Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej

Transkrypt

1 Ochrona i planowanie urządzeniowo-hodowlane na leśnych siedliskach przyrodniczych w warunkach zrównoważonej gospodarki leśnej Władysław Danielewicz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zbigniew Cykowiak Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Poznaniu

2 Plan: 1. Zagadnienia diagnozy typów siedliskowych lasu na terenach uznanych za obszary siedliskowe Natura Instrukcja Urządzania Lasu cz. 2. Ocena metodyki. 3. Zakres prac w ramach prac siedliskowych na terenach Natura Planowanie hodowlane oraz sposób zagospodarowania na obszarach siedliskowych Natura 2000 wytyczne dla taksatorów.

3 Zagadnienia diagnozy typów siedliskowych lasu na terenach uznanych za obszary siedliskowe Natura 2000

4 O ile obecne zasady i metody identyfikacji siedlisk leśnych są wystarczające dla określania typów lasu, czyli wzorców struktury i składu gatunkowego drzewostanów, odpowiadających aktualnym celom hodowlanym, to z oczywistych względów nie mogą spełniać wszystkich oczekiwań związanych z diagnostyką siedlisk przyrodniczych Natura 2000, opartą głównie na kryteriach fitosocjologicznych. Optymalnym rozwiązaniem może być wyróżnianie i kartowanie siedlisk przyrodniczych na podstawie prac fitosocjologicznych, specjalnie prowadzonych na obszarach Natura 2000.

5 Typy siedliskowe lasu a zbiorowiska roślinne (cytat: W. Matuszkiewicz Fitosocjologiczne podstawy typologii lasów Polski. Prace IBL 558: 2-38.) Pojęciem bliskoznacznym z typem siedliskowym lasu jest potencjalne zbiorowisko naturalne; ujęty jako syntakson typ naturalnego zbiorowiska leśnego zawiera treść równoznaczną z określonym typem siedliskowym lasu.

6 Siedliskowym typom lasu nie da się przypisać jednolitej rangi w hierarchicznym systemie syntaksonomicznym, natomiast granice poszczególnych typów zawsze są zbieżne z jakąś linią podziału syntaksonomicznego, to znaczy, że każdy typ lasu obejmuje w całości jeden lub kilka syntaksonów, nie zawsze tej samej rangi.

7 Zespoły często mieszczą się w określonym typie siedliskowym lasu, a jeśli zakres zespołu wkracza w zakresy dwóch lub więcej typów, linie podziału typologicznego pokrywają się ze zróżnicowaniem na niższe jednostki (podzespoły, warianty, odmiany, formy wysokościowe).

8 Problem leśnych zbiorowisk zastępczych

9 Zbiorowiska zastępcze powstają pod wpływem działalności człowieka na miejscu zbiorowisk naturalnych. Krąg dynamiczny zbiorowisk ogół zbiorowisk homologicznych dla określonego typu siedliska (naturalnych i zastępczych). Leśne zbiorowiska zastępcze szczególny typ zbiorowisk zastępczych, do którego zalicza się zwykle fitocenozy z antropogenicznym, jednogatunkowym i jednowiekowym drzewostanem, o zatartej lub całkowicie zniszczonej, naturalnej kombinacji gatunków.

10 Brak ścisłych kryteriów, na podstawie których leśne zbiorowiska zastępcze byłyby wyróżniane w taki sam sposób. Trudności w ustaleniu granicy między naturalnym zbiorowiskiem naturalnym z przejawami degeneracji, a leśnym zbiorowiskiem zastępczym. Trudności w określeniu zbiorowiska naturalnego w sytuacji występowania wyłącznie leśnych zbiorowisk zastępczych.

11 Ważniejsze algorytmy wnioskowania o typie dzisiejszego potencjalnego zbiorowiska leśnego na podstawie zjawisk stwierdzonych w terenie w toku kartowania: 1-7 wnioskowanie o charakterze konstrukcji myślowej; 8-11 wnioskowanie o charakterze rekonstrukcji (Faliński 1990)

12 Porównanie wyników identyfikacji siedlisk przyrodniczych z 2007 roku z wynikami uzyskanymi na podstawie późniejszych, terenowych prac fitosocjologicznych

13 Weryfikacja inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych w Nadleśnictwie Oleśnica Śląska (wg Stefańskiej-Krzaczek i Kąckiego 2009)

14 Przyczyną odrzucenia większości wytypowanych wydzieleń było porównanie roślinności do wzorca, jaki stanowiły wyróżnione na badanym terenie zespoły leśne. Odrzucano wydzielenia, w których struktura roślinności nie spełniała kryteriów wyznaczonych dla poszczególnych siedlisk przyrodniczych. W wypadku zbiorowisk z przejawami zmian degeneracyjnych nadrzędnym identyfikatorem siedliska przyrodniczego była określona kombinacja gatunków wskaźnikowych. Brak takich gatunków decydował o odrzuceniu wydzielenia.

15 Instrukcja Urządzania Lasu cz. 2 Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych

16 DEFINICJE: prace siedliskowe, prace fitosocjologiczne, siedlisko leśne, TSL typ siedliskowy lasu, zbiorowiska roślinne, siedliska przyrodnicze, stan siedliska leśnego, stan siedliska przyrodniczego

17 Prace siedliskowe Prace mające na celu określenie warunków siedliskowych wyrażonych w formie typu siedliskowego lasu (TSL), a w ramach TSL w formie zbiorowiska roślinnego lub siedliska przyrodniczego. Określenie produkcyjności.

18 Prace fitosocjologiczne Prace mające na celu rozpoznanie i skartowanie leśnych zbiorowisk roślinnych w randze zespołu, podzespołu lub wariantu, oraz określenie stanu zbiorowisk. Określenie roślinności rzeczywistej i potencjalnej

19 Siedlisko leśne. W IUL przyjęto, że pojęcie to obejmuje: typy siedliskowe lasu, zbiorowiska roślinne (wyróżniane dla sprawnego diagnozowania typów siedliskowych lasu i siedlisk przyrodniczych) oraz siedliska przyrodnicze (str. 6)

20 Siedlisko przyrodnicze. Wg ustawy o ochronie przyrody obszar lądowy lub wodny, naturalny, półnaturalny lub antropogeniczny, wyodrębniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne.

21 PRZEDMIOT PRAC stanowią grunty leśne i nieleśne przeznaczone do zalesienia jednostki siedliskowe: typ siedliskowy lasu, odmiana typu siedliskowego lasu, wariant uwilgotnienia siedliska, rodzaj siedliska, stan siedliska; jednostki fitosocjologiczne leśnych zbiorowisk roślinnych: zespół, podzespół lub wariant.

22 CEL PRAC siedliskowych to rozpoznanie, opisanie i skartowanie siedlisk leśnych na podstawie odpowiednich analiz glebowych oraz fitosocjologicznych, w tym sporządzenie: 1) dokumentacji siedliskowej wraz mapami siedliskowymi, 2) dokumentacji fitosocjologicznej wraz z mapami zbiorowisk roślinnych, 3) na potrzeby hodowli lasu oraz planowania urządzeniowego propozycji potencjalnych składów gatunkowych drzewostanów pożądanych na poszczególnych siedliskach leśnych, z uwzględnieniem zarówno celów gospodarczych wynikających z możliwości produkcyjnych siedlisk leśnych, jak i wymagań ochrony przyrody

23 ZAKRES PRAC (zgodny z SIWZ) a) pełne opracowanie (siedliskowe + fitosocjologiczne), b) niepełna dokumentacja (np. fito dla obszarów Natura2000) c) dla obszarów o wyjątkowym znaczeniu społecznym lub przyrodniczym zakres indywidualny określony przez zleceniodawcę

24 CYKL PRAC. Prace siedliskowe wykonuje się w cyklu dwuletnim z zastrzeżeniem, że termin ich ukończenia nastąpi przed rozpoczęciem okresowej rewizji planu

25 Ocena metodyki

26 1. Wyróżniane stanu siedliska leśnego (typu siedliskowego lasu) zapisywanego symbolem (tab. 6) oraz stanu siedliska przyrodniczego zapisywanego pełną nazwą co jest potrzebne do planowania (w domyśle wg metodyki LP nie ma zapisów o GIOŚ)

27

28 2. Wyróżnia się i ocenia tylko leśne siedliska przyrodnicze, brak opisu i oceny nieleśnych

29 3. Niekompatybilne i nieporównywalne określenia stanu siedliska leśnego i siedliska przyrodniczego: np. LMśw 1 N1 a siedlisko 9190 w stanie B lub U1 a nawet U2. Brak wyraźnych zapisów instrukcyjnych.

30 4. Elaborat opis LSP i dla siedliska leśnego ogólny cel hodowlany (tab.21) stanowiący podstawę do przyjęcia na KZP typów drzewostanów

31 Typ siedliskowy lasu* Typ d- stanu (gatunki panujące i wpółpanujące I p gatunki główne) Gatunki domie szkowe I p Gatunki pomocnicze I p Gatunki panujące i współpanujące II piętra Uroczysko obręb Budowa drzewostanu Uwagi LMśw1 Db-So Św, Brz Lp Db, Św Kowiesy 1 p II p pjd LMśw1 Db-Bk-So Św, Brz Lp Bk, Św Opalenie 1 p II p pjd * Z uwzględnieniem zbiorowisk roślinnych i siedlisk przyrodniczych oraz odmian, wariantów uwilgotnienia oraz stanu siedliska

32 5. Wg instrukcji istnieje zapis o wyróżnieniu zespołu fitosocjologicznego ale nie ma opisu stanu siedliska przyrodniczego. Jest opis stanu zbiorowiska, który opiera się na mniejszej ilości elementów diagnostycznych. 6. Nie wyróżnianie siedlisk zastępczych w niepełnym opracowaniu fitosocjologicznym

33 7. Powiązanie LSP z siedliskami przyrodniczymi (tab. 34) i załącznik 12. Załącznik to wykaz zagadnień do omówienia w części tekstowej opracowania fitosocjologicznego m.in. relacja zespołów leśnych do typów siedliskowych lasu wykonanie zestawienia powierzchni i udziału zbiorowisk w ramach poszczególnych TSL, a także opis zaistniałych zależności ze wskazaniem prawidłowości oraz relacji między TSL i zespołami (lub braku tych prawidłowości).

34 Kod siedliska przyrodniczego Typ siedliska Kod Podtyp siedliska Zespoły, podzespoły i zbiorowiska przyrodniczego podtypu przyrodniczego 7. Powiązanie LSP z siedliskami siedliska przyrodniczego roślinne przyrodniczymi (tab. 34) i załącznik 12 opis 9110 Kwaśne buczyny (Lusulo-Fagenion) kwaśna buczyna niżowa zespoł: Luzulo pilosae- Fagetum kwaśna buczyna górska dolnoreglowy las jodłowy (żyzna jedlina karpacka) zespoł: Luzulo luzuloidis- Fagetum zespoł: Abies alba-oxalis acetosella, Galio-Abietetum

35 Zakres prac w ramach prac siedliskowych na terenach Natura 2000.

36 1. Pełna inwentaryzacja siedliskowa z opracowaniem kluczy do rozpoznawania siedlisk (TSL) 2. Pełna inwentaryzacja fito z weryfikacją siedlisk przyrodniczych 3. Inwentaryzacja florystyczna

37 Planowanie hodowlane oraz sposób zagospodarowania na obszarach siedliskowych Natura 2000 wytyczne dla taksatorów.

38 Określenie odpowiedniego składu gatunkowego dla nowo zakładanych upraw (tabela) oraz docelowych składów gatunkowych w dojrzałych drzewostanach (tabela) Określenie odpowiednich sposobów hodowli drzewostanów (trzebieże, np. trzebież przekształceniowa) oraz odpowiedniego postępowania rębnego w dojrzałych drzewostanach (stosowanie różnych rodzajów rębni w odpowiednich siedliskach przyrodniczych)

39

40 Nagórzyce, listopada 2014 r. Konferencja naukowo-techniczna Dziękujemy za uwagę.