Marian Niezgoda Wydział Nauk Społecznych Stosowanych AGH METODY I TECHNIKI BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH Studia dzienne Wykład 60 godz., ćwiczenia 30 godz. 1. Cel kursu Podstawowym zadaniem zajęć jest przygotowanie studentów do samodzielnego przeprowadzenia socjologicznych badań empirycznych, niezbędnych do napisania pracy licencjackiej, a później magisterskiej. Dlatego w ich trakcie zostaną krótko omówione kwestie metodologicznej specyfiki humanistyki i nauk społecznych, teoretyczne i metodologiczne orientacje w socjologii i ich konsekwencje dla procesu przygotowania i realizacji badań empirycznych. Zostaną scharakteryzowane najważniejsze etapy procesu badawczego: formułowanie problemów badawczych, konceptualizowanie badań, dobór wskaźników, wybór źródeł, badanej zbiorowości, metod i technik badawczych, budowa najbardziej typowych narzędzi oraz zasady opracowania uzyskanych wyników: reguły analizy jakościowej i ilościowej (budowa instrukcji kodowej, reguły wprowadzania danych do komputera, zasady budowy tablic wynikowych i obliczania współczynników zależności) oraz pisania końcowych raportów. Ćwiczenia, realizowane w semestrze zimowym II roku, mają charakter uzupełniający tok konwersatorium, stanowiąc integralną część kursu. Ich celem jest wytworzenie określonych sprawności technicznych związanych z przygotowywaniem narządzi badawczych. 2. Podstawy zaliczenia kursu Dla zaliczenia kursu studenci są zobowiązani do: (a) systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach, (b) przygotowania dwóch prac pisemnych (przygotowaniu programu badań wybranego problemu badawczego, przygotowaniu narzędzia badawczego), (c) ewentualny udział w badaniach empirycznych w ramach obozu ćwiczeniowobadawczego, (d) zdania egzaminu końcowego (test + zadanie praktyczne).
2 3. Szczegółowy program wykładów: 1. Metodologiczna specyfika nauk społecznych. Podstawowe orientacje teoretyczne i metodologiczne w socjologii (4 godz.) 1.1. metodologia jako nauka o nauce, 1.2. podstawowe podziały nauk: nauki formalne i nauki empiryczne, nauki przyrodnicze i nauki humanistyczne i społeczne, 1.3. specyfika rzeczywistości społecznej jako przedmiotu badań socjologii, 1.4. podstawowe orientacje teoretyczne i metodologiczne w socjologii: naturalizm vs humanizm, indywidualim vs holizm, konflikt vs consensus, 1.5. brak paradygmatu czy wiele paradygmatów, 1.6. metody w socjologii i ich wielość 1.7. metody, procedury i techniki Zalecana literatura: K. Ajdukiewicz, Podział nauk. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t.i ss. 34-41 E. Babby, Badania społeczne w praktyce. PWN. Warszawa 2003. rozdz. 1-3 ss. 25-106 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Zysk i S- ka (Poznań 2001), ss. 16-40 S. Nowak, Problematyka i metody badań. [w:] loc. cit. ss. 65-89 Literatura uzupełniająca: E. Mokrzycki, Socjologia humanistyczna. [w:] Badania empiryczne... ss. 46-57 K. Popper, Jedność metody w naukach przyrodniczych i społecznych. loc. cit. ss. 58-64 T. Sozański, Co to jest nauka? loc. cit. ss. 5-33 P. Sztompka, Teoria socjologiczna końca XX wieku. loc. cit. ss. 127-170 A. Wyka, W poszukiwaniu nowych wzorów badań społecznych. Loc. cit. ss. 117-126 S. Ziemski, Dwa typy badań naukowych. loc. cit. ss. 42-43 Najważniejsze pojęcia: nauka, nauki empiryczne i formalne, metodologia ogólna i szczegółowa, metoda dedukcyjna i indukcyjna, holizm, indywidualizm, naturalizm, humanizm, perspektywa marsjańska, współczynnik humanistyczny, rozumienie. 2. Elementy języka naukowego. Zmienne i ich rodzaje. Operacjonalizacja pojęć i wskaźniki w badaniach empirycznych. Hipotezy. (4 godz.) 2.1. zmienne i ich typy klasyfikacja Lazarsfelda i Maentzla, klasyfikacja Stevensa 2.2. wskaźniki i proces operacjonalizacji, 2.3. twierdzenia i ich rodzaje, 3.4.hipotezy i ich typy. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. R. 5 ss. 140-171
Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss 66-87 S. Nowak, Rodzaje twierdzeń. loc. cit. ss. 179-195 S. Nowak Tezy empiryczne a sądy wartościujące o rzeczywistości społecznej. loc. cit. ss. 228-234 S. Nowak, Rodzaje zjawisk wykorzystywanych jako wskaźniki w badaniach socjologicznych. loc. cit. ss. 235-238 S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych. Warszawa 1970, Roz. II # 1-7, # 8 S. Nowak (red.), Metody badań socjologicznych. Wybór tekstów. Warszawa 1965. roz. VIII, ## I, 18, K, 19, roz. XV ## S, 42 R. Mayntz i in., Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa 1985 Literatura uzupełniająca: S. Nowak, Studia z metodologii nauk społecznych. Warszawa 1965 Roz. Pojęcia i wskaźniki T. Pawłowski, Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych. Warszawa roz. I. Najważniejsze pojęcia: pojęcia, pojęcia teoretyczne, zmienna, zmienne indywidualne, zmienne grupowe, zmienne absolutne, zmienne relatywne, zmienne jawne i ukryte, zmienne nomialne, porządkowe, interwałowe, wskaźnik, typy wskaźników, procesy stochastyczne, hipoteza, hipoteza robocza. 3 3. Etapy procesu badawczego. Formułowanie problemu badawczego. Rodzaje źródeł. Zmiennych w badaniach. Rodzaje badań: badania wyczerpujące i badania na próbach. Rodzaje prób. (6 godz.) 3.1. problem badawczy a problem naukowy, 3.2. eksplikacja problemu i konceptutalizacja badań, 3.3. opis badanych zjawisk i osadzenie ich w kontekście teoretycznym - budowa modelu heurystycznego, konstrukcja hipotez teoretycznych, 3.4. określenie sposobu badania problemu: dobór metod badawczych, określenie źródeł informacji, określenie badanej zbiorowości i charakteru badań (wyczerpujące czy na próbie), 3.5. dobór wskaźników do zmiennych i konstrukcja hipotez roboczych, 3.6. budowa narzędzi badawczych, 3.7. realizacja badań próbnych, 3.8. realizacja badań, 3.9. przygotowanie materiału do analizy, 3.10. analiza materiału. 3.11. zmienne i ich rodzaje: klasyfikacje Stevensa, Lazarsfelda i Menzla, 3.12. funkcje zmiennych w badaniach, 3.13. relacje pomiędzy zmiennymi - model heurystyczny. Zalecana literatura: E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Rozdz. 4 ss. 109-138 i 5 ss. 153-162, 7 ss. 201-341
4 G. Babiński, Etapy procesu badawczego. [w:] Badania empiryczne... ss. 300-313 G. Babiński, Zmienne i ich rola w badaniach socjologicznych. loc. cit. ss. 249-272 G. Babiński, Pojęcie i typy źródeł w badaniach społecznych. Krytyka źródeł. loc. cit. ss. 409-421 H. Blalock, Dobór próby. loc. cit. 350-369 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 41-87, 191-219 S. Nowak, Niektóre problemy związane z praktycznymi zastosowaniami badań socjologicznych. Problem społeczny, a problem badawczy. loc. cit.. ss. 171-178 S. Nowak, Cechy absolutne i relatywne jednostek ludzkich. loc. cit. ss. 186-206 Literatura uzupełniająca: L. Ackoff, Rodzaje prób i ich własności. loc. cit. ss. 344-349 P. Daniłowicz, Źródło materiał dane. loc. cit. ss. 422-429 P. Daniłowicz, P.B. Sztabiński, Badania weryfilkacyjne. Założenia, cele, realizacja. Loc. cit. ss. 90-109 A. Marcinkowski, Konflikty pracownik pracodawca w świetle archiwów sądowych. loc. cit. ss. 430-462 H. Ogryzko-Wiewórkowski, Rodzaje twierdzeń socjologicznych. loc. cit. ss. 296-207 Najważniejsze pojęcia: problem badawczy, problem naukowy, eksplikacja, zmienna, zmienne wyjaśniane i zmienne wyjaśniające, model heurystyczny, źródła zastane, źródła wywołane, próba losowa, próba celowa, próba warstwowa, próba udziałowa. 4. Budowa narzędzi badawczych. (4 godz.) 4.1. rodzaje kwestionariuszy: ze względu na technikę i na stopień standaryzacji, 4.2. rodzaje pytań: otwarte, półotwarte, zamknięte, listy, historyjki, skale, 4.3. typy pytań ze względu na funkcje w kwestionariuszach, 4.4. najczęstsze błędy w formułowaniu pytań, 4.5. sprawdzanie poprawności kwestionariuszy: badania pilotażowe i pretestowe. 4.6. kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, klucz kategoryzacyjny: podobieństwa i róznice. 4.7. sposoby komputerowego generowania kwestionariuszy (TELEForm, DATA ENTRY) E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Rozdz. 9 ss.268-299 G. Babiński, Pytania kwestionariuszowe: podstawowe podziały i typologie. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 cit. t. I. ss. 391-408 T. Goban-Klas, Analiza zawartości przekazów masowych. loc. cit. t. II ss. 294-320I. A. Sułek, Sondaż polski. Warszawa 2001, ss. 143-174 (Jak działa kwestionariusz? Forma pytania jako źródło zmienności odpowiedzi ankietowych); 175-190 ( Ilu jest w Polsce Żydów? Eksperymentalne studium wpływu skali na badania ankietowe). A.P. Wejland, Kwestionariusz. loc. cit. t. I. ss. 370-390
Literatura uzupełniająca: K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy. Przygotowanie i sprawdzanie narzędzia badawczego. Wrocław 1984. roz. I, II, III. IV. J. Lutyński, Analiza procesu uzyskiwania informacji [w:] Analizy i próby technik badawczych w socjologii, tom IV, s. 13-86 R. Mayntz i in. Wprowadzenie... roz. IV # 2, V # 2,3, VI ss. 199-204 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 266-296 S. Nowak (red.), Metody badań socjologicznych. roz. IV, roz. XV ## S Najważniejsze pojęcia: narzędzie badawcze, kwestionariusz, standaryzacja kwestionariusza, kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, test socjometryczny, schemat obserwacji, klucz kategoryzacyjny, układ odniesienia respondenta, pytanie otwarte, pytanie zamknięte, pytanie półotwarte, kafeteria dysjunktywna, kafeteria koniunktywna, lista, skala, metryczka, pytanie sondujące, pytanie sprawdzające, pytanie filtrujące, błędy w formułowaniu pytań, pretest, pilotaż, reguły przejścia. 5 5. Wywiad jako metoda badawcza w socjologii (4 godz.) 5.1. Wywiad jako specyficzna metoda badawcza badanie i interakcja pomiędzy badaczem (ankieterem) i badanym; sytuacja społeczna wywiadu 5.2 typy wywiadu: 5.2.1 wywiad swobodny przynoszący materiał jakościowy, preferujący badanie w głąb, 5.2.2 wywiad narracyjny odmiana wywiadu swobodnego, polegający na opowiadaniu respondenta o jakimś okresie życia, specyficznych doświadczeniach, 5.2.3 zogniskowany wywiad grupowy (focus group) 5.2.4 wywiad kwestionariuszowy wystandaryzowany typ wywiadu 5.3. sposób realizacji wywiadu, nawiązanie rozmowy, sposób prowadzenia rozmowy, efekt ankietera, sposób zapisywania danych 5.4. komputerowe wspomaganie wywiadu: CAPI i CATI 5.4 zastosowanie wywiadu 5.5 wielokrotny wywiad panel, badania podłużne E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt., rozdz. 10 ss.325-333 Z.Gostkowski, Ogólne zasady prowadzenia wywiadu skategoryzowanego. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 76-90 K. Lutyńska, Wpływ i efekt ankieterski. loc. cit. t. II ss. 200-226 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Wyd. cyt. ss.242-260 P.B. Sztabiński, Aranżacja wywiadu. loc. cit. t. II ss. 101-109 P.B. Sztabiński, Prowadzenie wywiadu. loc. cit. t. II ss. 110-116 G. Rosenthal, Rekonstrukcja historii życia. loc. cit. t. II ss. 142-156
6 Najważniejsze pojęcia: sytuacja społeczna wywiadu, sondowanie, sondowanie ostre, efekt ankietera, zapis wywiadu, współpraca respondenta, wywiad grupowy zogniskowany, moderator, zasady doboru uczestników focus group. 6. Ankieta jako metoda badawcza w socjologii (4 godz.) 6.1. ankieta jako sposób porozumiewania się badacza z respondentem funkcje komunikacyjne pytań w ankiecie, rygory kwestionariusza ankiety 6.2. ankieta jako specyficzna technika gromadzenia danych zalety i ograniczenia 6.3 typy technik ankietowych 6.3.1 ankieta pilotowana 6.3.2 ankieta audytoryjna 6.3.3 ankiety samozwrotne pocztowa, prasowa, radiowa, telewizyjna, rozdawana 6.3 zakłócenia badanej zbiorowości w ankietach samozwrotnych 6.4 sondaże ankietowe i ich zastosowania 6.5 powtarzalny sondaż ankietowy polling E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Rozdz. 9 ss. 268-275, 290-304 W.J., Goode, P.K. Hatt, Ankieta rozsyłana. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 172-177 P. Daniłowicz, F. Sztabiński, Nowe spojrzenie na ankietę pocztową. loc. cit. t. II ss. 181-200 Z. Gostkowski, Rozmiary i kierunek tendencyjności w ankiecie prasowej [w:] Z. Gostkowski (red.), Analizy i próby technik badawczych w socjologii. J. Lutyński, Ankieta i jej rodzaje na tle podziału technik otrzymywania materiałów.[w:] Z. Gostkowski (red.), Analizy i próby technik badawczych w socjologii. Warszawa 19, tom II Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Wyd. cyt. ss.240-260, 261-265 A. Sułek, Sondaż polski. Wyd. cyt. ss. 13-36 (Socjologia a badania opinii publicznej); ss. 1 F. Sztabiński, Kontrola w badaniach surveyowych: pytania i odpowiedzi. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 242-255 Najważniejsze pojęcia: funkcja komunikacyjna ankiety, sondaż ankietowy, polling, ankieta pilotowana, ankieta audytoryjna, efekt publiczności, ankieta samozwrotna, ankieta pocztowa, ankieta prasowa, ankieta rozdawana, rozmiar tendencyjności. 7. Pomiar w socjologii (6 godz.) 7.1 Zagadnienia ogólne 7.1.1 pomiar i jego charakterystyka: mierzenie i liczenie, liczenie i porównywanie, 7.1.2 typy skal klasyfikacja Stevensa (przpomnienie skala nominalna, porządkowa, interwałowa, ilorazowa), skale szacunkowe, skale rangowe. Sposoby umieszcania skal w kwestionariuszach.
7.1.3 trafność i rzetelność skali oraz sposoby ich weryfikacji (sędziowie, niezależne kryteria (trafność), wielokrotny pomiar, połowki skali (rzetelność), trafność skali a zagadnienie trafności doboru wskaźniów) 7.2 Charakterystyka i budowa skal w socjologii: 7.2.1 budowa skal: skala dystansu społecznego Bogardusa 7.2.2 budowa skal: skala Thurstone'a 7.2.3 budowa skal: skala Likerta. 7.2.4 budowa skal: analiza skalogramowa. 7.3. Ograniczenia pomiaru i nadużywanie terminu pomiar (czy badania sondażowe to pomiar?) E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Rozdz. 5 162 G. Babiński, Pomiar w naukach społecznych. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. I ss. 273-299 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Wyd. cyt. ss.168-190 S. Nowak (red.) Metody.., rozdz. X, s. 259-278 M. Marody, Sens empiryczny a sens teoretyczny pojęcia postawy, rozdz. 4 Najważniejsze pojęcia: pomiar, skala, trafność skali, rzetelność skali, względna waga pozycji na skali, rangowanie, szacowanie, odwracanie końców skal, graficzna postać skali, sędziowie, skala zależnościowa, ledwo dostrzegalna różnica, kumulowanie, skalogram, odtwarzalność skali. 7 8. Socjometria. (2 godz.) 8.1 Socjometria jako teoria socjologiczna i socjometria jako sposób badania małych grup, 8.2. test socjometryczny 8.3 prezentacja wyników testów socjometrycznych 8.3.1 prezentacja graficzna: skalogram i diagram kołowy, 8.3.2 wyliczanie współczynników: integracji, spoistości grupy itp. 8.4 zastosowanie socjometrii Najważniejsze pojęcia: atom społeczny, struktura socjometryczna, test socjometryczny, wybór, wybór odwzajemniony, odrzucenie, odrzucenie wzajemne, gwiazda socjometryczna, klika, spoitość grupy, integracja grupy, wskaźniki socjometryczne
8 J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych. Warszawa 1980. ss. 287-308 Ch.M.Proctor, Ch.P. Loomis, Analiza danych socjometrycznych. Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 278-285 9. Analiza treści. (4 godz.) 9.1 Analiza treści jako metoda badań socjologicznych cechy charakterystyczne (badanie tekstu by wnioskować o nadawczy, samym tekście i odbiorcy), 9.2 Typy analizy treści: analiza jakościowa i analiza ilościowa (intensywności i zależności) 9.3 Sposób prowadzenia badań przy pomocy analizy treści 9.3.1 wyznaczenie jednostki analizy (gramatycznych i pozagramatycznych, obliczeń i kontekstu), 9.3. 2 konstrukcja klucza kategoryzacyjnego 9.3.4 analiza typologiczna i egzemplifikacyjna 9.4 Zastosowanie komputerów w analizie tekstów ATLAS.ti, NUDist 9.4 Zastosowania analizy treści. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Rozdz. 11 ss. 342-353, rozdz. 12 ss. 412-421 T. Goban-Klas, Analiza zawartości przekazów masowych. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997. t. II ss. 294-320 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Wyd. cyt. ss.341-345 W. Pisarek, Procedura badawcza. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 321-362 Najważniejsze pojęcia: tekst, analiza treści i analiza zawartości, kategorie analizy, jednostka analizy, słowo-klucz, wątek, postać, nadawca, odbiorca, dysponent, ukryte techniki propagandowe, analiza zależności, analiza intensywności, klucz kategoryzacyjny. 10. Obserwacja. (1godz.) 10.1 Obserwacja w socjologii i innych naukach społecznych 10.2 Cechy charakterystyczne obserwacji: postrzeganie (percepcja) i przeżywanie 10.3. Typy obserwacji: jawna i ukryta, uczestnicząca i nieuczestnicząca i ich charakterystyka 10.4. Sposoby prowadzenia obserwacji: schemat obserwacji, dzienniczek obserwacji jako forma zapisu. 10.5. Zastosowanie obserwacji w badaniach socjologicznych: badania monograficzne (studia przypadku), badania izolowanych społeczności i grup.
Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Wyd. cyt. ss. A. Sosnowski, Obserwacja uczestnicząca. Osiągnięcia i perspektywy. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 22-31 W. Zaczyński, Z obserwacji uczestniczącej w badaniach środowiskowych. loc. cit. t. II ss. 14-21 Najważniejsze pojęcia: postrzeganie, uczestnictwo, przyjmowanie roli członka grupy przez badacza, obserwacja jawna, obserwacja ukryta, schemat obserwacji, dziennik obserwacji. 9 11. Eksperyment, panel i polling. (2 godz.) 11.1. Eksperyment w naukach społecznych granice zastosowania. 11.2. Istota eksperymentu kontrolowanie zmiennych i pomiar zmian natężenia zmiennych. 11.3. Schematy eksperymentu 11.3.1 wg kanonu jedynej zgodności, 11.3.2 wg kanonu jedynej różnicy 11.3.3 wg kanonu zmian towarzyszących. 11.4. Stosowalność eksperymentu w naukach społecznych: eksperyment naturalny a eksperyment laboratoryjny. 11.5 Quasi eksperyment panel i polling. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. G. Babiński, Badania panelowe w socjologii. [w:] Badania empiryczne w socjologii. Tyczyn 1997 t. II ss. 256-268 J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych. Wyd. cyt. ss. 60-104 R. Mayntz i in., Wprowadzenie do metod socjogii empirycznej. Warszawa 1985, rozdz. IX, s. 213 239 S. Nowak (red.), Metody badań socjologicznych, rozdz. XIII i XIV A. Sułek, Schematy eksperymentalne w badaniach społecznych. [w:] Badania empiryczne t. II. Ss. 40-67 Najważniejsze pojęcia: kanony Milla, zmienna kontrolna, zmienna interweniująca, kanon jedynej zgodności, kanon jedynej różnicy, kanon zmian towarzyszących, eksperyment laboratoryjny, eksperyment naturalny, panel, polling, czas jako zmienna interweniująca. 12. Metody badań jakośc\iowych. (4 godz.) 12.1 Metoda dokumentów osobistych jako przykład metody badawczej: założenia ontologiczne, epistemologiczne, określenie koniecznych do badania źródeł, 12.1.1 Charakterystyka dokumentów osobistych (autobiografii, listów) jako źródeł: zalety i ograniczenia. 12.1.2 Zasady pozyskiwania źródeł konkursy i zasady ich organizacji. 12.1.3 Wykorzystanie dokumentów osobistych typy analizy: 12.1.3.1 metoda egzemplifikacji
10 12.1.3.2 metoda typologiczna 12.1.3.3 metoda konstrukcyjna 12.1.3.4 metoda analizy treści 12.1.3.5 metoda statystyczna 12.1.3.6 metoda IGS 12.1.4 Wykorzystanie metody dokumentów osobistych. 12.2 Wywiad narracyjny jako typ metody biograficznej. 12.3.Zogniskowany wywiad grupowy jako typ badań jakościowych 12.4. Badania w działaniu E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. ss. 308-338 I. Helling, Metoda badań biograficznych. [w:] Badania empiryczne t. II. ss. 384-407 J. Szczpański, Metoda biograficzna. [w:] Badania empiryczne t. II. ss. 363-383 Najważniejsze pojęcia: dokument osobisty, autobiografia, powody pisania autobiografii, metoda egzemplifikacji, metoda, typologiczna, metoda konstrukcyjna, metoda IGS. 13. Analiza materiału empirycznego (2 godz.) 13.1 Zasady budowy instrukcji kodowej. 13.1.1 Wstępna analiza materiału. 13.1.2 Indeksowanie. 13.1.3 Budowa instrukcji dla pytań zamkniętych: instrukcja dla pytań z kafeterią dyzjunktywną i z kafeterią koniunktywną. 13.1.4 Budowa instrukcji dla pytań z listą. 13.1.5 Budowa instrukcji kodowej dla pytań otwartych. 13.1.6 Reguły poprawności instrukcji: poprawność merytoryczna, poprawność logiczna, poprawność techniczna. 13.1.7 Pytanie i zmienna. 13.2 Szczegółowo czy klasyfikować odpowiedzi? 13.3 Kiedy należy budować instrukcję kodową. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. G. Babiński, Budowa instrukcji kodowej. [w:] Badania empiryczne... t. II. Ss.443-471 R. Mayntz i in. Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. rozdz. 10 ## 1,2, Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 350-368 S. Nowak, Metody obliczania wyników sporządzania tablic i analizy zależności między zmiennymi. Loc. cit. ss. 472-487 Najważniejsze pojęcia: indeksowanie, fiszkowanie, symbol kodu, kodowanie, kategorie odpowiedzi, wskaźniki kategorii odpowiedzi, kodowanie wielostopniowe, kodowanie zerojedynkowe, klasyfikacja, typologia, arkusz kodowy, dostosowanie instrukcji do wymagań komputera.
11 14. Kodowanie i wprowadzanie danych empirycznych. Instrukcja kodowa i instrukcja wprowadzania danych. (2 godz.) 14.1 Kodowanie i obliczenia ręczne 14.2 wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych do wprowadzania danych i obliczeń 14.3 wykorzystanie specjalistycznych pakietów statystycznych np. SPSS 14.3.1 tworzenie bazy danych Najważniejsze pojęcia: szkielet bazy danych, wprowadzanie, programy obliczeń, SPSS, CSS Statistica, przekodowywanie, nowe zmienne. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. 15.Budowa tabel. (2 godz.) 15.1 Projektowanie tabel. 15.2 Zasady budowy tabel jedno- i wielodzielczych. 15.3 Zmienne stałe, niezależne i zależne. 15.4 Zasady procentowania w tabelach. 15.5 Obliczanie współczynników zależności. 15.6 Wykorzystywanie programów komputerowych: pakietów statystycznych i arkuszy kalkulacyjnych. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. G. A. Ferguson, Y. Takane, Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice. Warszawa 1997, roz. 4, 5, 8, 13, 21, H. Blalock, Statystyka dla socjologów. (wybrane fragmenty) Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 369-403 A. Siciński, Współczynniki zależności... (w:) K. Szaniawski (red.) Metody statystyczne w socjologii. Warszawa. Najważniejsze pojęcia: projektowanie tabel wynikowych, tabela jednodzielcza, tabela dwudzielcza, tabela trójdzielcza, zmienna stała, zmienna niezależna, zmienna zależna, boczek, główka, wartości (częstości) brzegowe, wiersz, kolumna, pole tabeli, średnia, mediana, miary dyspersji, współczynnik korelacji, współczynnik zależności, istotność statystyczna, poziom istotności, arkusz kalkulacyjny, pakiet statystyczny, 16. Redukcja przestrzeni własności. (2 godz.) 16.1 Pojęcie przestrzeni własności 16.2 Klasyfikacje i typologie. 16.3 Redukcja przez uproszczenie wymiarów, 16.4 Redukcja przy pomocy wskaźników liczbowych, 16.5 Redukcja pragmatyczna.
12 A.H. Barton, Pojęcie przestrzeni własności. [w:] Badania empiryczne... t.i. 314-330 Najważniejsze pojęcia: wymiar, przestrzeń własności, klasyfikacja, typologia, redukcja przestrzeni własności. 17. Wykorzystywanie materiałów oficjalnych: danych statystycznych i sprawozdań urzędowych w badaniach socjologicznych. (2 godz.) E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 320-349 A. S. Marcinkowski (red.), Konflikty pracownik - pracodawca w świetle archiwów sądowych. [w:] A. Marcinkowski (red.), Kapitalizm po polsku. Przedsiębiorca, kultura, organizacja. Kraków 1996 Najważniejsze pojęcia: rocznik statystyczny, archiwum, dane surowe, dane opracowane, typologia, egzemplifikacja. 18. Zasady pisania raportu końcowego. (2 godz.) 18.1. Powrót do założeń - powrót do hipotez. 18.2. Weryfikacja hipotezy badawczej. 18.3. Struktura raportu (pracy): podział na części, rozdziały, podrozdziały, akapity. 18.4. Zasady tworzenia odnośników i przypisów. 18.5. Zasady opisu bibliograficznego: książek, artykułów w pracach zbiorowych, artykułów w czasopismach. E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Wyd. cyt. Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. ss. 568-578 Najważniejsze pojęcia: weryfikacja hipotezy, klasyfikacja, typologia, egzemplifikacja, przypis, odnośnik, dane bibliograficzne, rozdział, podrozdział, akapit.
Podręczniki: E. Babby, Badania społeczne w praktyce. Warszawa. PWN 2003 G. Babiński, Wybrane zagadnienia z metodologii socjologicznych badań empirycznych. Kraków 1980 R. Mayntz i in., Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa 1985 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Zysk i S-ka (Poznań 2001), S. Nowak, Metodologia badań społecznych. Warszawa 1978 A. Sułek, Sondaż polski. Przygarść rozpraw o badaniach ankietowych. Warszawa 2001 A. Sułek, Ogród metodologii socjologicznej. Warszawa 2002 J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych. Katowice 1999 Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów. Opracowali M. Malikowski M. Niezgoda. Tyczyn 1997 t. I i II. 13