ZróŜnicowanie polityki fiskalnej w trakcie kryzysu lat 2007 2009 i po kryzysie Warszawa, 29 września 2011 r.
Zacieśnianie polityki fiskalnej w dobie kryzysu Maciej Krzak Uczelnia Łazarskiego, CASE
Treść wystąpienia Pokłosie kryzysu Skala zacieśniania Skutki jednoczesnych dostosowań fiskalnych dla wzrostu gospodarczego tradycyjne niekeynesowskie Doświadczenia podobnych kryzysów Wnioski
Pokłosie globalnego kryzysu Wysokie deficyty finansów publicznych w wielu krajach rozwiniętych Wysokie długi publiczne brutto w relacji do PKB Wielkości bez precedensu w czasach pokoju
Poziom i przyrost długu publicznego w niektórych krajach, % PKB 2007 2011f Przyrost Belgia 84,2 94,6 10,4 Francja 64,2 86,9 22,7 Grecja 105 165,6 60,2 Hiszpania 36,1 67,4 31,3 Islandia 29,1 101,2 72,1 Irlandia 24,9 109,3 84,4 Japonia 188 233,1 45,4 Niemcy 65 82,6 17,6 Portugalia 68,3 106 37,7 USA 62,3 100 37,7 Wielka Brytania 43,9 80,8 36,9 Włochy 104 121,1 17,5 źródło: Fiscal Monitor, IMF, September 2011, str. 70
Przyczyny Głęboka recesja zwana juŝ w literaturze Wielką Recesją Konieczność ratowania instytucji finansowych przy pomocy publicznych środków Jaskrawy przykład: Irlandia Zastosowanie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
Przyczyny niepopularności dyskrecjonalnej polityki fiskalnej NaduŜywanie w przeszłości Doprowadziła do duŝych deficytów fiskalnych Wywoływała presję inflacyjną (USA pod koniec lat 1960) Opóźnienia w czasie Upolitycznienie Konsensus: wystarczą automatyczne stabilizatory z wyjątkiem duŝych recesji
Dlaczego odkurzono dyskrecjonalną politykę fiskalną? Najgłębszy kryzys gospodarczy od czasu Wielkiego Kryzysu lat 1930 Automatyczne stabilizatory koniunktury za słabe Polityka pienięŝna mało skuteczna przy stopach procentowych bliskich zera Dysfunkcjonalny system finansowy Bilansowe cechy recesji
Scheda po kryzysie konieczność zacieśnienia polityki fiskalnej Dyskusja na temat sekwencji kroków w wychodzeniu ze stymulacji popytu światowego Weizsaecker i inni Zaburzenia na rynkach finansowych zdeterminowały te sekwencje Trzeba zacząć od polityki fiskalnej Przyspieszenie i zwiększenie skali dostosowań
Skala dostosowań 2007 2009 2011f 2012 f Zmiana 11/09 Zmiana 12/11 Zmiana 12/09 Belgia -1,2-3,2-2,6-2,7 0,6-0,1 0,5 Francja -3,1-5,3-4,4-3,4 0,9 1,0 1,9 Grecja -10,4-18,6-6,9-4,7 11,7 2,2 13,9 Hiszpania 1,9-9,7-4,6-4,1 5,1 0,5 5,6 Islandia 3,7-9,4-5 -1,9 4,4 3,1 7,5 Irlandia -8,7-11,6-6,8-5,5 4,8 1,3 6,1 Japonia -2,6-7,1-8,1-7,6-1,0 0,5-0,5 Niemcy -1,1-1,1-1,5-0,9-0,4 0,6 0,2 Portugalia -3,4-8,4-4,0-1,3 4,4 2,7 7,1 USA -2,2-6,7-6,4-5,0 0,3 1,4 1,7 Wielka Brytania -3,3-8,5-6,3-4,7 2,2 1,6 3,8 Włochy -2,3-3,3-2,5-1,0 0,8 1,5 2,3 źródło: Fiscal Monitor, IMF, September 2011, str. 66.
Charakterystyka Najsilniejsze w krajach kryzysowych ze strefy euro Zwiększenie rozmiarów w 2012 r. w porównaniu z 2011 r. wg planów Początek w USA i Japonii Eskalacja w strefie euro Zsynchronizowanie w czasie
Wzrostowe skutki konsolidacji finansów publicznych Tradycyjne Ekspansywne Korzyści bez znoju ( gain with no pain )
Wyniki symulacji Ivanowej i Webera (2011) Próba 20 krajów obejmujących 70% gospodarki światowej w tym kryzysowych Dwa eksperymenty Dostosowanie wszędzie o 1% PKB Skala dostosowania w świecie wynikająca z ogłoszonych planów
Wyniki symulacji Konsolidacja światowa wielkości 1% PKB redukcja stopy wzrostu PKB o 0,9% po dwóch latach 15% przypadałoby na efekty przelania się dostosowań fiskalnych przez granice scenariusz oparty o plany zacieśnienia polityki fiskalnej skumulowany spadek tempa przyrostu PKB w 2011-12 wyniósłby około 1% efekty przelania się dostosowań znikome w 2011, a w 2012 r. małe efekty ograniczone do małych otwartych gospodarek.
Efekty niekeynesowskie Nurt literatury ekonomicznej inspirowany przełomowym tekstem Giavazzi i Pagano z 1990 r. Konsensus przed ostatnim kryzysem: Pojawiają się przy duŝych konsolidacjach WaŜna dekompozycja podatkowo - wydatkowa pakietu; Oparcie się na cięciach je wzmacnia W krajach o nikłej wiarogodności (wysokich długach) bardziej prawdopodobne Bardziej prawdopodobne w otwartych gospodarkach
Dyskusja po kryzysie [1] Osią sporu metodologia doboru epizodów (duŝych) dostosowań fiskalnych Standardowa metoda: oczyszczone z wahań cyklicznych deficyty pierwotne Krytyka: biorą pod uwagę dobre wyniki dzięki boomom na rynku akcji Wychwytują poprawę z innych powodów np. z chęci schłodzenia popytu krajowego Najnowsze studia: metoda narracyjna tzn. oparta o plany i posunięcia
Dyskusja po kryzysie [2] MFW (2010) konsolidacja fiskalna rzędu 1% PKB: recesyjne efekty w skali 0,5% PKB w ciągu 2 lat stopa bezrobocia w górę o 0,3% w tym samym okresie. Wniosek: Nie ma nigdy efektów ekspansywnych!
Dyskusja po kryzysie [3] Szczegóły dotyczące poziomu postrzeganego ryzyka kraju w tym badaniu wyŝsze ryzyko kraju poprzedzające dostosowanie fiskalne to niŝsze recesyjne efekty pakietu oszczędnościowego nie pojawiły się efekty niekeynesowskie!
Dyskusja po kryzysie [4] Odpowiedź Roberto Perottiego: Słuszny krytycyzm MFW w wielu punktach dyskrecjonalne fiskalne dostosowania często mniejsze niŝ szacowano w przeszłości cięcia wydatków o mniejszym znaczeniu niŝ powszechnie sądzono Jednak w 4 przypadkach z lat 1980 nadal efekty ekspansywne tempo wzrostu w prawdopodobnie najsłynniejszej konsolidacji w Irlandii okazało się duŝo mniej wyjątkowe niŝ myślano wcześniej
Wnioski z debaty postkryzysowej Sprawa otwarta Brak przekonujących dowodów pojawiania się efektów ekspansywnych dostosowań Efekty niekeynesowskie co najwyŝej słabe Obecne okoliczności jednoczesnej konsolidacji fiskalnej nie sprzyjają pojawieniu się tych efektów deprecjacja waluty niedostępna krajom euro deprecjacja wewnętrzna trudna, bo polityka dochodowa niepopularna stopy procentowe bliskie zeru sytuacja nie sprzyja pozytywnym efektom majątkowym
Doświadczenia Wielkiego Kryzysu i kryzysu w Japonii lat 90. Podobne kryzysy Początkiem kryzys finansowy Zerowe stopy procentowe rozmiary Przedwczesne zacieśnienie polityki fiskalnej grozi powtórką recesji
USA 1934-1938 Silna ekspansja o ponad 9% rocznie między 1Q1933 a połową 1937 Zaostrzenie polityki makroekonomicznej monetarnej fiskalnej o ok. 2,5% PNB wg szacunków Christiny Romer Wzrost nadwyŝki strukturalnej z -1,1% do 1,8% PNB w 1937 r. Druga duŝa recesja
Japonia 1996 1998 [1] 1990-1994 lata recesji i stagnacji 1996 utrwalenie wzrostu i prognozy wysokiej dynamiki 5- procentowej, podobnej do tej z lat 1980 Potem powaŝne rewizje w dół Przeświadczenie: czas na odwrócenie ekspansji fiskalnej Dług publiczny brutto ok.100% PKB
Japonia 1996 1998 [2] Pakiet oszczędnościowy: PodwyŜka stawki VAT z 3 do 5 procent PodwyŜka składki zdrowotnej Szacunek wzrostu obciąŝeń podatkowych: 2% PKB Zapowiadano duŝo wcześniej wiara w równowaŝność Ricardo i poprawę sentymentu przedsiębiorców Niestety, najsilniejsza powojenna recesja ( w 1998 spadek realnego PKB o 2%) Trudności z identyfikacją przyczyn z powodu innych szoków Opracowanie Tamina Bayoumi ego Opracowanie Anton Brauna i Javier Díaz-Giméneza
Wnioski końcowe ograniczanie deficytów, aby ustabilizować długi publiczne nie powiedzie się bez wyrzeczeń Nie ma co liczyć na efekty niekeynesowskie Przydałaby się stopniowa konsolidacja fiskalna w świecie z uwagi na doświadczenia Wielkiego Kryzysu i Japonii
Wnioski [2] Rady dobrego wujka Kontynuować akomodację pienięŝną Uniknąć podwójnego uderzenia w popyt globalny Selektywne (i stopniowe) zacieśnianie Skala zaleŝna: od presji rynków długu z jednej strony od ryzyka dla perspektyw wzrostu z drugiej łagodzenie tej sprzeczności uchwaleniem wiarogodnego dla rynków finansowych wieloletniego programu redukcji deficytu i stabilizacji długu Nacisk na strukturalne reformy jednocześnie obniŝające deficyt i promujące wzrost gospodarczy