Historia (2) Historia (1) Historia (3) Malbork 13 październik 2015 roku

Transkrypt

1 Większość osób dotkniętych całościowymi zaburzeniami rozwojowymi ma trudności z odczytywaniem wyrazu twarzy oraz mowy ciała. Obraz kliniczny oraz skala występowania Zespołu Aspergera Dr n. med. Artur Kołakowski Historia (1) Leo Kanner (1943r.) - 11 przypadków autyzmu wczesnodzieciecego (early infantile autism). Początek objawów pojawiał się przed pierwszym rokiem życia, a pełny obraz autyzmu obecny był przed 3 rokiem życia. niezdolność do nawiązania relacji z innymi ludźmi, skrajne wycofanie, opóźnienie rozwoju mowy, mowa nie służąca komunikacji, stereotypowa aktywność zabawowa, obecność wycinkowych zdolności, wczesny początek, biologiczne podłoże. Historia (2) Hans Asperger* (1944r.) psychopatia autystyczna (autistic psychopaty): trudności w integracji społecznej, izolowanie się, nieporadność w relacjach z ludźmi, dziwaczne obsesje, opór wobec zmian dobre posługiwanie się mową, genetyczne podłoże. 3 4 W tekście opiszę szczególnie interesujący i łatwy do rozpoznania rodzaj dziecka. U wszystkich przedstawionych przeze mnie dzieci występuje wspólne podstawowe zaburzenie, manifestujące się w ich wyglądzie zewnętrznym, funkcjach ekspresyjnych i tak naprawdę w całym ich zachowaniu. Zaburzenie to powoduje ciężkie i charakterystyczne trudności w integracji społecznej. W wielu przypadkach trudności te są tak głębokie, że przesłaniają one wszystko inne. W niektórych przypadkach są jednak kompensowane dużą oryginalnością myśli i doświadczeń. Często prowadzi to do wyjątkowych osiągnięć w późniejszym życiu. Na podstawie przedstawionego tutaj zaburzenia osobowości możemy wykazać prawdziwość stwierdzenia, że wyjątkowym ludziom należy zapewnić wyjątkowe metody edukacyjne, takie, które będą uwzględniały ich szczególne trudności. Co więcej, możemy pokazać, że mimo zaburzeń ludzie ci mogą odegrać ważną rolę w społeczności, zwłaszcza jeżeli znajdą zrozumienie, miłość i zostaną odpowiednio pokierowani. fragment oryginalnej pracy Hansa Aspergera w: Uta Frich Autyzm i zespół Aspergera 5 Historia (3) Lorna Wing (1981r.) rozpowszechnienie pracy Aspergera wskazanie na podobieństwa między zespołem Aspergera a autyzmem dziecięcym Pojęci kontinuum autystycznego (Wing i Gould) Zaburzenia o różnym nasileniu, dotyczące trzech sfer funkcjonowania. Uczestnictwo w naprzemiennych interakcjach społecznych Komunikowania się Wyobraźni 6 1

2 Historia (4) Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera zostały po raz pierwszy sformułowane w 1989 roku przez Carinę i Christophera Gilbergów Zespół Aspergera. Ogólne kryteria 1. Upośledzenie społeczne (skrajny egocentryzm) 2. Wąskie zainteresowania 3. Powtarzające się codzienne zajęcia 4. Osobliwości mowy i języka 5. Zaburzenia w komunikacji niewerbalnej 6. Niezdarność ruchowa 7 8 Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria 1. Ciężkie upośledzenie wzajemnych interakcji społecznych (przynajmniej dwa z następujących): a. Niezdolność z interakcji z rówieśnikami b. Brak chęci nawiązywania interakcji z rówieśnikami c. Brak rozumienia sygnałów społecznych d. Niewłaściwe społecznie i emocjonalnie zachowania Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria 2. Całkowicie pochłaniające wąskie zainteresowania (przynajmniej jedno z następujących): a. Wykluczenie innych działań b. Powtarzające się zaangażowanie w daną aktywność c. Więcej odtwarzania niż działań celowych 9 10 Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria 3. Narzucanie codziennych zajęć i zainteresowań (przynajmniej jedno z następujących): a. sobie, w różnych aspektach życia b. innym Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria 4. Zaburzenia mowy i języka (przynajmniej trzy z następujących): a. Opóźniony rozwój b. Powierzchownie doskonały, ekspresyjny język c. Formalny, pedantyczny język d. Dziwna prozodia, osobliwe cechy głosu e. Upośledzenia rozumienia, obejmujące błędną interpretację znaczeń dosłownych i ukrytych

3 Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria Zespół Aspergera. Szczegółowe kryteria 5. Zaburzenia komunikacji niewerbalnej (przynajmniej jedno z następujących): a. Ograniczona gestykulacja b. Niezdarna lub niezręczna mowa ciała c. Ograniczona mimika twarzy d. Niewłaściwa ekspresja e. Osobliwe, chłodne spojrzenie 6. Niezdarność ruchowa a. Słabe wykonywanie zadań w czasie badań neurorozwojowych Rozpoznawanie zaburzeń u dzieci Burzliwa historia zespołu Aspergera W swoim klasycznym dziele na temat podziału zaburzeń psychicznych Kraepelin (1883) nie wspomina o zaburzeniach wieku dziecięcego. W roku 1952 opublikowany został pierwszy oficjalny system zaburzeń psychicznych (DSM-I), w którym zaburzenia wieku dziecięcego zostały już uwzględnione, chociaż w bardzo ograniczonym zakresie wymienia się tam tylko dwa zaburzenia emocjonalne: schizofrenię dziecięcą i dezadaptacyjne reakcje w dzieciństwie. DSM II Schizofrenia dziecięca DSM III 1980 Autyzm, całościowe zaburzenia rozwoju ICD Autyzm Zespół Aspergera DSM IV 1994 Autyzm Zespół Aspergera DSM V 2014 Spektrum zaburzeń autystycznych

4 Autyzm dziecięcy. Ogólne kryteria diagnostyczne a wg DSM III (1980) Początek przed 30. miesiącem życia Całościowy brak reagowania na innych ludzi (autyzm) Znaczne deficyty w rozwoju języka Szczególny wzorzec umowy (o ile mowa jest obecna), np. echolalia, odwracanie zaimków, idiosynkratyczny język Osobliwe reakcje (oporność wobec zmian, szczególne zainteresowania, przywiązania) Nieobecność objawów schizofrenii (omamów, urojeń, rozkojarzenia) Zaburzenia autystyczne. Ogólne kryteria diagnostyczne wg DSM III R (1987) Jakościowe upośledzenie interakcji społecznych Jakościowe upośledzenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz działań opartych na wyobraźni Znacznie ograniczony repertuar działań i zainteresowań Początek w okresie niemowlęcym lub w dzieciństwie Kryteria diagnostyczne ICD-10, DSM-IVTR Oparte są w dużej mierze na triadzie zaburzeń wyodrębnionych przez Wing i Gould. Nieprawidłowości w rozwoju społecznym, zwłaszcza zdolności do uczestniczenia w naprzemiennych interakcjach społecznych Deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się (słownym i bezsłownym) Obecność sztywnych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań. ICD 10 Zespół Aspergera jest określany w ICD 10 jako zaburzenie o niezweryfikowanej wartości nozologicznej. Odróżnia go od autyzmu brak istotnego opóźnienia w zakresie umiejętności językowych, czy też ogólnych umiejętności poznawczych. Należy odnotować w jakim wieku dziecko zaczęło używać pierwszych słów i zwrotów pojedyncze słowa przed 24 mż., a mówienie pełnyi zdaniami przed 33 mż. Opóźniony rozwój mowy wyklucza rozpoznanie ZA Zespół Aspergera według DSM-IV-TR obejmuje te same deficyty w dziedzinie interakcji społecznych co autyzm stereotypowe zachowania i ograniczone zainteresowania co autyzm; nie występuje w nim opóźnienie w rozwoju języka lub upośledzenie funkcji poznawczych

5 DSM 5 ICD 10 DSM 5 Upośledzeni w zakresie komunikacji społecznej i interakcji społecznych Ubogi repertuar powtarzalnych zachowań zainteresowań i aktywności A. Utrzymujące się/ trwałe deficyty w komunikacji społecznej i interakcjach społecznych, manifestujące się obecnie lub w przeszłości w przeróżnych kontekstach w następujący sposób (poniższe przykłady nie są wyczerpujące; zob. tekst): 1. Deficyty w społeczno emocjonalnej wzajemności: od, na przykład, nieprawidłowego podejścia do relacji społecznych i nieumiejętności prowadzenia normalnej wymiany poglądów podczas rozmowy, poprzez ograniczoną potrzebę dzielenia się z innymi zainteresowaniami, emocjami lub uczuciami, aż po nieumiejętność inicjowania interakcji społecznych lub reagowania na nie. 2. Deficyty w komunikacji niewerbalnej wykorzystywanej do interakcji społecznych: od, na przykład, słabo przyswojonych umiejętności komunikacji werbalnej i niewerbalnej, poprzez zaburzenia kontaktu wzrokowego i mowy ciała lub deficyty w rozumieniu i stosowaniu gestów, aż po całkowity brak mimiki i komunikacji niewerbalnej. 3. Deficyty w nawiązywaniu, utrzymywaniu i rozumieniu relacji: od, na przykład, trudności w dostosowaniu zachowań do różnych kontekstów społecznych, poprzez trudności w uczestniczeniu w zabawie wymagającej zaangażowania wyobraźni lub w nawiązywaniu przyjaźni, aż po brak zainteresowania rówieśnikami. 27 B. Ograniczone, powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności manifestujące się obecnie lub w przeszłości na przynajmniej dwa poniższe sposoby (przykłady są tylko ilustracją i nie wyczerpują katalogu możliwości; zob. tekst): 1. Stereotypowe lub powtarzające się ruchy, manipulacje przedmiotami lub wykorzystanie mowy (np. proste stereotypie ruchowe, ustawianie zabawek w rzędach lub podrzucanie przedmiotów, echolalia, wyrażenia idiosynkratyczne). 2. Przywiązanie do niezmienności, nieelastyczne trzymanie się rutynowych lub przekształconych w rytuały wzorców zachowań werbalnych i niewerbalnych (np. silny stres w obliczu nawet niewielkich zmian, problemy z zaakceptowaniem przemian, sztywne wzorce myślenia, rytuały dotyczące przywitania, potrzeba podążania codziennie tą samą drogą lub jedzenia codziennie tego samego). 28 B. Ograniczone, powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności manifestujące się obecnie lub w przeszłości na przynajmniej dwa poniższe sposoby (przykłady są tylko ilustracją i nie wyczerpują katalogu możliwości; zob. tekst): 3. Bardzo ograniczone, utrwalone zainteresowania, których przedmiot lub intensywność odbiega od normy (np. silne zainteresowanie niezwykłymi przedmiotami lub przywiązanie do takich przedmiotów, nadmiernie ograniczone lub uporczywe zainteresowania). 4. Nadmiernie wysoka lub niska reaktywność na bodźce sensoryczne lub niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami otoczenia (np. widoczna niewrażliwość na ból/temperaturę, negatywna reakcja na konkretne dźwięki lub tekstury, wąchanie lub dotykanie przedmiotów z nadmierną intensywnością, wzrokowa fascynacja światłem lub ruchem). 29 C. Objawy muszą być obecne na wczesnym etapie rozwoju (ale mogą się nie ujawniać w pełni, dopóki wymogi społeczne nie przekroczą ograniczonych możliwości dziecka, lub w późniejszym życiu mogą być maskowane przez wyuczone strategie postępowania). D. Objawy wywołują istotne klinicznie upośledzenie funkcjonowania w obszarze życia społecznego, szkolnego, zawodowego lub w innym ważnym obszarze życia. E. Zaburzenia nie da się lepiej wytłumaczyć występowaniem niepełnosprawności intelektualnej (zaburzeniem rozwoju intelektualnego) lub całościowym opóźnieniem rozwoju. Niepełnosprawność intelektualna i autystyczne spektrum zaburzeń często występują razem aby można było postawić diagnozę współwystępowania autystycznego spektrum zaburzeń i niepełnosprawności intelektualnej, komunikacja społeczna pacjenta musi być poniżej oczekiwanego ogólnego poziomu rozwoju

6 Uwaga: Osobom, u których na podstawie DSM-IV zdiagnozowano bez wątpliwości zaburzenie autystyczne, zespół Aspergera lub całościowe zaburzenie rozwojowe nieokreślone, należy postawić diagnozę autystycznego spektrum zaburzeń. Osoby z wyraźnymi deficytami w komunikacji społecznej, których pozostałe objawy nie spełniają kryteriów autystycznego spektrum zaburzeń, należy ocenić pod kątem zaburzenia komunikacji społecznej (pragmatycznej). Nasilenie objawów ze spektrum autyzmu Poziomy Komunikacja społeczna Ograniczone i powtarzające się zachowania Poziom 1 osoby wymagające wsparcia Bez wsparcia sytuacyjnego, Rytuały i powtarzające się deficyty w komunikacji społecznej zachowania (RPZ) istotnie powodują zauważalne osłabienie zakłócają funkcjonowanie w funkcjonowania; jednym lub większej liczbie trudności z rozpoczynaniem dziedzin; interakcji społecznych; dziecko broni się przed czytelne przykłady atypowych lub podejmowanymi przez innych nieskutecznych reakcji na próbami przerwania jego RPZ lub społeczne zabiegi innych; skierowania jego uwagi na inny może pojawić się zmniejszone obszar lub obiekt zainteresowania, zainteresowanie społecznymi niż te, na których się zafiksowało. interakcjami Nasilenie objawów ze spektrum autyzmu Poziomy Komunikacja społeczna Ograniczone i powtarzające się zachowania Poziom 2 osoby wymagające znacznego wsparcia Zaznaczające się deficyty w zakresie umiejętności komunikowania się w sposób werbalny lub niewerbalny; społeczne trudności są wyraźne nawet przy wsparciu w konkretnych sytuacjach; ograniczone inicjowanie interakcji społecznych i zredukowana lub anormalna reakcja na społeczne zabiegi ze strony innych Rytuały i powtarzające się zachowania (RPZ) i/lub mocne zaabsorbowanie lub zainteresowania o charakterze fiksacji - pojawiają się dostatecznie często, aby być wyraźnymi dla przypadkowego obserwatora i zakłócają funkcjonowanie w wielu dziedzinach; widoczny jest stres / zdenerwowanie lub frustracja w odpowiedzi na przerwanie RPZ; trudno jest zmienić kierunek uwagi dziecko z zainteresowania, które się utrwaliło, na jakieś inne. Nasilenie objawów ze spektrum autyzmu Poziomy Komunikacja społeczna Ograniczone i powtarzające się zachowania Poziom 3 osoby wymagające bardzo dużego wsparcia Poważne deficyty w zakresie umiejętności komunikowania się w sposób werbalny lub niewerbalny, powodujące poważne osłabienie funkcjonowania; bardzo ograniczone inicjowanie interakcji społecznych i minimalna reakcja na społeczne zabiegi ze strony innych osób. Nadmierne zajmowanie się czymś; utrwalone i/lub powtarzające się zachowania, w widoczny sposób zakłócające funkcjonowanie we wszystkich sferach; wyraźny stres / zdenerwowanie w przypadku przerwania rytuałów lub rutynowych czynności; bardzo trudno jest zmienić kierunek ustalonego zainteresowania lub bardzo szybki powrót do niego Rozpowszechnienie 2 5 dzieci na urodzeń wczesne badania dotyczące ciężkich postaci autyzmu Kannerowskiego 30 dzieci na urodzeń współczesne szacunki dotyczące całościowych zaburzeń rozwojowych 60 dzieci na urodzeń współczesne szacunki spektrum zaburzeń autystycznych Etiologia Uszkodzenie OUN Dziedziczenie

7 Etiologia Dokładne przyczyny autyzmu nie są znane. Część naukowców jest zdania, że początków autyzmu należy upatrywać w jakichś wrodzonych defektach, które upośledzają funkcje percepcyjno-poznawcze niemowlęcia, czyli umiejętność przetwarzania docierających do mózgu bodźców i nawiązywania relacji ze światem zewnętrznym. Najnowsze badania z wykorzystaniem techniki rezonansu magnetycznego sugerują, że nieprawidłowości w budowie mózgu mogą przyczyniać się do innego metabolizmu mózgu i fenotypu zachowań w przebiegu autyzmu (McAlonan i in., 2005). Bez względu jednak na mechanizmy fizjologiczne lub strukturę samego mózgu, coraz więcej dowodów wskazuje na to, że znaczącą rolę w etiologii autyzmu mogą odgrywać uszkodzenia genetyczne, bądź też uszkodzenia powstałe w wyniku promieniowania lub innych szkodliwych warunków w trakcie rozwoju prenatalnego (Nicolson, Szatmari, 2003; Waterhouse, Fein, 1997). Etiologia Autyzm dziecięcy uznawany jest obecnie za zaburzenie uwarunkowane genetycznie. Szansa na pojawienie się go w kolejnych pokoleniach wynosi 90 %. Ryzyko wystąpienia autyzmu u rodzeństwa dziecka autystycznego wynosi od 2 do 8 %. Najprawdopodobniej autyzm jest uwarunkowany wielogenowo Teoria umysłu - odnosi się do koncepcji, według której wielu ludzi z autystycznego spektrum nie rozumie, że inni ludzie mają odmienne niż oni myśli, idee i sposoby rozumowania. Dlatego też mają kłopoty ze zrozumieniem postaw, działań i emocji innych (Edelson 1995). Teoria umysłu Zdrowe osoby mają automatyczną zdolność rozpoznawania stanów innych ludzi, czyli do wnioskowania co inna osoba wie, czuje, czego chce. Dzięki tej umiejętności umiemy współdziałać z innymi, dostosowywać się do różnych sytuacji społecznych, zachowywać się empatycznie. Dzięki niej umiemy też kłamać Teoria umysłu Brak teorii umysłu powoduje, że dana osoba jest zdezorientowana w relacjach społecznych, które odbiera jako chaotyczne i niezrozumiałe. Opóźnienia rozwoju funkcji teorii umysłu u dzieci z ZA, w stosunku do grupy kontrolnej wynoszą około 5 lat. Obraz kliniczny Zespołu Aspergera Zaburzenia komunikacji słownej Zaburzenia funkcjonowania społecznego Szczególne zainteresowania i czynności rutynowe

8 Zaburzenia funkcjonowania społecznego 43 Nieumiejętność lub brak potrzeby nawiązywania kontaktu z rówieśnikami Brak umiejętności interpretowania zachowań innych ludzi Nieadekwatne zachowania społeczne Osoby z ZA są nieświadome istnienia niepisanych reguł społecznych, zachowują się w sposób sztywny, niezmienny, często nie uwzględniający reakcji osób z otoczenia. 44 Zaburzenia funkcjonowania społecznego Trudności w rozumieniu ekspresji emocjonalnej innych ludzi Nieprawidłowa i często nieadekwatna ekspresja własnych emocji. Interpretacja emocji Rodzice dzieci z zespołem Aspergera mówią niekiedy, że są one niewrażliwe na ich mimikę twarzy. Czasami twierdzą również, że ich dzieci nie są w stanie rozpoznać członków rodziny lub osób, które dobrze znają z fotografii. Zdolność do prawidłowego rozpoznania ludzi i ich stanów emocjonalnych jest jednym z aspektów porządku w środowisku społecznym, który większość ludzi przyjmuje za pewnik, a jej upośledzenie u osób z zespołem Aspergera stanowi kolejny dowód na zaburzoną naturę ich subiektywnego świata Brak kontaktu wzrokowego Rzadko kiedy ich wzrok zatrzymuje się wyraźnie na danym przedmiocie lub osobie, sygnalizując żywą uwagę i kontakt. Nigdy nie można mieć pewności, czy ich wzrok jest skierowany w dal czy do wewnątrz, tak samo jak nigdy nie wiadomo, czym dzieci te są w danej chwili pochłonięte lub co się dzieje w ich umysłach. Zaburzenie jest szczególnie wyraźne podczas rozmowy z innymi ludźmi. Oczy się nie spotykają, w odróżnieniu od sytuacji, gdy w rozmowie zostaje nawiązany kontakt. Podczas rozmowy nie tylko odpowiadamy słowami, ale także spojrzeniem, tonem głosu i całą ekspresyjną grą twarzy i rąk. Duża część kontaktów społecznych odbywa się za pomocą spojrzenia, ale relacje te nie budzą zainteresowania dzieci z autyzmem. Dlatego dziecko zazwyczaj nie kłopocze się patrzeniem na osobę mówiącą. Spojrzenie błądzi obok niej lub, co najwyżej, zatrzymuje się przypadkowo. Zaburzenia komunikacji (języka) Semantyki = rozpoznawania różnych znaczeń tego samego słowa Pragmatyki = używania języka w kontekście społecznym Prozodii = niezwykły ton, akcent, modulacja, intonacja głosu fragment oryginalnej pracy Hansa Aspergera w: Uta Frich Autyzm i zespół Aspergera

9 Pragmatyka Dziecko nie rozumie, że istniej kontekst społeczny np. inaczej trzeba zwracać się do kolegi, inaczej do dorosłego,. Trudnością jest zaakceptowanie, że rozmowa, to nie tylko opowiadanie o swoich zainteresowaniach, ale również słuchanie rozmówcy Semantyka Krzysiu, co byś miał zrobić, gdybym poprosił cię o rzucenie okiem za okno? Rozumienie żartów Rozumienie przysłów i związków frazeologicznych mieć żelazną rękę mieć węża w kieszeni Rozumienie mowy potocznej, slangu młodzieżowego itp Sztywne zainteresowania Być może najbardziej uderzającą cechą osób z zespołem Aspergera są osobliwe, całkowicie pochłaniające zainteresowania. Możliwe, że dzięki prawidłowej inteligencji zmieniły one te zainteresowania w specjalizację w określonej dziedzinie, w której mogą błyszczeć jako eksperci. fragment oryginalnej pracy Hansa Aspergera w: Uta Frich Autyzm i zespół Aspergera Szczególne sztywne zainteresowania Przejawiają się najczęściej fascynacją pewnymi tematami, często z zakresu nauk ścisłych. Towarzyszy temu posiadanie szczegółowej wiedzy na ten temat. Zainteresowania te nie służą nawiązywaniu relacji z rówieśnikami. Osoba z ZA nie dzieli się swoimi przemyśleniami z rozmówcą, ani nie oczekuje informacji zwrotnej. Okres poniemowlęcy W okresie poniemowlęcym (od 2. do 3. roku życia) mogą pojawić się problemy w zakresie rozwoju mowy, np. lawinowy rozwój mowy (w bardzo krótkim czasie) z towarzyszącymi trudnościami w rozumieniu zdań, mimo że dziecko rozumie pojedyncze słowa, bądź dziwaczny rozwój mowy, np. dziwne pierwsze słowo. Dziecko może przejawiać duże zdolności do naśladowania zasłyszanych słów czy zdań z jednoczesnym słabym rozumieniem tego, co powtarza. Wypowiedzi zaczynają przyjmować głównie charakter monologu, mogą cechować się echolalią (powtarzanie zasłyszanych słów lub całych fragmentów wypowiedzi innych osób)

10 Okres poniemowlęcy Dziecko ma trudności z podtrzymywaniem konwersacji i wypowiadaniem się. Spontaniczna mowa służąca komunikacji jest ograniczona. Często już wtedy dziecko robi na otoczeniu wrażenie zbyt dorosłego i zbyt mądrego, ponieważ często używa tzw. dorosłych wyrażeń. W tym okresie można czasami zaobserwować nietypowe dla wieku wyizolowanie, sztywne zainteresowania, np. fascynację liczbami, zegarami, urządzeniami mechanicznymi itp. Okres przedzkolny Zazwyczaj są już widoczne trudności w zakresie kontaktów społecznych. Dzieci z ZA przejawiają problemy w nawiązywaniu kontaktów w środowisku rówieśniczym. Mogą nie wykazywać zainteresowania innymi dziećmi, nie mają potrzeby posiadania przyjaciół, często uważają rówieśników za nudnych i wycofują się z kontaktów w obszar własnych zainteresowań i aktywności Okres przedzkolny Z drugiej strony mogą dążyć do interakcji w sposób nieprawidłowy, np. inicjują kontakt przez uderzenie innego dziecka, wąchanie go, lizanie, a nawet gryzienie. Wyraźne są objawy zaburzeń empatii i braku umiejętności odczytywania sygnałów społecznych. Dziecko nie jest w stanie zrozumieć, że inne dzieci nie chcą się angażować a dana czynność, próbuje sią narzucać, zabiera im rzeczy, czasami zachowuje się agresywnie. Okres szkolny W okresie szkolnym często można zaobserwować lepsze wyniki w nauce na poziomie nauczania początkowego (choć z towarzyszącymi trudnościami w zakresie pisania) oraz pogarszanie się wyników od klasy IV z dużymi trudnościami na lekcjach wychowania fizycznego i innych zajęciach, które wymagają współdziałania w grupie. Widoczne jest przywiązanie do zachowania stałości otoczenia (np. rytm dnia, ubieranie, jedzenie), trudności w radzeniu sobie z nieoczekiwanymi zmianami (np. zmiana planu lekcji, pojawienie się nowych osób w otoczeniu), Widoczne staje się zmuszanie innych do przestrzegania narzucanych przez siebie zasad Okres szkolny Upośledzona zdolność rozumienia, nawiązywania i podtrzymywania wzajemnych kontaktów społecznych tzw. ślepota społeczna prowadzi do zachowań egocentrycznych i ekscentrycznych, dziwacznych. W okresie szkolnym wyraźne jest nadmierne zaabsorbowanie izolowanymi zainteresowaniami, oparte raczej na mechanicznym zapamiętywaniu, a nie rozumieniu. Zainteresowania te mogą się zmieniać lub być stałe, dziecko poświęca im tyle czasu i uwagi, że nie jest w stanie zająć się czymkolwiek innym. Często jest to przyczyną zaległości w nauce. Nauka szkolna Jak dotąd patrzyliśmy na inteligencję dzieci autystycznych pod kątem ich spontanicznych wytworów i własnych zainteresowań. Powróćmy teraz do nauki i szkoły. Podporządkowywanie się jedynie spontanicznym impulsom i lekceważenie wymagań społecznych może wprawdzie prowadzić do oryginalności, ale także do niepowodzeń w nauce. fragment oryginalnej pracy Hansa Aspergera w: Uta Frich Autyzm i zespół Aspergera

11 Diagnostyka różnicowa AS Różnicowanie z ODD zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia zachowania, zaburzenie obsesyjno kompulsywne (charakteryzujące się obecnością i myśli i czynności natrętnych). Poczucie odmienności od grupy rówieśniczej zazwyczaj nasila się poczucie niekompetencji i wycofanie, prowadzi do zaburzeń lękowych, zwłaszcza fobii społecznych, oraz może przyczyniać się do wystąpienia objawów depresyjnych. Często obecne u dzieci z zespołem Aspergera: - przeciwstawianie się, nieposłuszeństwo, opór, brak podporządkowania się zasadom, regułom, drażliwość, brak właściwego dystansu do dorosłych, wrogość w stosunku do rówieśników i dorosłych, wybuchy złości, kłótliwość, brak zrozumienia racji innych powodują, że część dzieci z zespołem Aspergera otrzyma mylne rozpoznanie zaburzeń zachowania Hans Asperger (1992) mówił Często obserwowaliśmy zaburzenie aktywnej uwagi, a istnieją też dowody z praktyki klinicznej wskazujące na przypadki ZA i ADD u tego samego dziecka. Jednakże czasem dziecko sprawia wrażenie, że nie uważa, ponieważ nie patrzy na nauczyciela, ale w rzeczywistości uważnie go słucha. Dziecko nie marzy na jawie i jest skoncentrowane na tym, co nauczyciel mówi, ale nie zwraca uwagi na język ciała nauczyciela. Inną cechą jest brak motywacji do zajęć, które dla dziecka nie są interesujące. Jeśli dziecko interesuje się dinozaurami, a wszystkie lekcje dotyczyły by tego tematu, to można odnieść wrażenie, że dziecko nie ma problemu z długotrwałą koncentracją uwagi. Zespół Aspergera (AS) a ADHD ADHD Do 80 % dzieci z diagnozą AS spełnia kryteria ADHD; także do 50 % dzieci z nasilonym ADHD spełnia kryteria AS AS FIGURE 1 Diagnostyka różnicowa AS Innymi problemami często towarzyszącymi tej grupie chorych mogą być: zaburzenia tikowe, uzależnienia, fiksacja na temacieśmierci, myśli lub próby samobójcze, zachowania agresywne, dziwaczne przestępstwa mające związek ze szczególnymi zainteresowaniami, stany zagubienia w sytuacji stresu, który przez innych postrzegany jest jako łagodny lub nieistniejący. Source: Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 2012; 51: e3 (DOI: /j.jaac ) Copyright 2012 American Academy of Child and Adolescent Psychiatry Terms and Conditions

12 Bardzo dziękuję za uwagę Louis Pasteur Do odniesienia sukcesu w nauce lub sztuce niezbędna jest odrobina autyzmu Hans Asperger