Urządzeniowe uwarunkowania zrównowa

Transkrypt

1 Prof. Edward Stępie pień Katedra Urządzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki Leśnictwa SGGW Urządzeniowe uwarunkowania zrównowa wnowaŝonego onego rozwoju leśnictwa Zimowa Szkoła a Leśna przy IBL Leśnictwo wielofunkcyjne stan obecny i przyszłość ść Sękocin Stary, marca 2009 roku

2 - Zasada: og Podstawowe pojęcia ogólnie obowiązuj zujące reguły, którymi człowiek kieruje się w swoim myśleniu i działaniu aniu - Trwałość ść: nieprzerwanie / ciągle, utrzymanie / podtrzymanie -Trwałość lasu - Trwały y rozwój: zarz lasu: utrzymanie ciągłości istnienia i funkcjonowania lasu przy występuj pujących zagroŝeniach (czynnikach stresowych) środowiska leśnego zarządzanie i zagospodarowanie (aspekt ilościowy) oraz proekologiczne zasady prowadzenia gospodarki leśnej (aspekt jakościowy), niezbędne do realizacji przyjętych (obowiązuj zujących) celów hodowlanych, ochronnych, produkcyjnych i pozaprodukcyjnych

3 Część 1: Wpływ zasady trwałości lasu na kierunki rozwoju leśnictwa Zarys historii: Nie było o nas był las - Carlovitz (1713) - Trwałość oznacza ciągłość uŝytkowania lasu - Hartig (1795) - formułuje uje zasadę Równomierności uŝytkowania lasu - Cotta (1804) - tworzy podstawy Obrębowych bowych metod urządzania lasu

4 XVIII - XIX wiek to dynamiczny rozwój j przemysłu, rolnictwa i handlu, który w konsekwencji powodował: wyniszczanie lasów w Europy nadmiernymi wyrębami świadomość negatywnych skutków w nadmiernej eksploatacji zasada trwałości staje się narzędziem obrony lasów środkowej Europy Rzecz lasowa jako narzędzie obrony lasów w (cytat): Utrzymanie pozostałych szczątk tków w dawnych lasów, zasiewanie nowych i pielęgnowanie onych, a wszystkieh gospodarne uŝycieu ycie Burgsdorf (Umieiętno tność lasowa,, T. I., 1809)

5 Teorie i poglądy dotyczące ce struktury i trwałego uŝytkowania lasu - model lasu normalnego - epokowe wydarzenie w historii rozwoju leśnictwa w Europie oznacza trwałość,, ciągłość ść,, równomiernor wnomierność (Hundeshagen 1826, Heyer 1841) - uświadomienie potrzeby intensyfikacji produkcji powstanie drzewostanowych metod urządzania lasu (Judeich 1871) - wzrost znaczenia sposobu zagospodarowania, doboru składu gatunkowego i metod pielęgnacji lasu - nowe realistyczne systemy regulacji uŝytkowania u uwzględniaj dniające kryterium dojrzałości i trwałości lasu (Rutkowski 1969, Poznański 1985, 1987)

6 Część 2: Realia współczesnego leśnictwa - kompleksowość treści pojęcia trwałości (właściwe relacje między uŝytkowaniem a przyrostem) i zrównowaŝonego rozwoju (przystosowanie do miejscowych warunków, wzrost zakresu zadań i funkcji, w tym kształtowanie pozytywnego oddziaływania lasu ma środowisko i warunki Ŝycia człowieka) - wielofunkcyjność (kompleks uwarunkowań kształtowania właściwej struktury lasu dla osiągania i utrzymania trwałości produkcyjnych, ochronnych i socjalnych funkcji lasu) - zwiększanie się roli polityki leśnej jako narzędzia sterowania i regulacji w kształtowaniu rozwoju zasobów w sensie ogólnym - wzrost zadań urządzania lasu (optymalizacja rozmiaru, intensywno (optymalizacja rozmiaru, intensywności uwarunkowań uŝytkowania, synchronizacja i bilansowanie celów hodowlanych, ochronnych, produkcyjnych i pozaprodukcyjnych)

7 Hierarchia i zakres głównych celów zrównowaŝonego rozwoju leśnictwa Rodzaj funkcji lasu Ekologiczne (ochronne) Cel nadrzędny - Ochrona zasobów przyrody -Ochrona przed zagroŝeniami natury i cywilizacji Cele cząstkowe - zachowanie i powiększanie zasobów genowych - ochrona róŝnorodności biologicznej - wzmaganie akumulacji węgla - kształtowanie poŝądanej struktury lasu - zwiększanie stabilności drzewostanów Socjalne (społeczne) Kształtowanie ekosystemów leśnych zapewniające trwałe utrzymanie róŝnorodnych uŝyteczności lasu wzmoŝenie współdziałania z samorządami i administracją optymalizacja form wykorzystania terenów leśnych w planowaniu przestrzennym intensyfikacja edukacji przyrodniczo-leśnej społeczeństwa rozpoznanie oczekiwań i preferencji społecznych nt. socjalnych funkcji lasu waloryzacja lasów dla potrzeb planowania przestrzennego oraz organizacji turystyki i rekreacji minimalizacja konfliktów celów ekologicznych, społecznych i gospodarczych opracowanie zasad udostępniania lasów i rozbudowy infrastruktury technicznej

8 Hierarchia i zakres głównych celów zrównowaŝonego rozwoju leśnictwa Rodzaj funkcji lasu Gospodarcze (ekonomiczne) Cel nadrzędny Optymalne wykorzystanie moŝliwości produkcyjnych siedlisk i drzewostanów Cele cząstkowe kształtowanie właściwego kierunku rozwoju zasobów poprzez racjonalną gospodarkę leśną (intensywność uŝytkowania) regeneracja siedlisk zniekształconych i zdegradowanych przekształcanie i przebudowa gatunkowowiekowej struktury lasu identyfikacja obszarów powiązań leśnictwa z innymi sektorami gospodarczymi ocena wpływu stosowanych technologii i intensywności uŝytkowania lasu na środowisko leśne

9 Część 3: Urządzeniowe uwarunkowania realizacyjne Nowe impulsy: 1 - Koncepcja trwałego i zrównowaŝonego rozwoju jako kluczowe zadanie ogólnej polityki gospodarczej i środowiskowej 2 - Istota uwarunkowań promowania zrównowaŝonego rozwoju 3 - Model lasu wielofunkcyjnego 4 - Uświadomienie realnych zagroŝeń

10 Treść definicji zrównowaŝonego rozwoju (1): Trwały i zrównowaŝony rozwój lasów i leśnictwa oznacza zarządzanie i uŝytkowanie lasów w taki sposób i w takim tempie, aby: zachować je jako odnawialne zasoby naturalne, nieuszczuplone w długim czasie; zachować ich róŝnorodność biologiczną, produktywność, zdolność odnawiania się i Ŝywotność, zachować ich zdolność spełniania teraz i w przyszłości ekologicznych, ekonomicznych i społecznych funkcji na lokalnym, krajowym i globalnym poziomie, nie powodując przy tym szkód w innych ekosystemach Konferencja Ministrów Leśnictwa (Helsinki, 1993)

11 Ogólne uwarunkowania promowania zrównowaŝonego rozwoju (2) zmieniające się realia funkcjonowania leśnictwa interdyscyplinarność problemów utrzymania trwałości lasu i zrównowaŝonego rozwoju konkurencyjność oczekiwań (Ŝądań) róŝnych podmiotów gospodarczych i społeczeństwa realistyczność wizji leśnictwa i kształtowania rozwoju zasobów w XXI wieku potrzeba optymalizacji wielofunkcyjnego wykorzystania lasu w planach urządzania lasu

12 Model lasu wielofunkcyjnego i jego konsekwencje (3) - powstawanie konfliktów w i sprzeczności ci interesów - problem wyboru i synchronizacji celów w (hodowla, ochrona, usługi) ugi) - konieczność róŝnicowania sposobów w uŝytkowania, u odnowienia, pielęgnacji, ochrony oraz terminów i intensywności zabiegów, stosownie do specyfiki głównej g funkcji lasu

13 Uświadomienie realnych zagroŝeń (4) - wewnętrzne - wpływ obecnych decyzji gospodarczych na wzrost i rozwój lasów w przyszłości - wątpliwości jak pogodzić interesy leśnictwa z rosnącym zapotrzebowaniem na społeczne funkcje lasu - zewnętrzne - rosnąca intensywność wpływu otoczenia - mało zadowalający poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa i współodpowiedzialności innych sektorów gospodarki

14 Uwarunkowania realizacyjne: dobór r ilościowych (wskaźniki strukturalne) i jakościowych (walory przyrodnicze) kryteriów w do oceny zrównowa wnowaŝonego onego rozwoju potrzeba dialogu, integracji stanowisk i gotowości do kompromisów problem współodpowiedzialno odpowiedzialności interdyscyplinarność (złoŝono oność) ) problemów w zarządzania lasami

15 Niezbędna jest współpraca praca specjalistów w z róŝnych r dziedzin oraz dobre poznanie przez leśnik ników w istoty RZECZY LASOWEJ : Rzecz lasowa iest to uŝycie u i wykonanie praktyczne nauki lasowey, która potrzebuie ludzi takowych którzyby z teoretyczną silnie obznaiomionemi byli nauką,, i tym tyle w dozor płaszczyzny lasowey oddano było, ile dopilnować i dobrze urządzi dzić mogą (Umieiętno tność lasowa,, T.I., 1809)

16 Cytowany tekst uświadamia, Ŝe koniecznym dla realizacji zrównowaŝonego rozwoju leśnictwa jest posiadanie odpowiedniej wiedzy ( nauki lasowej ); specyfikę zgłębiania i kompleksowość której oddaje poniŝszy cytat: Nauka lasowa zasadza się na innych umieiętno tnościach.. Bez uŝyciau i przystosowania niektórych częś ęści Nauki i Historii Naturalney, Mathematyki,, Technologii, Ekonomii, lasowa nauka w Ŝadnym sposobie dostateczną nazywać się nie moŝe, ale tszczą, i Ŝadnemu zamiarowi odpowiadaiącą (Umieiętno tność lasowa,, T.I., 1809)

17 Zakończenie Nie było nas, był las, nie będzie nas będzie las? Las utrzyma się przy Ŝyciu: - wzrasta lesistość i koncentracja kompleksów w leśnych - systematycznie powiększa się zasobność drzewostanów - następuje stała a poprawa struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanów

18 Wybrane kierunki badań z zakresu urządzania lasu wielofunkcyjnego (1) ZUiML IBL - Procedury ustalania wieków rębności w PGL LP - Koncepcja zrównowaŝonego rozwoju leśnictwa wielofunkcyjnego w regionie uprzemysłowionym i jej weryfikacja (wdroŝenie) - Metodyka określania stref uszkodzeń lasu (koordynator badań) - Integracja problematyki ochrony przyrody i krajobrazu w planie ul - Opracowanie systemu wskaźników jakościowych oraz modelowego raportu oceny stanu lasu na podstawie danych inwentaryzacji wielkoobszarowej - Nowe technologie w inwentaryzacji lasu - Ocena stochastycznych modeli wzrostu dla waŝniejszych gatunków drzew - Rola lasów i gospodarki leśnej w kształtowaniu bilansu CO 2 w Polsce

19 Wybrane kierunki badań z zakresu urządzania lasu wielofunkcyjnego (2) Katedra Urządzania Lasu UR w Krakowie - Waloryzacja lasu i klasyfikacja gospodarstw leśnych w wielofunkcyjnym i proekologicznym modelu leśnictwa - Wytyczne do wyodrębniania inwentaryzacji i regulacji uŝytkowania w lasach ochronnych i gospodarczych - Regulacja gospodarstw leśnych jako podstawa utrzymania trwałego i zrównowaŝonego rozwoju lasu - Problematyka trwałości lasu oraz metody jej utrzymania - Wieki rębności i wieloaspektowa ocena ich stosowania - Zadania urządzania lasu w procesie ochrony górskich zasobów leśnych i krajobrazu - Wpływ czynników otoczenia na przeŝywalność drzewostanów - Modele stanu i rozwoju górskich drzewostanów róŝnowiekowych

20 Wybrane kierunki badań z zakresu urządzania lasu wielofunkcyjnego (3) Zakład Urządzania Lasu KUL UP w Poznaniu - Badania nad trwałością i przebudową lasu i drzewostanów - Wpływ przemysłowych zanieczyszczeń powietrza na ekosystemy leśne - Regulacja produkcyjnych i ochronnych funkcji lasu - Zastosowanie i rozwój SIP - Regulacja produkcji drewna w zagroŝonych ekosystemach leśnych - Historyczne aspekty rozwoju urządzania lasu - Produkcyjność i produktywność lasu - Pozyskanie uŝytków drzewnych w kraju a społeczne funkcje lasu - Bilans węgla w biomasie drzew głównych gatunków lasotwórczych Polski - Doskonalenie metod inwentaryzacji na podstawie integracji danych pozyskiwanych technikami geomatycznymi (współpr. z KULGiUL SGGW) - Relacje pomiędzy ilością i jakością produkcji drewna oraz stabilnością drzewostanów sosnowych (współpr. z ZUL SGGW)

21 Wybrane kierunki badań z zakresu urządzania lasu wielofunkcyjnego (4) Zakład Urządzania Lasu SGGW - Urządzanie GZ i GPZ z wykorzystaniem kontrolnych powierzchni próbnych - Urządzanie obrębu leśnego z wykorzystaniem zdjęć lotniczych - Koncepcja określania wielkości uŝytkowania rębnego i przedrębnego (nowa metoda szacunków brakarskich) - Ocena stopnia deprecjacji zapasu rosnącego drzewostanów świerkowych - Identyfikacja leśnych obszarów funkcjonalnych oraz weryfikacja granic jednostek regionalizacji przyrodniczo-leśnej (koordynator badań) - Relacja pomiędzy ilością i jakością produkcji drewna oraz stabilnością drzewostanów sosnowych (współpr. z KUL UP w Poznaniu) - Wzrost i produkcyjność wybranych gatunków drzew leśnych w uprawie plantacyjnej - Problematyka sporządzania planów ochrony rezerwatów i PN - Ocena przestrzennego rozmieszczenia uszkodzeń drzewostanów na podstawie cech morfologicznych drzew i danych z powierzchni próbnych - Wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych na kondycję drzewostanów - Struktura drzewostanów przeszłorębnych w LP - Doskonalenie metod inwentaryzacji lasu (ekspertyzy dla potrzeb nowelizacji IUL)

22 Dziękuję za uwagę!