Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym

Transkrypt

1 Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym Ewa Pohorecka Kraków Rozwój emocjonalny dziecka kładzie podwaliny pod rozwój każdej innej zdolności umysłowej Na długo przed opanowaniem mowy dzieci komunikują się z nami wyrażając swoje emocje rozwija to wiarę w siebie ( poczucie własnej wartości) poczucie bezpieczeństwa poczucie sprastwa i motywację do osiągnięć w innych sytuacjach 1

2 SAMOKONTROLA wyznacznik rozpoznawania i kontrolowania swoich uczuć. Test cukierka przeprowadzony wśród 4 latków: - jedne dzieci zjadły natychmiast -grupa dzieci, która odroczyła zjedzenie cukierka po 15 min otrzymała nagrodę w postaci drugiego cukierka dzieci osiągnęły wyższe wyniki w testach szkolnych, lepsze przystosowanie społeczne i satysfakcjonujące kontakty z rówieśnikami SAMOREGULACJA EMOCJONALNA wiąże się z koncentracją uwagi odłożenia zaspokojenia potrzeby na później umiejętności pracy w określonych warunkach Najwyższy potencjał umysłowy nie zapewni sukcesu, jeżeli brak umiejętności emocjonalnych i dojrzałości do ich wykorzystania 2

3 UKŁAD LIMBICZNY zespół struktur nerwowych rządzi życiem emocjonalnym i społecznym kształtuje się pod wpływem wyposażenia genetycznego i działań środowiska na dziecko (wpływ rodziców, rodzeństwa, opiekunów, kolegów, stylu wychowawczego i warunków środowiskowych) TEMPERAMENT wyposażenie emocjonalne wrodzone OSOBOWOŚĆ wyposażenie genetyczne wzbogacone doświadczeniem wskazówki dla układu limbicznego do tworzenia zwielokrotnionych połączeń 3

4 CIAŁO MIGDAŁOWATE -STRUKTURY LIMBICZNE tzw NIŻSZE znajdujące się w starszej ( ewolucyjnie ) części mózgu. Zlokalizowane między częścią podkorową a korą mózgową, rozwijają się wcześniej niż kora mózgowa odpowiadają za fizjologiczne przejawy emocji uszkodzenie ciała migdałowatego ślepota emocjonalna, deficyt zdolności społecznych KORA LIMBICZNA miejsce umożliwiające odczuwanie emocji w sposób świadomy emocje są przekładane na nastrój, motywację, świadomość społeczną wystepuje tu bardzo rozległa sieć połączeń nerwowych. 4

5 EMOCJE wpływają na każdy aspekt myślenia spostrzeganie wzrokowe planowanie podejmowanie decyzji nawiązywanie relacji wybory Informacja o stanie emocjonalnym przekazywana jest z części przyśrodkowej i dolnej płata czołowego. Zachowanie i osąd uzależnione są od zakrętu orbitofrontalnego (uszkodzenie brak hamulców, zachowania społeczne nieakceptowalne, słaba motywacja) KORA MÓZGOWA CIAŁO MIGDAŁOWATE droga hamowania tłumienie, nadmierne pobudzenie struktur kontrolowanie uczuć, powściąganie reakcji emocjonalnych samokontrola rozwija się bardzo wolno CIAŁO MIGDAŁOWATE KORA MÓZGOWA droga pobudzania 5

6 PÓŁKULE MÓZGOWE opracowują emocje w różny sposób prawa półkula odpowiada za emocje,kontroluje czynności zmysłów i narządu ruchu lewa półkula uzupełnia analitycznie prawej (np. rozumienie mowy lewa półkula, ale zawartość emocjonalna prawa półkula) Różnice temperamentalne i sposób zachowań społecznych dominujący lewy płat- nieśmiałość, introwertyzm dominujący lewy płat otwartość, asertywność 6

7 U małych dzieci różnice pojawiają się wcześnie i są uwarunkowane genetycznie. Półkule mózgowe nie rozwijają się jednocześnie: tendencja do naprzemiennych skoków wzrostu cykle rozwojowe trwają kilka lat okresy wahań rozwojowych tygodnie, miesiące bardzo istotny wpływ zmian na zachowania i funkcjonowanie dziecka W chwili narodzin dziecko ma około połowy wyposażenia emocjonalnego: aktywne jest ciało migdałowate, połączenie z podwzgórzem i pniem mózgu mielinizacja układu nerwowego to faza doskonalenia się synaps i kontroli nad niższym układem limbicznym 7

8 Rozwój emocjonalny dziecka pozostaje w ścisłym związku z cechami układu nerwowego, endokrynologicznego i ze stanem zdrowia Zależnośc w tym zakresie jest dwukierunkowa -zaburzenia fizyczne zakłócają rozwój emocjonalny -nieprawidlowy rozwój emocjonalny może wywołać zaburzenia somatyczne i neurowegetatywne Emocje mają swój znak ( + lub - ), natężenie i treść. Dzięki dojrzewaniu układu nerwowego odbywa się intelektualizacja uczuć -przechodzenie od nieuswiadomionych emocji do uczuć wyższych -możliwa jest samokontrola emocji. Uczenie się wzorca emocjonalnego zakłada -naśladowanie obserwowanych osób znaczacych -prawidłową samoocenę -zaspokojenie potrzeb fizycznych i psychicznych dziecka 8

9 POWTARZALNOŚĆ istotny wpływ na zapamiętywanie, przechowywanie i odtwarzanie śladów pamięciowych wpływ na rozwój emocjonalny i społecznychreagowanie na stałą i czułą opiekę zaspokajanie potrzeb dziecka rozwój poczucia sprastwa umacnianie poczucia konsekwencji i zaufania do otoczenia PRZYWIĄZANIE wpływ opieki i zaspokajania potrzeb dziecka do 2rż związek z osobą znaczącą wrażliwość i gotowość matki do reagowania na sygnały dziecka właściwa opieka obniża poziom stresu u dziecka ( kortyzol) 9

10 OBSZARY JA W ROZWOJU EMOCJONALNYM: - JA SPOŁECZNE - JA PRYWATNE - JA EKSKLUZYWNE - JA INKLUZYWNE TRZY KRYZYSY ROZWOJOWE POZWALAJĄCE PRZEORGANIZOWAĆ OBRAZ SIEBIE 1.PIERWSZA GRUPA RÓWIEŚNICZA 2.ROZPOCZĘCIE EDUKACJI SZKOLNEJ 3.OKRES ADOLESCENCJI 10

11 INTEGRACJA SENSORYCZNA 1. ZMYSŁ DOTYKU niedowrażliwość i nadwrażliwość 2.ZMYSŁ RÓWNOWAGI niedowrażliwość i nadwrażliwość 3. ZMYSŁ PROPIOCEPCJI niedowrażliwośc i nadwrażliwość Dzieci do 6 rż nie są dojrzałe emocjonalnie ani poznawczo. Płaty czołowe zaczynają funkcjonować efektywnie po 6 rż i do tego czasu dziecko może mieć trudności z nadążaniem za rozumowaniem osoby dorosłej: trudności z celowo wykorzystywaną pamięcią i rozumieniem abstrakcyjnych pojęć niedostateczne możliwości samokontroli przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem problemy w wysiedzeniu bez ruchu i chłonięciem nauczanego materiału. 11

12 NIE MA MOŻLIWOŚCI PRZYSPIESZENIA ETAPÓW ROZWOJU, KIEDY OBSZARY ROZWOJU NIE DOJRZAŁY. TRUDNOŚCI ROZWOJU EMOCJONALNEGO wzmacniane są poprzez niewłaściwe oddziaływania wychowawcze (nadopiekuńczość zaniedbanie, brak granic nadmierna kontrola) nadmierną ilość bodźców nadmierny kontakt z mediami niewystarczająca stymulacja wielosensoryczna brak lub niewystarczający trening społeczny niewłaściwa metodyka pracy nauczyciela podkreślanie wagi osiągnięć i nadmierne porównanie dokonań różnych dzieci wymagania nieadekwatne do aktualnych możliwości dziecka 12

13 CO WPŁYWA POZYTYWNIE NA ROZWÓJ EMOCJONALNY I SPOŁECZNY DZIECKA wykorzystanie w zabawie i nauce stymulacji 5-ciu zmysłów rozwijanie umiejętności ruchowych wymagania lekko powyżej możliwości dziecka dużo swobodnych zabaw kontakty z rówieśnikami rozwój zainteresowań wprowadzanie odraczania nagrody akceptacja, życzliwość, czas osoby dorosłej jasne granice i zasady jasne konsekwencje czas i cierpliwość współpraca przedszkola i szkoły z rodzicami prawidłowa komunikacja interpersonalna 13