżywcze 8. Składniki z różnych grup produktów 9. Produkty niepowtarzające się w ciągu dnia 10. Różne potrawy w ciągu dnia 11. Potrawy sporządzone różnymi technikami 12. Kolorowe 13. Estetycznie podane 14. Dobrane pod względem smaku i zapachu 15. W zależności od możliwości finansowych Faza III. Tworzenie drugiego plakatu i prezentacja wypowiedzi. Co należy zrobić, aby żywienie było prawidłowe? Jak jest? Jak być powinno? 1. Stale te same posiłki 2. Posiłki jednorodne 3. Zbyt duże przerwy między posiłkami 4. Ta sama liczba posiłków dla dzieci i dorosłych 5. Mało kolorowe 6. Nie przywiązujemy wagi do wyglądu potraw 7. Przez kilka dni takie same posiłki 8. Za mało warzyw i owoców w diecie 9. Za dużo tłustych mięs 10. Zbyt często jemy słodycze 11. Lubimy fast foody 12. Jemy za mało ryb 13. Zbyt często jemy białe pieczywo 14. Zbyt często jemy potrawy smażone 15. Często jemy byle gdzie i byle jak 16. Nie zwracamy uwagi na sposób podania posiłku 17. Ciemne pieczywo jest drogie 18. Dobre surowce są drogie 19. Mamy za mało pieniędzy 1. Posiłki urozmaicone 2. Odpowiednio rozłożone w ciągu dnia 3. Codziennie coś innego 4. Odpowiednio dobrane składniki odżywcze 5. Składniki z różnych grup produktów 6. Produkty niepowtarzające się w ciągu dnia 7. Różne potrawy w ciągu dnia 8. Planować posiłki co najmniej na tydzień 9. Potrawy sporządzone różnymi technikami (gotowane, pieczone, duszone, smażone) 10. Kolorowe 11. Estetycznie podane 12. Dobrane pod względem smaku i zapachu 13. W zależności od możliwości finansowych 30

Faza IV. Tworzenie trzeciego plakatu (notatka w zeszycie). Co zrobić, aby było tak, jak być powinno? 1. Planować jadłospisy na dłużej (tydzień, dekada, miesiąc). 2. Planować w zależności od potrzeb organizmu (każdy jadłospis musi być dostosowany do wieku, płci, stanu fizjologicznego organizmu oraz wykonywanej pracy). 3. Odpowiednio rozłożyć posiłki w ciągu dnia. 4. Uwzględnić produkty z każdej grupy (w ciągu dnia co najmniej jeden produkt z każdej grupy). 5. Uwzględnić różną technikę sporządzania potraw (gotowanie, pieczenie, duszenie, smażenie). 6. Uwzględnić odpowiedni dobór barw, smaków i zapachów. 7. Estetycznie podawać posiłki. 8. Dostosować jadłospis do możliwości finansowych. Faza V. Tworzenie czwartego plakatu. Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? 1. Brak wiedzy na temat prawidłowego odżywiania. 2. Duże zaangażowanie zawodowe kobiet i brak czasu na prawidłowe przygotowanie posiłków. 3. Złe nawyki żywieniowe. Faza VI. Wnioski. Podnieść świadomość w zakresie prawidłowego odżywiania Planować jadłospisy Zmienić zwyczaje żywieniowe 31

4. Ocena uczniów nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas zajęć. 5. Zadanie domowe Ułożyć tygodniowy jadłospis dla swojej rodziny. Scenariusz 3 Temat: Wartość energetyczna pożywienia. Cel ogólny: kształtowanie umiejętności oceny wartości energetycznej pożywienia. Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: określić wartość energetyczną składników pożywienia białek, tłuszczów i węglowodanów; wyszukać w Tablicach wartość energetyczną produktu lub potrawy; obliczyć wartość energetyczną potrawy, posiłku, produktu; zaplanować żywienie o określonej wartości energetycznej. Metody nauczania: dyskusja, ćwiczenia praktyczne, praca z materiałem drukowanym (podręcznik Zasady żywienia, str. 92 95). Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca w parach, praca zespołowa. Czas: 45 min 32 Środki dydaktyczne: literatura, komputer z oprogramowaniem i przyłączem internetowym.

Przebieg zajęć: 1. Sprawy organizacyjne. 2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć. 3. Realizacja tematu: a) uczniowie indywidualnie zapoznają się z materiałem z podręcznika; b) uczniowie w parach wyszukują w Tablicach wartość energetyczną wskazanych produktów i potraw; c) uczniowie dokonują obliczenia wartości energetycznej wskazanych produktów na podstawie ich składu chemicznego i porównują z wartościami w Tablicach; d) nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w realizacji zadań; e) uczniowie prezentują sposób wykonania zadań i uzyskane wyniki na forum klasy. Uwaga do realizacji ćwiczeń można wykorzystać programy komputerowe. Zakończenie zajęć Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, wskazując na zaangażowanie uczniów w ich realizację i uzyskane efekty, a szczególnie przydatność realizowanych zadań w planowaniu i ocenie posiłków, wypowiedzi uczniów nt. stopnia trudności wykonanych zadań. Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach: ewaluacja: walizka co zabieram z zajęć. Scenariusz 4 Temat: Asortyment żywności wygodnej. Cel ogólny: Poznanie asortymentu oraz klasyfikacji żywności wygodnej. Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć: dokonać klasyfikacji żywności wygodnej, scharakteryzować rodzaje żywności wygodnej. 33

34 Metody nauczania uczenia się: wykład informacyjny, metoda ćwiczeń praktycznych, burza mózgów, pogadanka. Formy organizacyjne pracy uczniów: uczniowie pracują w grupach 2-osobowych, zbiorowa. Czas trwania zajęć: 2 godziny lekcyjne. Środki dydaktyczne: prezentacja multimedialna lub foliogramy z asortymentem żywności wygodnej; katalogi żywności wygodnej; opakowania po produktach żywności wygodnej; projektor multimedialny i komputer lub rzutnik pisma; duży arkusz papieru dla każdego zespołu, przybory do pisania; kolorowe kartki; zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego. Przebieg zajęć: I. Faza wstępna 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć. 2. Podanie tematu zajęć. 3. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia. 4. Podział uczniów na zespoły. II. Wprowadzenie do tematu 1. Nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny: nowe źródła żywności, asortyment żywności wygodnej, klasyfikacja żywności wygodnej, charakterystyka poszczególnych rodzajów żywności wygodnej. 2. Nauczyciel daje zestawy ćwiczeń każdemu zespołowi uczniowskiemu.