PROBLEMATIKA SOCIÁLNO-PATOLOGICKÝCH JAVOV V ŠKOLSKOM PROSTREDÍ STAV, PREVENCIA, RIEŠENIE

KATOLÍCKA UNIVERZITA V RUŽOMBERKU PEDAGOGICKÁ FAKULTA Katedra pedagogiky a Ústav sociálnych vied PROBLEMATIKA SOCIÁLNO-PATOLOGICKÝCH JAVOV V ŠKOLSKOM PROSTREDÍ STAV, PREVENCIA, RIEŠENIE príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie konanej 16. novembra 2007 v Ružomberku Ružomberok 2007

Editori: Doc. PaedDr. Tomáš Jablonský, PhD. PaedDr. Katarína Tiš anová, PhD. Technické spracovanie: Mgr. Anton Kulan Recenzenti: Prof. PhDr. PaedDr. Martin Žilínek, PhD. Prof. Dr.hab. Marian Nowak, PhD. Publikácia neprešla jazykovou úpravou. vyšiel ako sú as# projektu KEGA MŠ SR. 3/5263/07. ISBN: 978-80-8084-246-8

Obsah MIKULÁŠ D.: Príhovor... 7 HLAVNE REFERÁTY... 8 MIKOLÁŠIK M.: Problematika sociálno-patologických javov v školskom prostredí z poh!adu Európskej únie... 9 HRONCOVÁ J.: Prevencia sociálnopatologických javov v školskom prostredí sú$asný stav, problémy, perspektívy... 10 VAŠUTOVÁ M.: Šikana a d'ti se specifickými vývojovými poruchami u$ení a chování... 20 PRÍSPEVKY Ú$ASTNÍKOV KONFERENCIE... 33 BA)ÍK J.: Sociálno-patologické javy pri výchove a vzdelávaní mladistvých odsúdených 34 BACZY+SKI A.: Antywychowawcze oblicze Internetu w -wietle bada0 i nauczania Ko-cio2a... 40 BAK T.: Terminologiczne aspekty subkultur m2odzie3owych... 55 BE6CH K.: Problemy wychowawcze dzieci i m2odzie3y zwi7zane z recepcj7 masowego przekazu... 63 BIS D.: Zagro3enia dla procesu edukacji w kontek-cie globalnych przekazów medialnych... 72 BURSOVÁ J.: Socializácia die a a ako prevencia pred sociálno-patologickými javmi... 82 CADER S.: Zjawisko "fali" w szko2ach ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych Formy agresji w-ród uczniów... 89 CUDAK S.: Profilaktyka wychowawcza w szkole w zapobieganiu przemocy i agresji w-ród uczniów... 97 DA8O J.: Negatívne správanie sa rómskych detí v školskom prostredí... 103 DASZYKOWSKA J.: Fala w szkole w opinii uczniów i nauczycieli... 107 DOMAGA6A-ZY9K E.: Poczucie wsparcia spo2ecznego ze strony osób znacz7cych u uczniów szko2y katolickiej... 120 DVORSKÁ S.: Kriminalita a delikvencia mládeže prevencia a riešenie z poh!adu sociálneho pracovníka... 130

ELIÁŠOVÁ E.: Prí$iny, dôsledky a prevencia zneužívania drog Námet na stretnutie v malých skupinách: Výkrik noci, po$uješ ho?... 136 EMMEROVÁ I.: Realizácia prevencie sociálnopatologických javov na základných a stredných školách a problémy koordinátorov prevencie... 143 GAJDOŠÍKOVÁ-ZELEIOVÁ J.: Muzikoterapeutické prvky v edukácii... 154 GALLOVÁ I.: Spolupráca rodiny a školy pri prevencii sociálno-patologických javov... 165 GEJDOŠ M.: Formy, prí$iny šikanovania význam preventívnej ochrany rodiny pred jej šírením... 177 GERŠICOVÁ Z.: Štruktúrovaná dráma ako prevencia šikanovania na 1. stupni ZŠ... 185 GRZESIAK-WITEK D., SOBOLEWSKI P.: Uczniowie z wadami wymowy w szkole (aspekt pedagogiczny)... 194 GUBRICOVÁ J.: Prevencia sociálno-patologických javov v školských kluboch detí... 203 HOLLÁ K.: Vybrané rizikové faktory násilia a agresie medzi žiakmi v školskom prostredí... 210 HOLLÁ Z.: Konfliktné situácie a ich vplyv na žiakov mladšieho školského veku... 219 CHA6AS K.: Zachowanie patologiczne a godno-; cz2owieka... 226 JABLONSKÝ T.: Aggressive Behavior in the School Basis and Solving... 232 JUR)OVÁ Z.: Charakter u$ite!a kres ana, sú$as prevencie psychopatologických javov v školskom prostredí... 240 KOCHANOWSKA E.: Uczniowie klas gimnazjalnych wobec zagro3e0 internetem problemy profilaktyki szkolnej... 250 KOLDEOVÁ L.: Šikanovanie v školskom prostredí prí$iny a možné riešenia... 258 KOLIBOVÁ D.: Agresivita die a a závažný výchovný problém rodiny a školy... 266 KOMOROWSKA B.: Wychowanie ku warto-ciom a profilaktyka zachowa0 problemowych... 273 KOŠ) S.: Výchova k solidarite v rodine a v škole ná$rt problematiky... 283 KOVÁ)OVÁ B.: Prejavy a zvládanie agresívneho správania v základnej škole... 291 KULA-LIC J.: Wtórne zaburzenia emocjonalne u uczniów z dysleksj7... 302 LEHENOVÁ A.: Fenomén šikanovania a úrove< sebaúcty žiaka... 311

6UKA M., TRUSKOLASKA J.: Nadmierna praca rodziców w opinii uczniów i nauczycieli na podstawie bada0 w2asnych... 321 MACHNIO D.: Zwi7zek Harcerstwa Polskiego jako organizacja po3ytku publicznego zapobiegaj7ca patologii w-ród dzieci i m2odzie3y... 331 MAJ A.: Problemy wychowawcze w polskich szko2ach katolickich... 338 MA=OVÁ-NIKLOVÁ M., KAMARÁŠOVÁ L.: Šikanovanie ako sociálno-patologický jav a možnosti jeho prevencie v školskom prostredí... 346 MARZECZ A.: Przemoc w-ród uczniów w -rodowisku szkolnym... 354 MARZEC D.: Komunikacja wewn7trzrodzinna i jej wp2yw na dysfunkcjonalno-; rodziny i niedostosowanie spo2eczne dziecka... 366 MAZUR P.: Mi2osierdzie wyzwaniem wspó2czesnej szko2y... 380 MICZKA T.: Problematyka patologii spo2ecznych w edukacji medialnej... 387 MOTOW I.: Personalistyczno-aksjologiczy wymiar resocjalizacji nieletnich przez sport... 397 NEHREROVÁ E., LORKOVÁ P.: Rovesnícky program ako efektívna prevencia stratégie 407 ONDREJKOVÁ A.: Význam pohybovej aktivity v prevencii sociálno-patologických javov... 419 PASTERNÁKOVÁ L., )UBIRKOVÁ J.: Anorexia a bulímia sú$asný problém mladej generácie... 426 PODMANICKÝ I.: Preventívna funkcia výchovného štýlu u$ite!a etickej výchovy v školskej edukácii... 431 PRZYBYCIE+ K.: Czasowa dysfunkcyjno-; rodziny jako jeden ze skutków wielkiej migracji zarobkowej... 436 REMBIERZ M.: Bezradno-; i samodzielno-; jako kategorie pedagogiczne Od rozpoznania patologii do kszta2towania podmiotowo-ci... 446 RUSZKIEWICZ D.: Szykanowanie kotów przemoc czy szkolny rytua2?... 455 RYBOVÁ K.: Kres anské organizácie ako jedna z možností prevencie sociálnopatologických javov detí a mládeže... 464 RYNIO A.: Najcz?stsze uwarunkowania niepowodze0 edukacyjnych dzieci w m2odszym wieku szkolnym... 468 SIDOR B.: Rola rodziców i nauczycieli w zapobieganiu powstawania trudno-ci spo2ecznych u uczniów z niepe2nosprawno-ci7... 479

ŠIMEGOVÁ M.: Úloha školského psychológa v prevencii a intervencii školského šikanovania na základnej škole... 488 9NIADKOWSKI M.: Animacja a zachowania patologiczne... 495 SOBOLEWSKI P., GRZESIAK-WITEK D.: Stopie0 wiedzy na temat padaczki i zachowania spo2eczne w stosunku do chorych w -rodowiskach studenckich Sandomierza i Ostrowca 9wi?tokrzyskiego... 507 STUPÁK B.: Združenie Mladí!udia a život peer aktivity a prevencia založená na pocitoch Môžeš to zmeni... 516 SZLUZ B.: Integracja czy stygmatyzacja osób niepe2nosprawnych... 524 TAMÁŠOVÁ V., BRUNCLÍKOVÁ Z.: Identifikácia modálnej osobnosti agresora a obete ako východisko boja proti šikane na školách... 534 TIŠ@ANOVÁ K., TICHÝ =.: Rovesnícky program ako efektívna stratégia prevencie... 549 UHRINOVÁ M.: Prevencia šikanovania na základných školách... 554 VAVRE)KOVÁ V.: Význam preventívnej sociálnej práce v školskom prostredí... 559 WALC W.: Przemoc rówie-nicza w szkole o potrzebie profilaktyki... 562 WBGRZYN-BIA6OG6OWICZ K.: Portret psychologiczny dziecka do-wiadczaj7cego przemocy... 573 WITEK P.: Nieregulaminowa absencja szkolna gimnazjalistów jako przejaw niedostosowania spo2ecznego... 588 ZEMAN)ÍKOVÁ V.: Sociálno-pedagogický výskum syndrómu CAN a jeho prevencia v kompetencii u$ite!a... 597 ZIMNY J.: Pokolenie JP II Drog7 na odrodzenie moralne spo2ecze0stwa... 605 ZUBELEWICZ J.: O przemocy uczniów wobec nauczycieli w Polsce (wraz z fragmentami tekstów Korczaka)... 615 ŽARNOVI)ANOVÁ R.: K niektorým otázkam delikvencie detí a mládeže... 625 PEER DOBROVO&NÍCTVO... 634 JANÍKOVÁ K.: Socializácia die a a ako prevencia pred sociálno-patologickými javmi.. 635 ADRESÁR Ú$ASTNÍKOV KONFERENCIE... 663

Mi8osierdzie wyzwaniem wspó8czesnej szko8y Piotr Mazur Abstract In the days of social-cultural transformations, the main aim of the school is to introduce young people into the world of moral values. The role of mercy constitutes the priority aim of contemporary education. The school community should be mainly concerned with: educational school programmes, the problems of disabled students and care functions of the school. Collective efforts ought to contribute to improve educational conditioning of those who need outside support. Príspevok W dobie wspó2czesnych przemian kulturowo-spo2ecznych, jako g2ówny cel szko2y jawi si? wprowadzenie m2odzie3y w -wiat warto-ci moralnych. Jednocze-nie za priorytetowe zadanie wspó2czesnej edukacji uzna; nale3y kszta2towanie postawy mi2osierdzia 1. Jan Pawe2 II w encyklice Dives in misericordia wyja-niaj7c poj?cie mi2osierdzia, stwierdzi2, 3e: Jest to mi2o-; czynna, mi2o-;, która zwraca si? do cz2owieka, ogarnia wszystko, co sk2ada si? na jego cz2owiecze0stwo. Mi2o-; ta w sposób szczególny daje o sobie zna; w zetkni?ciu z cierpieniem, krzywd7, ubóstwem, w zetkni?ciu z ca27 historyczn7 ludzk7 kondycj7, która na ró3ne, sposoby ujawnia ograniczono-; i s2abo-; cz2owieka, zarówno fizyczn7, jak i moraln7 2. W2a-ciwy sens mi2o-ci mi2osiernej objawia si? wtedy, gdy niesiemy pomoc tym, którzy sami nie radz7 sobie z 3yciem i którzy nie mog7 nam w 3aden sposób odp2aci; za nasz7 mi2o-;. w rzeczywisto-ci szkolnej przejawia si? on przede wszystkim w pomocy uczniom chorym, biednym, zagubionym i bezradnym 3. Szko2a jak i -rodowisko lokalne powinny integrowa; si? wokó2 takich zagadnie0 jak: program wychowawczy szko2y, problem uczniów specjalnej troski oraz funkcje opieku0cze szko2y. Wspólnie podejmowane dzia2ania winny przyczynia; si? do poprawy warunków edukacyjnych uczniów potrzebuj7cych wsparcia z zewn7trz. 1 Por. K. Cha2as, w stron2 kultury dawania, Kielce 2001, s. 7. 2 Jan Pawe2 II, Dives in misericordia, 3. 3 Por. M. Dziewiecki, mi3o4: pozostaje, Cz?stochowa 2001, s. 185. R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 380

Wychowa> nowego cz8owieka Poj?cie nowego cz2owieka pojawia si? w nauczaniu -w. Paw2a. Okre-lenie to oznacza2o cz2owieka odrodzonego w chrzcie, który zosta2 uzdolniony do prawdziwej -wi?to-ci, tzn. zgodnej z Ewangeli7 4. List do Kolosan zawiera katalog cnót nowego cz2owieka : mi2o-;, serdeczne mi2osierdzie, dobro;, pokor?, 2agodno-;, cierpliwo-;, przebaczenie, pokój 5. Koncepcj? wychowania nowego cz2owieka opracowa2 ks. Franciszek Blachnicki 6. w jego uj?ciu nowy cz2owiek winien by; cz2owiekiem zintegrowanym. Postulat wewn?trznej integracji wyra3a si? poprzez osi7gni?cie stanu jedno-ci pomi?dzy prawdami i zasadami poznawanymi i uznawanymi za s2uszne a wyznawanymi i stosowanymi w 3yciu codziennym 7. Mocnym akcentem w procesie wychowania nowego cz2owieka jest mi2osierdzie. Formu2a posiadanie siebie w dawaniu siebie wyra3a sposób istnienia osoby. Zasada ta -ci-le 27czy si? z nauk7 Soboru Watyka0skiego II. Konstytucja duszpasterska o Ko-ciele w -wiecie wspó2czesnym Gaudium et spes poucza, 3e cz2owiek nie mo3e odnalem; si? w pe2ni inaczej jak tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie samego (24). Proponowana przez Blachnickiego formacja zak2ada kszta2towanie w wychowankach postaw altruistycznych. Nowego cz2owiek realizuje siebie przede wszystkim przez bezinteresown7 s2u3b?. w postawie s2u3by drugiemu cz2owiekowi osi7ga sw7 pe2ni?, szczyt cz2owieczego pi?kna i szlachectwa. Podczas swojej ostatniej podró3y apostolskiej do Polski w 2002 roku, papie3 Jan Pawe2 II gor7co prosi2: Potrzeba wyobramni mi2osierdzia, aby przyj-; z pomoc7 dziecku zaniedbanemu duchowo i materialnie; aby nie odwraca; si? od ch2opca czy dziewczyny, którzy zagubili si? w -wiecie ró3norakich uzale3nie0 lub przest?pstwa; aby nie-; rad?, pocieszenie, duchowe i moralne wsparcie ( ) 8. Proponowana przez Blachnickiego pedagogia nowego cz2owieka winna by; wyznacznikiem dla szkolnych i klasowych programów wychowawczych. Ogromn7 szans7 dla realizacji tego programu jest Ruch 9wiat2o-Pycie, który poprzez swoj7 dzia2alno-; formacyjn7 uwra3liwia m2odzie3 na krzywd? ludzk7 i kszta2tuje postaw? ofiarnej pomocy drugiemu cz2owiekowi. 4 Por. Ef 2, 15; 4, 17-24; Kol 3,10. 5 Por. Kol 3, 12-15. 6 Zob. F. Blachnicki, Metoda prze7yciowo-wychowawcza dzieci2cych rekolekcji (studium pedagogicznopastoralne), Lublin 1963 (mps BKUL); ten3e, Oaza Nowego Dycia pierwszego stopnia. Podr2cznik dla moderatorów i animatorów, Lublin 1977, s. 23-33; ten3e, Charyzmat i Wierno4:. do Ruchu 0wiat3o-Dycie z Obczyzny 1981-1984, Carlsberg 1985, s. 103-124; ten3e, Charyzmat 0wiat3o-Dycie, Kraków 1987, s. 27-39. 7 Por. Blachnicki, Charyzmat 0wiat3o-Dycie, s. 33. 8 Jan Pawe2 II, Homilia na krakowskich B3oniach, 18.08.2002 r. R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 381

Kszta8cenie integracyjne Zgodnie z definicj7 9wiatowej Organizacji Zdrowia za dziecko niepe2nosprawne uwa3a si? takie dziecko, które bez specjalnych ulg ani pomocy z zewn7trz jest ca2kowicie, d2ugotrwale lub w znacznym stopniu niezdolne do uczestnictwa w grupie prawid2owo rozwini?tych i zdrowych rówie-ników 9. Z danych statystycznych z 2002 roku wynika, 3e w Polsce 3yje 6 941 652 dzieci w wieku od 0 do 14 lat, z tego u 184 206 dzieci wyst?puje niepe2nosprawno-;. Jako wa3ne zadanie pedagogiczne wskaza; nale3y konieczno-; zorganizowania im pomocy rewalidacyjnej oraz uczestnictwa w 3yciu spo2ecznym 10. Integracyjny system edukacji i wychowania polega na w miar? maksymalnym w27czeniu uczniów niepe2nosprawnych do zwyk2ych szkó2, aby w ten sposób umo3liwi; wzrastanie w gronie swoich rówie-ników. Natomiast osobom przebywaj7cym w zak2adach opieku0czych zapewnia si? jak najcz?stsze kontakty z zewn?trznym -rodowiskiem spo2ecznym 11. Aleksander Hulek wyja-nia, 3e celem integracji jest [ ] umo3liwienie poszkodowanym na zdrowiu osobom prowadzenia normalnego 3ycia i mo3liwie na tych samych warunkach jak innym cz2onkom okre-lonych grup spo2ecznych. Integracja zak2ada udost?pnienie m2odzie3y upo-ledzonej na zdrowiu korzystania ze wszystkich stopni szkolnictwa podstawowego, ogólnokszta2c7cego i zawodowego, zdobyczy kulturowych i form czynnego wypoczynku 12. Kszta2cenie dzieci i m2odzie3y niepe2nosprawnej mo3e mie; nast?puj7ce formy: w27czenie do zwyk2ych klas; specjalne klasy w zwyk2ych szko2ach; szko2y specjalne; nauczanie w domu 13. Kszta2cenie integracyjne domaga si? wspó2pracy szko2y z samorz7dem lokalnym. Powinna ona dotyczy; wspólnej troski o to, by osoby niepe2nosprawne mia2y nauczanie: zindywidualizowane dostosowane do potrzeb i mo3liwo-ci uczniów; dost?pne pozbawione barier architektonicznych, komunikacyjnych itp.; 9 Cyt. za: M. Borkowska, Niepe3nosprawno4: ruchowa dzieci, w: Ucze. z niepe3nosprawno4ci6 ruchow6 w szkole ogólnodost2pnej, pod red. M. Loska, D. My-li0skiej, Warszawa 2005, s. 7. 10 Por. T. Serafin, Wprowadzenie, w: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepe3nosprawno4ci do podj2cia nauki w szkole, pod red. T. Serafin, Warszawa 2005, s. 3. 11 Por. A. Hulek, Integracyjny system kszta3cenia i wychowania, w: Pedagogika rewalidacyjne, Warszawa 1980, s. 492. 12 Tam3e, s. 493. Zob. K. J. Zab2ocki, Dziecko niepe3nosprawne, jego rodzina i edukacja, Warszawa 1999. 13 Por. Hulek, Integracyjny system, s. 495. R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 382

powszechne zapewniaj7ce mo3liwo-; nauki w co najmniej takich samych warunkach, co inni rówie-nicy. Wed2ug danych identyfikacyjnych szkó2 i placówek SIO z 15 wrze-nia 2005r. szkó2 specjalnych przysposabiaj7cych do pracy dla uczniów z upo-ledzeniem umys2owym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z wi?cej ni3 jedn7 niepe2nosprawno-ci7 278. Natomiast szkó2 specjalnych przysposabiaj7cych do pracy na podbudowie 8-letniej szko2y podstawowej 5 14. W województwie lubelskim w obecnym roku szkolnym funkcjonuje ogó2em 79 placówek z oddzia2ami integracyjnymi, w tym 22 przedszkoli, 37 szkó2 podstawowych, 14 gimnazjów i 6 szkó2 ponadgimnazjalnych 15. Pomoc materialna Podstawow7 funkcj7 opieku0czo-wychowawcz7 szko2y jest stworzenie jak najbardziej odpowiednich warunków do rozwoju dziecka. Maj7 one umo3liwi; pe2n7 realizacj? potrzeb biologicznych i psychicznych m2odzie3y. Dlatego te3 w pracy o-wiatowej winni-my zwraca; szczególn7 uwag? na potrzeby uczniów z rodzin ubogich. Uczniowie w szkole sp?dzaj7 od 5 do 8 godzin dziennie. w tym czasie nale3y m2odzie3y umo3liwi; zaspokojenie jej potrzeb. do najbardziej podstawowych potrzeb, które nale3y zapewni; uczniom zaliczamy: dost?p do szkolnej sto2ówki, bezpiecze0stwo w szkole i w drodze do szko2y oraz opiek? lekarsk7. Niezaspokojenie potrzeb biologicznych (m.in. zak2ócenie trybu 3ycia, sposobu od3ywiania) mo3e powodowa; niedoboru rozwoju fizycznego i zmniejszenie odporno-ci organizmu. Zaburzenia somatyczne negatywnie wp2ywaj7 na wyniki nauczania. Niepowodzenia szkolne wynikaj7 z obni3onej zdolno-ci do pracy, szybszego m?czenie si?, opuszczania zaj?; lekcyjnych ze wzgl?du na z2y stan zdrowia. Ponadto nieprawid2owo-ci w rozwoju somatycznym ujemnie wp2ywaj7 na uk2ad nerwowy, co powoduje wzmo3on7 pobudliwo-; psychiczn7 16. Post?puj7ca pauperyzacja spo2ecze0stwa sprawia, 3e znaczna cz?-; rodzin nie jest w stanie zapewni; racjonalnego 3ywienia. Obserwacja 3ycia szkolnego wykazuje, 3e znaczny procent uczniów nie spo3ywa pierwszego -niadania w domu rodzinnym. Ponadto z powodu ubóstwa nie przynosz7 ze sob7 3adnego posi2ku. w zwi7zku z powy3szym przed szko27 i samorz7dem lokalnym spoczywa obowi7zek zaspokajania g2odu. w tej dziedzinie wspó2praca samorz7du i szko2y winna skupi; si? na organizowaniu drugich -niada0 i darmowych obiadów dla najubo3szych uczniów. 14 Por. www.mein.gov.pl. 15 Por. www.kuratorium.lublin.pl. 16 Por. I. Jundzi22, Szko3a. Opieku.czo-wychowawcze funkcje szko3y, w: Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomyka2o, Warszawa 1997, s. 790. R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 383

Podejmowane dzia2ania -wiadcz7, 3e zarówno szko2a, jak i samorz7dy dostrzegaj7 skal? tego niepokoj7cego zjawiska i w miar? mo3liwo-ci niesiona jest odpowiednia pomoc. Ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. ustanowi2a program Pomoc pa0stwa w zakresie do3ywiania. Ma on na celu: d2ugofalowe dzia2anie w zakresie poprawy stanu zdrowia dzieci i m2odzie3y poprzez; ograniczenie zjawiska niedozywienia; upowszechnianie zdrowego stylu zywienia; poprawe poziomu 3ycia osób i rodzin o niskich dochodach; rozwój w gminach bazy 3ywieniowej, ze szczególnym uwzgl?dnieniem potrzeb dzieci i m2odziezy. Z szacunków wynika, 3e programem do3ywiania zostanie obj?tych oko2o 1,5 mln osób rocznie. Pomoc uczniom z rodzin ubogich mo3e mie; niezwykle cenny aspekt wychowawczy. Studiuj7c przedwojenn7 pras? Lubelszczyzny natrafi2em na ciekaw7 akcj? Samopomocy. Zadaniem tych kó2 by2o niesienie pomocy materialnej, naukowej i moralnej, m.in. uczniowie z zamo3niejszych domów przynosili podwójne drugie -niadania, aby dzieli; si? nimi z biedniejszymi kolegami i kole3ankami. Ponadto ka3dego roku urz7dzano wigili? i choink? dla biedniejszych uczniów. Istniej7ce Szkolne Ko2a Caritas, PCK, a tak3e samorz7dy uczniowskie mog7 w swej pracy nawi7zywa; do tego rodzaju solidarno-ci uczniowskiej. Rozdzia2 8a ustawy o systemie o-wiaty z 1991 r. okre-la zasady udzielania pomocy materialnej uczniom. Jej celem jest: wyrównanie szans edukacyjnych uczniów pochodz7cych z rodzin ubogich; stworzenie mo3liwo-ci równego uczestnictwa w 3yciu spo2eczno-ci szkolnej; zmniejszenie ró3nic w dost?pie do edukacji na wy3szym poziomie; upowszechnianie wykszta2cenia -redniego; pokonanie sporadycznych sytuacji kryzysowych wynikaj7cych ze zdarze0 losowych. Formy -wiadczonej pomocy: stypendium szkolne przyznawane jest uczniowi, który znajduje si? w trudnej sytuacji materialnej, wynikaj7cej z niskich dochodów na osob? w rodzinie. Mo3e ono by; udzielone w formie ca2kowitego lub cz?-ciowego pokrycia kosztów R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 384

udzia2u w zaj?ciach edukacyjnych oraz pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym (np. zakup podr?czników); zasi2ek szkolny mo3e by; przyznany uczniowi znajduj7cemu si? przej-ciowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego; programy rz7dowe na rzecz uczniów: o program wyrównywania warunków startu szkolnego uczniów Wyprawka szkolna. Adresatami programu s7 uczniowie klas pierwszych szkó2 podstawowych z najubo3szych rodzin; o program wspierania powstawania i realizacji regionalnych lub lokalnych programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i m2odzie3y: Aktywizacja i wspieranie jednostek samorz7du terytorialnego i organizacji pozarz7dowych w zakresie udzielania uczniom pomocy materialnej o charakterze edukacyjnym ; o program wyrównywania szans edukacyjnych uczniów pochodz7cych z rodzin by2ych pracowników pa0stwowych przedsi?biorstw gospodarki rolnej na lata 2006 2008. Zapocz7tkowany po 1998 roku proces przemian w systemie edukacyjnym domaga si? -cis2ej wspó2pracy szko2y ze -rodowiskiem lokalnym. Praca dydaktyczna i wychowawcza placówek o-wiatowych wymaga istotnego wsparcia ze strony samorz7du lokalnego, jak równie3 instytucji i organizacji spo2ecznych. w wielu dziedzinach wspólne dzia2ania mog7 w znacznym stopniu przyczyni; si? do poprawy wyników nauczania. Czynnikiem, który powinien sprzyja; integracji podmiotów szko2y jest mi2osierdzie. *** W dobie wspó2czesnych przemian kulturowo-spo2ecznych, jako g2ówny cel szko2y jawi si? wprowadzenie m2odzie3y w -wiat warto-ci moralnych. Za priorytetowe zadanie wspó2czesnej edukacji uzna; nale3y kszta2towanie postawy mi2osierdzia. Szko2a jak i -rodowisko lokalne powinny integrowa; si? wokó2 takich zagadnie0 jak: program wychowawczy szko2y, problem uczniów specjalnej troski oraz funkcje opieku0cze szko2y. Wspólnie podejmowane dzia2ania winny przyczynia; si? do poprawy warunków edukacyjnych uczniów potrzebuj7cych wsparcia z zewn7trz. R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 385

Bibliografia Blachnicki F., Metoda prze3yciowo-wychowawcza dzieci?cych rekolekcji (studium pedagogiczno-pastoralne), Lublin 1963 (mps BKUL). Blachnicki F., Oaza Nowego Pycia pierwszego stopnia. Podr?cznik dla moderatorów i animatorów, Lublin 1977. Blachnicki F., Charyzmat i Wierno-;. do Ruchu 9wiat2o-Pycie z Obczyzny 1981-1984, Carlsberg 1985. Blachnicki F., Charyzmat 9wiat2o-Pycie, Kraków 1987. Borkowska M., Niepe2nosprawno-; ruchowa dzieci, w: Ucze0 z niepe2nosprawno-ci7 ruchow7 w szkole ogólnodost?pnej, pod red. M. Loska, D. My-li0skiej, Warszawa 2005. Cha2as K., w stron? kultury dawania, Kielce 2001. Dziewiecki M., mi2o-; pozostaje, Cz?stochowa 2001. Hulek A., Integracyjny system kszta2cenia i wychowania, w: Pedagogika rewalidacyjne, Warszawa 1980. Jan Pawe2 II, Dives in misericordia. Jundzi22 I., Szko2a. Opieku0czo-wychowawcze funkcje szko2y, w: Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomyka2o, Warszawa 1997. Mazur P., Szkolnictwo na LubelszczyMnie w -wietle prasy lokalnej 1918-1939, Lublin 2004. Serafin T., Wprowadzenie, w: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepe2nosprawno-ci do podj?cia nauki w szkole, pod red. T. Serafin, Warszawa 2005. Zab2ocki K. J., Dziecko niepe2nosprawne, jego rodzina i edukacja, Warszawa 1999. www.mein.gov.pl www.kuratorium.lublin.pl R u ž o m b e r o k 2 0 0 7 Strana 386