T. Borecki, E. Stępień (Wydział Leśny SGGW) J. Głaz (IBL) S. Zajączkowski (BULiGL) Motto: Od zasady trwałości produkcji do zrównoważonego rozwoju Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów leśnych w Polsce IV Sesja Zimowej Szkoły Leśnej nt. Przyrodnicze i gospodarcze aspekty produkcji oraz wykorzystania drewna stan obecny i perspektywy IBL Sękocin, 20-22 marca 2012
Obecne realia leśnictwa Wzrost znaczenia lasów i ich funkcji - rosnąca liczba podmiotów gospodarczych i grup społecznych zainteresowanych świadczeniami lasu Zmieniające się realia funkcjonowania leśnictwa (zakres i ranga funkcji lasu, wzrost niepewności i ryzyka, zmiany klimatu, zjawiska szkodotwórcze) Konkurencyjność i konfliktowość oczekiwań (żądań) co do zakresu i intensywności wykorzystania lasu i jego zasobów (uwarunkowania przyrodnicze, ochronne, ekonomiczne, środowiskowe, społeczne) Nie w pełni zadowalający stan zasobów - konieczność modyfikacji zasad użytkowania lasu godzących postulat równomierności i poprawy stanu lasu
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów Możliwe koncepcje rozwoju: 1) Statyczna koncepcja rozwoju zgodnego z obecnymi uwarunkowaniami (postępowanie za lasem ; konsekwencje???) 2) Dynamiczna koncepcja rozwoju wybranych elementów zasobów uwzględniająca specyfikę zróżnicowania regionalnego (struktura siedlisk, struktura wiekowa i gatunkowa, stan zasobów, obciążenie funkcjami,...?) umożliwiająca zachowanie równomierności użytkowania w długim horyzoncie czasowym (50 60 lat) oraz poprawę stanu zasobów Uwaga! wymaga opracowania scenariuszy i urządzeniowych uwarunkowań realizacji regionalnych wariantów rozwoju (etat, równomierność, intensyfikacja, obciążenie funkcjami pozaprodukcyjnymi, ograniczenia) oraz szczegółowego rozpoznania mankamentów koncepcji pierwszej
Prognoza wielkości użytkowania głównego ( mln m 3 netto) do 2070 roku (Dawidziuk 2012) oraz założenia realizacji koncepcji równomierności użytkowania zintegrowanej z poprawą stanu zasobów w dłuższym horyzoncie czasowym (Borecki, Stępień 2012)
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów (c.d.) Przyjęte hipotezy: Produkcyjna funkcja lasu stymuluje rozwój gospodarczy kraju drewno jest potrzebne w dużej ilości a w przyszłości zapotrzebowanie na drewno jeszcze wzrośnie Obowiązywać powinna zasada zachowania równomierności dostaw surowca w dłuższych horyzontach czasowych, przy uwzględnieniu obecnej struktury wiekowej i potrzeby poprawy stanu zasobów Synchronizacja realizacji równomierności użytkowania i intensyfikacji produkcji wymaga określenia zasad przyśpieszania oraz możliwości przesunięcia terminu użytkowania drzewostanów Różne scenariusze zmian klimatu utrudniają jednoznaczne określenie działań w zakresie prowadzenia gospodarki leśnej Wykorzystanie odnowień naturalnych powinno mieć większe znaczenie w pracach odnowieniowych i zalesieniowych Należy propagować tworzenie drzewostanów przedplonowych na gruntach marginalnych, co poprawi strukturę wiekową lasów oraz zaopatrzenie w surowiec Potrzeba elastyczności i wariantowości w planowaniu obniża rangę siedliska jako kryterium ustalania celów hodowlanych
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów (c.d.) Przyjęte hipotezy: Stopień regionalnego zróżnicowania obciążenia lasów funkcjami pozaprodukcyjnymi powinien stanowić podstawę opracowania strategii gospodarowania i łagodzenia konfliktowości funkcji w regionie Etat użytkowania rębnego powinien być efektem gospodarowania (realizacji celów hodowlanych, ochronnych i produkcyjnych) Rozmiar użytkowania przedrębnego wyraża potrzeby pielęgnacyjne drzewostanów i nie powinien mieć wpływu na realizację użytkowania rębnego Stosowane w praktyce urządzania lasu metody regulacji użytkowania rębnego bazujące na kolei rębu i wyróżnianie tradycyjnych kategorii rębności drzewostanów (przeszłorębne, rębne, bliskorębne) traci na znaczeniu w strategii rozwoju i realizacji modelu lasu wielofunkcyjnego Konieczność stosowania zasady elastyczności planowania w urządzaniu lasu zwiększa rolę gospodarza w podejmowaniu decyzji Kształtowanie określonego kierunku rozwoju zasobów wymaga różnicowania zasad zagospodarowania lasu (ład czasowy i przestrzenny), stosownie do istniejących uwarunkowań przyrodniczych i ekonomicznych
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów (c.d.) Uwarunkowania na szczeblu krajowym (3 fakty): 1. niekorzystna struktura wiekowa drzewostanów w aspekcie utrzymania równomierności użytkowania rębnego w dłuższym horyzoncie czasowym 2. nie w pełni zadowalający stan zasobów części lasów 3. duży popyt i rosnące zapotrzebowanie na drewno użytkowe i energetyczne oraz wymóg zachowania równomierności podaży surowca w długich horyzontach czasowych, np. 50 60 lat
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobow (c.d.) Uwarunkowania na szczeblu regionalnym (RDLP, duże kompleksy leśne): rozpoznanie regionalnego zróżnicowania: >> obecnego stanu zasobów (ilość, jakość) >> przyrodniczych uwarunkowań gospodarki leśnej >> struktury siedlisk i składu gatunkowego >> obecnych i przyszłych zagrożeń dla gospodarki leśnej >> stopnia obciążenia funkcjami pozaprodukcyjnymi opracowanie kryteriów umożliwiających rozpoznanie specyfiki, ograniczeń i zakresu zadań poszczególnych regionów (RDLP) wyznaczenie dla poszczególnych regionów kierunków rozwoju zasobów (do czego należy dążyć i co powinno się osiągnąć?)
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów (c.d.) Wymogi kompleksowej oceny zasobów materiał źródłowy stanowić powinny tabele klas wieku umożliwiające regulację użytkowania z uwzględnieniem równomierności i intensyfikacji produkcji oraz istniejące regionalne ograniczenia i zróżnicowanie obciążeń funkcjami pozaprodukcyjnymi dla potrzeb regulacji użytkowania wyróżnić należy powierzchnię i miąższość: >> monokultur i drzewostanów III i starszych klas wieku, z dominacją danego gatunku (So, Św, Brz), na świeżych i wilgotnych siedliskach lasów mieszanych i lasów nizinnych, wyżynnych i górskich, wykazujących jakość hodowlaną 33, 34, 43, 44 lub 3 klasę jakości technicznej wymagających wcześniejszej ingerencji >> drzewostanów stabilnych, które mogą być bez zwiększonego ryzyka gospodarczego utrzymane na pniu w dłuższym horyzoncie czasowym > opracowanie regionalnych strategii gospodarowania uwzględniających ograniczenia w lokalizacji cięć i konfliktowość z funkcją produkcyjną - analiza udziału lasów różnych kategorii ochronności i lokalizacji obszarów N 2000
Urządzeniowe przesłanki do strategii rozwoju zasobów (c.d.) Realizacja koncepcji dynamicznego kierunku rozwoju obowiązuje elastyczność i wariantowość planowania i regulacji użytkowania uwzględniającej potrzebę wcześniejszej ingerencji (przebudowa) oraz możliwość przetrzymania części stabilnych drzewostanów średni etat użytków rębnych spełniający wymóg równomierności użytkowania i poprawy stanu zasobów ma być liczony na kolejne 10-lecia, z okresową aktualizacją realizacja etatu średniego wymaga pokrycia rozbieżności w porównaniu z etatem wyliczonym, które będą rekompensowane w ramach przebudowy drzewostanów uzyskanie równowagi w zakresie wcześniejszego i przesuniętego w czasie użytkowania wymaga opracowania zasad i kryteriów dla potrzeb klasyfikacji drzewostanów, uzasadniających termin ich przebudowy lub przetrzymania na pniu