ZESPÓŁ ASPERGERA -charakterystyka Opracowała: Karolina Dyrda Bydgoszcz 15.03.2014 r.
Zespół Aspergerai inne zaburzenia ze spektrum autyzmu Jakościowe nieprawidłowości w zakresie: rozwoju społecznego, zwłaszcza do uczestnictwa w naprzemiennych interakcjach społecznych, komunikacji (słownej i bezsłownej), zachowań, aktywności i zainteresowań (od 5% do 15% badanej populacji HFA i ZA, w normie intelektualnej nie wykazuje żadnych szczególnych zainteresowań za: A. Rynkiewicz Zespół Aspergera )
Autyzm i pokrewne zaburzenia rozwoju wg klasyfikacji ICD-10 Lp Kod Całościowe zaburzenia rozwojowe (F84) 1. F84.0 Autyzm dziecięcy 2. F84.1 Autyzm atypowy 3. F84.2 Zespól Retta 4. F84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne 5. F84.4 Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi 6. F84.5 Zespół Aspergera 7. F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe 8. F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone
KOLEJNE WERSJE KLASYFIKACJI ICD-11 I DSM-V usunięcie podziału jednostek chorobowych w obrębie Całościowych zaburzeń rozwoju; stworzenie ogólnej grupy spektrum autyzmu, podzielonej ze względu na natężenie symptomów; usunięcie zespołu Retta; usunięcie zespołu Aspergera-stosowana będzie nazwa: autyzm (subkliniczny) lekkiego lub łagodnego stopnia, z opisem występujących u dziecka cech, np. dobrze rozwinięta mowa, szeroka wiedza ogólna, specyficzne, specjalistyczne zainteresowania.
Zaburzenie autystycznego spektrum wg DSM-5 obejmować będzie dwa zamiast jak do tej pory trzy obszary: a) deficyty społeczno/komunikacyjne b) uporczywe zainteresowania i powtarzalne zachowania usunięty zostanie obszar związany z zaburzeniami języka i komunikacji obszar ten nie jest charakterystyczny wyłącznie dla zaburzeń należących do spektrum autyzmu i nakłada się z trudnościami o charakterze wyłącznie językowym część osób z autyzmem (autyzm wysokofunkcjonujący i zespół Aspergera) nie doświadcza większych trudności w tym zakresie.
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D) wg DSM-V A. Stałe deficyty w zakresie komunikacji społecznej i społecznej interakcji w różnych kontekstach, nie wyjaśnione przez ogólne opóźnienia rozwojowe i manifestujące się przez wszystkie trzy rodzaje: 1. Deficyty w zakresie społeczno-emocjonalnej wzajemności; ich stopień może obejmować anormalne podejście społeczne i niepowodzenie w normalnej dwustronnej konwersacji, przez zredukowanego dzielenia zainteresowań, emocji i afektu oraz reakcji, po całkowity brak inicjowania interakcji społecznej,
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D) wg DSM-V 2. Deficyty w zakresie zachowań o charakterze komunikacji niewerbalnej, używanych w celu interakcji społecznej; począwszy od słabo zintegrowanej komunikacji werbalnej i niewerbalnej, przez anormalności kontaktu wzrokowego i języka ciała lub deficytów w zakresie rozumienia i stosowania komunikacji niewerbalnej, do całkowitego braku ekspresji twarzy lub gestów. 3. Deficyty dotyczące rozumienia i utrzymywania relacji, odpowiednio do poziomu rozwojowego (oprócz tych związanych z opiekunami); stopień ich może być różny, począwszy od trudności w doborze zachowania do zastosowania w odpowiednich kontekstach społecznych, przez trudności w dzieleniu zabawy wyobrażeniowej i nawiązywaniu przyjaźni, po widoczny brak zainteresowania ludźmi.
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D) wg DSM-V B. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowania, zainteresowań lub aktywności, manifestujące się przynajmniej przez dwa spośród wymienionych poniżej: 1. Stereotypowa lub powtarzalna mowa, ruchy lub posługiwanie się przedmiotami(jak proste stereotypie ruchowe, echolalia, powtarzalne używanie przedmiotów lub idiosynkratyczne frazy). 2. Nadmierne wykorzystanie rutyny, zrytualizowanych wzorców zachowań werbalnych lub niewerbalnych lub nadmierny opór wobec zmiany(jak rytuały ruchowe, naciskanie na tą samą drogę lub jedzenie, powtarzanie tego samego pytania lub skrajny dystres w odpowiedzi na małe zmiany).
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D) wg DSM-V 3. Wysoce ograniczone, uporczywe zainteresowania, anormalne pod względem intensywności lub przedmiotu uwagi; (takie jak silne przywiązanie do lub zajmowanie się niezwykłymi obiektami, zainteresowania, które są nadmiernie zawężone lub powtarzające się/persewerujące). 4. Hiper-lub hipo-reaktywność na sensoryczny wkład lub niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami otoczenia (jak widoczna obojętność na ból/gorąco/zimno, negatywna reakcja na specyficzne dźwięki lub powierzchnie, intensywne wąchanie lub dotykanie przedmiotów, fascynowanie się błyskami światła lub wirującymi przedmiotami).
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D) wg DSM-V C. Symptomy musza być obecne we wczesnym dzieciństwie (ale mogą się nie manifestować przed czasem, w którym społeczne wymagania ujawnią ograniczone możliwości). D. Symptomy razem wzięte ograniczają i upośledzają codzienne funkcjonowanie. Zaburzenie spektrum autyzmujest zaburzeniem neurorozwojowymi musi być obecne od niemowlęctwa lub wczesnego dzieciństwa, ale może nie być rozpoznane w tym okresie, z powodu minimalnych wymagań społecznych i wsparcia ze strony rodziców oraz opiekunów dostarczanego we wczesnych latach życia dziecka.
Inne kryteria diagnostyczne Szwedzki badacz Christopher Gillberg zajmujący się Zespołem Aspergera na podstawie kryteriów diagnostycznych DSM IV oraz własnych obserwacji dzieci z tym zaburzeniem, określił sześć kryteriów diagnostycznych.
Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera wg Christophera Gillberga 1. Zaburzenia w sferze relacji społecznych (skrajny egocentryzm) (przynajmniej dwa z następujących): niezdolność do interakcji z rówieśnikami brak chęci do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami; słabe rozumienie sygnałów społecznych niewłaściwe społeczne i emocjonalne zachowania
Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera wg Christophera Gillberga 2. Całkowicie pochłaniające wąskie zainteresowania (przynajmniej jedno z następujących): wykluczenie innych działań powtarzające się zaangażowanie w daną aktywność więcej odtwarzania niż działań celowych 3. Narzucanie codziennych zajęć i zainteresowań (przynajmniej jedno z następujących): sobie, w różnych aspektach życia innym
Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera 4. Zaburzenia mowy i języka (przynajmniej trzy z następujących): opóźniony rozwój powierzchownie doskonały, ekspresyjny język formalny, pedantyczny język dziwna prozodia, osobliwe cechy głosu upośledzenie rozumienia, obejmujące błędną interpretację znaczeń dosłownych i ukrytych
Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera 5. Zaburzenia komunikacji niewerbalnej (przynajmniej jedno z następujących): ograniczona gestykulacja niezdarna lub niezręczna mowa ciała ograniczona mimika twarzy niewłaściwa ekspresja osobliwe, chłodne spojrzenie 6. Niezdarność ruchowa.
Przyczyny zespołu Aspergera - zespół Aspergera (wraz z innymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu) jest zaliczany do zaburzeń neurorozwojowych o skomplikowanej i wieloczynnikowej etiologii (za: Pisula, Autyzm, 2012) - nie ma ustalonej konkretnej przyczyny powstawania zaburzeń ze spektrum autyzmu, - są pewne przypuszczenia co do czynników powodujących to zaburzenie, - stale trwają badania poszukujące przyczyn tego zaburzenia, Opracowania: Tony Attwood Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik
Przyczyny zespołu Aspergera - wiemy z całą pewnością, że przyczyną nie są błędy wychowawcze rodziców, - wpływ na zaburzenia ze spektrum autyzmu mają czynniki genetyczne, neurorozwojowe, a także biologiczne i środowiskowe wzajemnie na siebie oddziałujące, - przypuszcza się, iż dalsze badania pozwolą wyodrębnić podgrupy osób z ASD ze wspólnymi ścieżkami patogenezy. (za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera podsumowanie badań biologiczne inne okablowanie ; - dysfunkcja mózgu społecznego potwierdzona badaniami neuroobrazowania funkcji mózgu i testami neuropsychologicznymi; - mózg społeczny obejmuje obszary kory czołowej i skroniowej; - mówi się też o dysfunkcji ciała migdałowatego, jądra podstawy i móżdżku; najnowsze badania wskazują na ich słabą łączność; - inne badania mówią o dysfunkcji kory w prawej półkuli mózgu; - jeszcze inne o nieprawidłowościach w układzie dopaminowym; Opracowania: Tony Attwood Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik
Przyczyny zespołu Aspergera genetyczne - zgodnie ze ścisłymi kryteriami ZA 20% ojców i 5% matek dzieci z ZA ma również zespół Aspergera; - przy szerszych kryteriach niemal połowa z bliskiej rodziny (I stopień pokrewieństwa); - 2/3 krewnych (II i III stopień pokrewieństwa) ma podobny profil umiejętności (za: Tony Attwood) - mówi się o fenotypie autyzmu nie występuje dziedziczenie samego zaburzenia, ale pewnych predyspozycji do określonej dynamiki rozwoju mózgu (za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera środowiskowe (prenatalne i okołoporodowe): - niska waga urodzeniowa, - ciąża niedonoszona lub przenoszona - zażywanie leków przez matkę w czasie ciąży, - krwawienia - cukrzyca ciążowa, poród pośladkowy z użyciem narzędzi, - poród wywoływany, - pierwsze cesarskie cięcie, - zaawansowany wiek matki lub ojca, - kolejność urodzeń (ciąża pierwsza, trzecia lub późniejsza), (za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera środowiskowe (prenatalne i okołoporodowe): - zaburzenia ze spektrum autyzmu częściej występują u wcześniaków oraz u dzieci, które po urodzeniu przebywały na oddziale intensywnej terapii, - dodatkowo mówi się o stresie prenatalnym występującym u matki w okresie między 21. a 32. tygodniem ciąży, który może powodować podwyższenie poziomu leukocytów i glikokortykoidów, odpowiedzialnych za zaburzenia rozwoju mózgu dziecka, - u osób z autyzmem stwierdza się współwystępowanie różnych problemów medycznych(zaburzenia metaboliczne, immunologiczne, częste infekcje wirusowe, grzybicze, bakteryjne) wśród nich również szuka się przyczyn zaburzenia. (za: Pisula, Autyzm, 2012)
Hipersystematyzacyjna teoria autyzmu Zaburzenia ze spektrum autyzmu są stanem nierównowagi między dwoma rodzajami inteligencji: empatyzacji (potrzebnej do rozumienia ludzi) i systematyzacji (potrzebnej do klasyfikowania przedmiotów)
Hipersystematyzacyjna teoria autyzmu Autyzm = skrajnie męski sposób patrzenia na rzeczywistość, w przeciwieństwie do kobiecego (więcej zdolności empatycznych) Inne spojrzenie na autyzm jako na odmienny Inne spojrzenie na autyzm jako na odmienny styl myślenia
Badania prof. Simona Barona - Cohena Badania: podwyższony poziom testosteronu w okresie płodowym powoduje zaburzenia ze spektrum autyzmu Nie wiadomo co jest przyczyną podwyższonego poziomu testosteronu Badania wskazują, że odpowiadają za to czynniki genetyczne i środowiskowe Testosteron może wpływać na mózg, zmieniając układ połączeń między neuronami i neuroprzekaźniki
Badania prof. Simona Barona - Cohena Badacze określali stężenie testosteronu, badając próbki wód płodowych po urodzeniu przyglądano się nadal rozwojowi dzieci W wieku 18 i 46 miesięcy, przebadano je testami na zaburzenia autystyczne (jak często dziecko spogląda na twarz matki, jak rozbudowany jest jego słownik) Udało się wykazać istnienie związku między zachowaniem malucha na tak wczesnych etapach rozwoju a stężeniem testosteronu w okresie prenatalnym
Badania prof. Simona Barona - Cohena Badania powtórzono w wieku 8 lat matki wypełniały kwestionariusz AQ Barona Cohena Korelacja nie jest idealna ale wynik okazał się istotny statystycznie Planowane jest rozszerzenie zakresu badań
Częstość występowania zespołu Aspergera zależy od kryteriów diagnostycznych: wg restrykcyjnych DSM-IV i ICD-10 współczynnik występowania waha się między 1:33.000, a 1:1200 osób, wg innych kryteriów diagnostycznych (np. Gillbergów) współczynnik występowania waha się między od 1: 280 do 1: 210 osób, obecnie diagnozujemy tylko połowę dzieci z ZA, dość pewną diagnozę można postawić dopiero po 5 roku życia.
Problemy charakterystyczne dla spektrum autystycznego: - Deficyty w zakresie odbioru i przetwarzania bodźców sensorycznych - Problemy w zakresie rozwoju czynności poznawczych: zaburzenia w zakresie teorii umysłu zaburzenia w zakresie centralnej koherencji funkcje wykonawcze
PROFIL SENSORYCZNY Osoby z ZA/HFA wykazują: przeciążenia sensoryczne na dotyk, dźwięk, światło, smak lub zapach, chwilowe niedosłyszenia lub niedowidzenia, osłabioną wrażliwość lub nadwrażliwość ciała na ból lub temperaturę zniekształcenia głębokości obrazu obrazy mogą wydawać się bliżej lub dalej niż są w rzeczywistości, mogą być także postrzegane jakby się poruszały, trudność z przekazywaniem informacji za pomocą kilku zmysłów jednocześnie, współtowarzyszące wrażenia uczuciowe, tak zwane synestezje, na przykład widzenie różnych kolorów lub odczuwanie różnych zapachów w reakcji na różne dźwięki muzyki Za: Agnieszka Rynkiewicz Zespół Aspergera (Harrison, Hare, 2004)
teoria umysłu
TEORIA UMYSŁU WYRAŻA TAKIE STANY UMYSŁU JAK: udawanie myślenie posiadanie wiedzy sądzenie wyobraźnia marzenie zgadywanie oszukiwanie
Teoria umysłu 1. rozpoznawanie i rozróżnianie własnych stanów umysłowych (emocjonalnych i motywacyjnych) - wiedza kiedy i o czym się myśli, czego się pragnie, do czego się zmierza. - umiejętność określenia czynników, które wpływają na motywację (np. czyjeś krytyczne oceny czy uwagi), na myślenie (np. brak lub posiadanie jakiś informacji) i na działanie (np. posiadane umiejętności), 2. obserwacja własnej aktywności umysłowej, 3. wnioskowanie o analogicznych stanach umysłowych występujących u innych ludzi w określonych okolicznościach (na podstawie obserwacji zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle), 4. przewidywanie zachowania ludzi w określonych okolicznościach (na podstawie obserwacji zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle). Opracowanie: Małgorzata Młynarska Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym
Czyli człowiek, który posiada teorię umysłu, potrafi: rozpoznawać i rozróżniać własne stany umysłu wnioskować o analogicznych stanach umysłu innych osób przewidywać zachowania ludzi w określonych sytuacjach
CENTRALNA KOHERENCJA Niezdolność do łączenia różnych informacji w jedną całość, tak by uchwycić sedno zagadnienia i stworzyć pojęcie wyższego rzędu
Zaburzenia w zakresie centralnej koherencji autorką koncepcji osłabionej centralnej koherencji jest Utha Frith: - istnieje deficyt neuropoznawczy, który wpływa na umiejętność łączenia informacji w spójną całość, - ludzie interpretują bodźce całościowo, biorą po uwagę kontekst, - skupiają się na istotnych elementach, pomijają szczegóły, - osoby z ASD przetwarzają informacje inaczej, - mają inny styl percepcyjny, opierający się na analizie szczegółów, - nie wykorzystują kontekstu, kierują się nieistotnymi detalami, - ale! zdolności do całościowego przetwarzania informacji są u osób z ASD zróżnicowane, trudności tego typu nie występują u wszystkich.
Funkcje wykonawcze procesy dzięki którym potrafimy programować, kontrolować i modyfikować swoje czynności zgodnie z aktualnym celem zadania.
Funkcje wykonawcze hamowanie reakcji -zdolność do kierowania własnym zachowaniem oraz ekspresją emocji zgodnie ze społecznymi wymaganiami, pamięć robocza odpowiedzialna za tymczasowe przechowywanie i przetwarzanie informacji, elastyczność poznawcza związana z przerzutnością uwagi, problemy mogą się przejawiać lepkością poznawcza oraz koncentrowaniu się na nieistotnych detalach.
Funkcje wykonawcze nastawienie na cel umiejętność realizowania zadania nawet jeśli wymagane jest poświęcenie, gratyfikacja oddalona w czasie planowanie i organizacja inicjacja i podtrzymywanie działania elastyczność myślenia i działania sprawdzanie i korekta wykonanego działania
dziękuję k.dyrda@synapsis.waw.pl