Materiały dydaktycze a zajęcia wyrówawcze z chemii dla studetów pierwszego roku kieruku zamawiaego żyieria Środowiska w ramach projektu Era iżyiera pewa lokata a przyszłość opracowała: mgr iż. Ewelia Nowak
1. Klasyfikacja związków ieorgaiczych. 1) tleki, o wzorze ogólym 2) wodorotleki - M ( O ) 3) kwasy - 4) sole - M mr 5) wodorki: R m m m E lub b b 6) ie: węgliki, azotki, E b b E a 2 Oa gdzie: a wartościowość iemetalu lub metalu w tleku, b wartościowość metalu lub iemetalu w wodorku, m wartościowość reszty kwasowej w kwasie, wartościowość metalu w wodorotleku. 2. Podział tleków ze względu a zachowaie wobec wody: 1) tleki metali reagujące z wodą p. Na 2 O, MgO, CaO, powstają wodorotleki 2) tleki metali lub iemetali iereagujące z wodą Al 2 O 3, SiO 2, CO 3) tleki iemetali reagujące z wodą p. CO 2, SO 2, N 2 O 5, powstają kwasy 3. Podział tleków ze względu a charakter chemiczy: 1) zasadowe tleki metali, które reagują z kwasami dając sole p. K 2 O, BaO, Bi 2 O 3 2) kwasowe tleki iemetali lub metali bloku d, które reagują z zasadami dając sole p. CO 2, SO 2, SO 3, 3) amfoterycze tleki metali lub iemetali, które reagują zarówo z kwasami jak i zasadami, dając sole p. Al 2 O 3, ZO, MO 2 4) obojęte tleki iemetali, które ie reagują ai z kwasami ai z zasadami p. CO, NO, N 2 O 4. Podział kwasów: ze względu a budowę reszty kwasowej: - tleowe, ich reszty kwasowe zawierają atomy tleu p. 2 SO 4, NO 2, ClO 4 - beztleowe, których reszty kwasowe ie zawierają atomu tleu p. Br, 2 S, ze względu a przebieg dysocjacji: - moce prawie całkowicie zdysocjowae p. Cl (aq), 2 SO 4, ClO 4, NO 3 - słabe zdysocjowae w iewielkim stopiu p. 2 S, ClO, NO 2, 2 SO 3 ze względu a właściwości: - utleiające p. 2 SO 4 (st), NO 3(st), NO 3(roz) - ieutleiające pozostałe kwasy
Moc kwasu tleowego: rośie ze wzrostem elektroujemości atomu cetralego reszty kwasowej tak w obrębie okresu jak i grupy 3 PO 4 < 2 SO 4 < ClO 4 O < BrO < ClO rośie (ajczęściej) ze wzrostem liczby atomów tleu ClO < ClO 2 < ClO 3 < ClO 4 Moc kwasu beztleowego: rośie ze wzrostem elektroujemości w obrębie okresu 2 S < Cl maleje ze wzrostem elektroujemości w obrębie grupy > Br > Cl 5. Podział wodorotleków ze względu a przebieg reakcji z kwasami i zasadami: - zasadowe, które w reakcji z kwasami dają sole p. KO, Ca(O) 2 - amfoterycze, które reagują z kwasami i zasadami dając sole p. Z(O) 2, Cr(O) 3 ze względu a rozpuszczalość w wodzie: - dobrze rozpuszczale wodorotleki litowców p. NaO - trudo rozpuszczale - pozostałe wodorotleki 6. Podział soli - obojęte powstają przez zastąpieie w cząsteczce kwasu, wszystkich kwasowych atomów wodoru, atomami metalu p. Na 2 SO 4, K 3 PO 4 - hydroksosole powstają w wyiku iecałkowitego podstawieia grup wodorotleowych w cząsteczce wodorotleku wielohydroksylowego resztami kwasowymi p. CaOCl, Al(O) 2 Cl - wodorosole produkty podstawieia tylko części kwasowych atomów wodoru w cząsteczce kwasu wieloprotoowego atomami metalu p. NaCO 3, Na 2 PO 4 7. Metody otrzymywaia soli. Reakcja metalu z kwasem p. Mg + 2 SO 4 = MgSO 4 + 2 Reakcja wodorotleku z kwasem p. NaO + NO 3 = NaNO 3 + 2 O Reakcja wodorotleku z tlekiem kwasowym
p. Ca(O) 2 + CO 2 = CaCO 3 + 2 O Reakcja tleku zasadowego lub amfoteryczego z kwasem p. Na 2 O + 2Cl = 2NaCl + 2 O ZO + 2Cl = ZCl 2 + 2 O Reakcja tleku zasadowego z tlekiem kwasowym p. MgO + SO 2 = MgSO 3 Reakcja metalu z iemetalem p. 2Al + 3S = Al 2 S 3 Reakcja pomiędzy roztworami wodymi dwóch soli, w wyiku której powstają dwie ie sole, przy czym jeda z ich jest trudo rozpuszczala p. BaCl 2 + K 2 SO 4 = BaSO 4 + KCl Reakcja soli z kwasem, w wyiku której powstaje ia sól i iy kwas (jede z produktów reakcji strąca się w formie osadu, jest słabym elektrolitem lub jest loty) p. Ba(NO 3 ) 2 + 2 SO 4 = BaSO 4 + 2NO 3 Reakcja pomiędzy roztworem wodym soli a mocą zasadą, w wyiku której powstaje ia sól i iy wodorotleek, przy czym jede z produktów reakcji strąca się w formie osadu bądź jest słabym elektrolitem p. Na 2 CO 3 + Ca(O) 2 = CaCO 3 + 2NaO Reakcja metalu bardziej aktywego z roztworem soli metalu miej aktywego, w wyiku której powstaje ia sól i iy metal p. Z + CuSO 4 = ZSO 4 + Cu Zadaia 1. Tleki o podaych wzorach sumaryczych podziel a tleki o wiązaiu joowym i tleki o wiązaiu kowalecyjym spolaryzowaym: Na 2 O, SO 3, N 2 O, 2 O, Al 2 O 3, N 2 O 5, Cs 2 O 2. Tleki o podaych wzorach: MgO, N 2 O 5, K 2 O, Cl 2 O, SO 3, BaO, CO 2, podziel a grupy, w których zajdują się: a) tleki, które w reakcji z wodą będą tworzyły kwasy, b) tleki, które w reakcji z wodą będą tworzyły zasady. 3. Określ charakter chemiczy astępujących tleków i zapisz rówaiami reakcji chemiczych ich właściwości chemicze: N 2 O 5, Al 2 O 3, Na 2 O 4. Wyjaśij różicę pomiędzy zasadą a wodorotlekiem. 5. Na podstawie różicy elektroujemości pierwiastków wchodzących w skład związku chemiczego określ rodzaj wiązaia chemiczego i charakter chemiczy astępujących wodorotleków. Zapisz, jeśli to możliwe, reakcje tych związków z wodorotlekiem sodu. KO, Z(O) 2, Al(O) 3, Ca(O) 2, Cr(O) 3 6. Podae wodorotleki uszereguj wg zwiększającej się ich mocy zasadowej. Wyjaśij przyczyę zachodzących zmia tych właściwości. KO, LiO, RbO, NaO, 7. Uzupełij poiższy chemograf dla reakcji, którym poddao potas. Określ jakie związki kryją się pod A, B, C, D.
+ 2 O B K + O 2 + 2 O A B + AgNO 3 C D 2 + 2O B 8. Wodorotleek gliu jest amfoteryczy. Napisz rówaia reakcji tego wodorotleku z Cl/NaO w postaci cząsteczkowej i joowej. 10. Podaj azwy systematycze astępujących soli: K 3 PO 4, Al(NO 2 ) 3, MgS, CaSO 3, NaF, KBr, KClO 4, CaCO 3, LiCl, AgNO 3, Na 2 S