A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LXI SECTIO E 2006 1 Ktedr Ogólnej Uprwy Roli i Rolin, 2 Instytut ywieni Zwierzt Akdemi Rolnicz w Lulinie, ul. Akdemick 13, 20-950 Lulin, Polnd Stnisłw Deryło 1, Kzimierz Szymnkiewicz 1, Ryszrd Pisrski 2 Dynmik zchwszczeni łnu ows nieoplewionego w wrunkch zrónicownych systemów uprwy roli Infesttion dynmics of nked ots cnopy under the conditions of differentited soil tillge ABSTRACT. The strict field experiment ws conducted t The Experimentl Sttion in Czeslwice, prt of the Ariculturl University in Lulin in the yers 2000 2002.The experiment ws set up on podzolic soil formed from loess, good whet complex. The reserch focused on the infesttion of nked ots cnopy t the following developmentl stges: propgtion, shooting nd grin wx mturity cultivted under vrious systems of soil tillge. In the studied soil tillge systems, the short-lived species proved to dominte, including Cpsell urs-pstoris, Glinsog prviflor, Chenopodium lum, Aper spic-venti, Mtricri mritim ssp. indor, Gnphlium uliginosum, Viol rvensis nd Myosotis rvensis. They constituted from 74.3% to 55,1% of the totl weed numer. The lest dynmics of weeds inhiting the nked ots cnopies ws recorded t the grin wx mturity stge. The chemicl tretment of the ots cnopies over the shooting stge ppered to e most efficient for weed reduction. The highest weed iomss in n ots cnopy ws reported in the ojects with simplified soil tillge nd direct sowing. The pplied tretment mesures did not ffect the development of weed iomss significntly. KEY WORDS: infesttion dynmics, nked ots, tretment, soil tillge system Wród rolin zoowych owies jest gtunkiem o szeregu cennych włciwoci [Gsiorowski 1995; Brtnikowsk 2003]. Brdzo due zinteresownie owsem, szczególnie formmi nieoplewionymi, wynik z jego wyszej wrtoci odywczej i pstewnej orz jko wrtociowego elementu zminowni w płodozminch zoowych w porównniu z innymi zomi [nidy i in. 1997; Budzyski 1999]. Annles UMCS, Sec. E, 2006, 61, 133 147.

134 S. Deryło, K. Szymnkiewicz, R. Pisrski Owies odzncz si wysok konkurencyjnoci woec chwstów, co wynik z dynmicznego rozwoju w poszczególnych fzch wzrostu rolin orz rdzo silnego ulistnieni [Admik i in. 1991; Budzyski 1999; Deryło i in. 2003]. Jednk z niektórych d wynik, e wprowdzenie uproszczonych technologii uprwy roli poprzez eliminownie uprwy płunej i niektórych ziegów, stosownie siewu ezporedniego, moe spowodow osłienie cech oronnych ows. Prowdzi to do wzrostu zchwszczeni i zmin w skłdzie florystycznym chwstów, w konsekwencji onieni plonowni [Michlski 1993; Zimmer i in. 1995; Witkowski 1994; Zwilk i in. 1997; Budzyski 1999]. Celem niniejszych d ył ocen nsileni wystpowni chwstów w niektórych fzch rozwojowych ows nieoplewionego (krzewieni, strzelni w d ło i dojrzłoci woskowej zirn), uprwinego w wrunkch zrónicownych systemów uprwy roli i pielgncji rolin. METODY Bdni przeprowdzono w ltch 2000 2002. cisły eksperyment polowy zloklizowno w Gospodrstwie Dowidczlnym Czesłwice, nlecym do AR w Lulinie, n gleie płowej wytworzonej z lessu (kompleks pszenny dory) o odczynie lekko kwnym (ph 6,3 6,5), zwrtoci próchnicy ok. 1,6% orz wysokiej zsonoci przyswjlnych form fosforu, potsu i mgnezu. Dowidczenie złoono metod loków losownych w czterech powtórzenich n poletkch o powierzchni do zioru 12 m 2. W eksperymencie uwzgldniono dw czynniki: 1. Cztery systemy uprwy roli: I. Klsyczny oejmujcy zespół uprwek poniwnych, skłdjcy si z podorywki i dwukrotnego ronowni w odstpie 15 dni, orki przedzimowej (zili), ronowni wiosennego ron redni i cik, po czym nstpowł wysiew nsion ows i ronownie posiewne. II. Klsyczny z midzyplonem skłdł si z orki płytkiej (15 cm), ronowni, siewu midzyplonu cierniskowego (gorczyc ił) i ronowni (posiewnego (przed zim wykonno ork przedzimow, przyorujc równie midzyplon wiosn: ronownie ron redni i cik) orz wysiewu ows i ronowni posiewnego. III. Uproszczony oejmowł płytk ork poniwn (15 cm), dwukrotne ronownie w odstpie 15 dni, wiosn ronownie ron redni i cik orz siew ows i ronownie posiewne. IV. Siew ezporedni oejmowł poniwne zwlcznie chwstów (Roundup w dwce 5 l h -1 + 5 kg h -1 sircznu monu), wiosn siew nsion ows specjlnym siewnikiem tlerzowym (Bosch prod. USA).

Rok Yer 2000 2001 2002 Tel 1. Sum opdów i redni tempertur powietrz w GD Czesłwice w ltch 2000 2002 Tle 1. Amount of precipittion nd men temperture t EF Czesłwice in 2000 2002 1. Opdy Miesic Month Precipittion (mm) 2. Tempertur Temperture ( o C ) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1. 25,6 37,2 57,1 60,5 51,2 24,7 141,0 75,1 55,6 3,5 36,4 49,6 1. 617,2 2. -2,1 1,6 3,0 12,2 15,3 17,2 16,9 18,3 11,8 11,3 6,8 1,7 2. 9,5 1. 33,0 17,5 47,6 48,8 15,3 55,9 165,2 55,3 144,3 26,8 32,2 18,2 1. 660,1 2. -0,9-1,5 2,1 8,2 14,4 15,0 20,9 19,6 12,5 10,6 1,2-6,6 2. 8,0 1. 45,9 48,0 31,5 18,2 45,8 79,3 52,2 41,7 45,1 101,5 22,4 8,6 1. 540,2 2. 2,0 3,0 4,2 8,3 16,7 17,0 21,2 20,2 13,0 7,0 4,5 7,3 2. 8,8 redni wieloletni 1. Mny yers men redni roczn Annul men 1.Opdy Precipittion (mm) 2.Tempertur Temperture ( o C ) 31,5 26,9 29,6 44,5 59,5 80,2 79,4 68,6 57,6 48,7 39,8 42,4 1. 608,7 1966 1995 2. -3,2-2,1 2,2 7,6 13,4 16,3 17,9 17,4 13,0 8,1 2,6 1,0 2. 7,7

136 S. Deryło, K. Szymnkiewicz, R. Pisrski 2. Metody ochrony rolin: ) mechniczn polegjc n dwukrotnym ronowniu ows (ron redni) w fzie kiełkowni i krzewieni rolin (5 6 lici). Pondto stosowno insektycydy i fungicydy do ogrniczeni szkodników i choró pojwijcych si w łnie ows; ) chemiczn uwzgldnijc odpowiednio rodki ochrony rolin, ogrniczjce chwsty, choroy i szkodniki wystpujce w łnch ows. Wszystkie ziegi ochrony rolin przeprowdzono w optymlnych terminch i fzch rozwojowych ows, zlecnych przez IOR w Poznniu. Uwzgldniono nstpujce rodki ochrony rolin w odpowiednich dwkch w przeliczeniu n 1 h: Chwstox Turo 340 SL 2 l, Fstc 0,15 l, Terpl C 460 SL 1 l, Bytn Universl 19,5 WS 200 g/100 kg nsion ows, Fstc 10 EC 0,15 l, Decis 2,5 EC 0,25 l. Nwoenie minerlne rolin yło dostosowne do wymg ows i oczekiwnego plonu (odminy Akt III) i wynosiło odpowiednio w kg/h: zot 60, fosfor 50, pots 80 w czystym skłdniku. Owies wysiewno po miesznce zoowostrczkowej (pszenic jr + groch siewny) we wszystkich ltch eksperymentu. W dnich ocenino zchwszczenie łnu ows w trzech fzch rozwojowych, tj. krzewieni, strzelni w dło i pocztku dojrzłoci woskowej zirn. W fzie krzewieni ows okrelno tylko licz siewek chwstów w łnie przed ziegiem (mechnicznym lu chemicznym) i po omiu doch po ziegch. W fzch strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn zchwszczenie łnów ocenino metod otniczno-wgow n dwóch losowo wyrnych mikroprcelch prónych kdego poletk, wyznczonych rmk o wymirch 1 x 0,5 m. N tych powierzchnich oznczno skłd gtunkowy, licz orz powietrznie such ms ndziemnej czci chwstów. Wrunki pogodowe według Stcji Meteorologicznej w GD Czesłwice dl okresu wieloleci chrkteryzowł redni tempertur roczn 7,7 o C orz roczn sum opdów 608,7 mm. Szczegółowe ksztłtownie si tempertury i opdów w poszczególnych ltch i sezonch wegetcyjnych podno w teli 1. Z dnych tych wynik, e pierwszy i drugi rok d (2000 i 2001) yły korzystniejsze dl wzrostu i rozwoju rolin ows ni rok 2002, poniew sum i rozkłd opdów orz tempertur powietrz w fzch krytycznych rolin yły rdziej sprzyjjce dl wegetcji ows, który tym smym ył rdziej konkurencyjny w stosunku do zsiedljcych go chwstów. WYNIKI Zchwszczenie ows nieoplewionego w poszczególnych fzch rozwojowych yło modyfikowne przez system uprwy roli i sposó pielgncji (t. 2 6).

Tel 2. Licz siewek chwstów (szt./m 2 ) w łnie ows ngiego w fzie krzewieni rolin Tle 2. Weed seedling numer in nked ots cnopy over tillering stge System uprwy roli Pielgncj Cultivtion Soil tillge system x 1 rednio xx 1 rednio I. Klsyczny Conventionl 149,0 89,8 119,4 139,9 65,9 102,9 II. Klsyczny z midzyplonem Conventionl with intercrop 124,5 60,7 92,6 105,0 18,5 61,8 III. Uproszczony Simplified 103,3 64,5 83,9 91,4 26,2 58,8 IV. Siew ezporedni Direct sowing 88,9 42,7 65,8 77,0 23,8 50,4 NIR(p=0,05) midzy LSD(p=0.05) etween systemmi uprwy roli the soil tillge systems pielgncj (po ziegu) cultivtion (fter mngement prctice) rednio 116,4 64,4 90,4 103,3 33,6 68,5 27,2 33,5 31,4 36,1 pielgncjmi cultivtions 20,1 x Pielgncj mechniczn Mechnicl cultivtion 1 Licz siewek chwstów po 8 dnich od ziegu Weed seedling numer 8 dys following mngement prctice xx Pielgncj chemiczn Chemicl cultivtion 1 Licz siewek chwstów po 8 dnich od ziegu Weed seedling numer 8 dys following mngement prctice

System uprwy roli Soil tillge system Tel 3. Licz chwstów (szt./m 2 ) w łnie ows ngozirnistego Tle 3. Weed numer in nked ots cnopy Fz rozwojow rolin Plnt developmentl stge Strzelnie w dło Dojrzło woskow zirn Shooting Grin douth stge x xx rednio rednio rednio I. Klsyczny Conventionl 80,6 60,1 70,4 70,8 55,8 63,3 75,7 58,0 66,8 II. Klsyczny z midzyplonem Conventionl with intercrop rednio 60,0 29,5 44,8 50,3 43,8 47,1 55,2 36,6 45,9 III. Uproszczony Simplified 68,4 30,1 49,2 85,1 63,1 74,1 76,8 46,6 61,7 IV. Siew ezporedni Direct sowing NIR (p=0,05) midzy LSD (p=0.05) etween systemmi uprwy roli the soil tillge systems 70,9 45,4 58,2 125,3 89,7 107,5 98,1 67,6 82,8 rednio 70,0 41,3 55,6 82,9 63,1 73,0 76,4 52,2-10,5 15,8 18,1 pielgncj cultivtion 16,6 17,1 20,4 fzmi stges 15,7 systemy x pielgncj systems x cultivtion 26,1 Pielgncj mechniczn Mechnicl cultivtion xx Pielgncj chemiczn Chemicl cultivtion x

System uprwy roli Soil tillge system Tel 4. Powietrznie such ms chwstów (g/m 2 ) w łnie ows ngozirnistego Tle 4. Air-dry weed mss in nked ots cnopy Fz rozwojow rolin Plnt developmentl stge Strzelnie w dło Dojrzło woskow zirn Shooting Grin wx mturity x xx rednio rednio rednio I. Klsyczny Conventionl 26,2 26,1 26,2 33,8 30,7 32,2 30,0 28,4 29,2 II. Klsyczny z midzyplonem Conventionl with intercrop rednio 27,8 19,5 23,6 30,7 25,6 28,2 29,2 22,6 25,9 III. Uproszczony Simplified 118,4 110,8 114,6 78,7 83,8 81,2 98,6 97,3 98,0 IV. Siew ezporedni Direct sowing 101,5 64,7 83,1 136,2 106,4 121,3 118,8 85,6 102,2 rednio 68,5 55,3 61,9 69,8 61,6 65,7 69,2 58,5 - NIR (p=0,05) midzy LSD (p=0.05) etween systemmi uprwy roli the soil tillge systems 24,5 30,1 15,5 pielgncj cultivtion ni ns ni ns ni ns fzmi stges ni ns systemy x pielgncj systems x cultivtion Pielgncj mechniczn Mechnicl cultivtion xx Pielgncj chemiczn Chemicl cultivtion x 19,5

Lp. No. Tel 5. Licz dominujcych chwstów w łnie ows ngozirnistego w fzie strzelni w dło Tle 5. Numer of weeds previling in nked ots cnopy t shooting stge Gtunek Species I.Krótkotrwłe Short lived species I.Klsyczny I.Conventionl x xx red. System uprwy roli Soil tillge system II.Klsyczny III.Uproszczony z midzyplonem III.Simplified II.Conventionl with intercrop red. men ed. IV. Siew ezporedni IV. Direct sowing red. rednio 1. Cpsell urs-pstoris 31,1 15,5 23,3 21,0 5,2 13,1 11,8 4,3 8,1 33,1 11,3 22,2 24,2 9,1 2. Glinsog prviflor 5,1 3,1 4,1 5,1 1,9 3,5 4,1 2,0 3,1 9,6 4,1 6,8 6,0 2,8 3. Chenopodium lum 6,8 4,2 5,5 4,9 3,1 4,0 3,1 2,6 2,8 2,4 2,6 2,5 4,3 3,1 4. Aper spic-venti 4,3 6,8 5,6 5,6 2,4 4,0 7,7 8,5 8,1 8,5 8,4 8,4 6,5 6,5 5. Mtricri mritim ssp. inodor 5,1 3,9 4,5 6,3 3,0 4,6 6,1 3,9 5,0 1,5 0,6 1,1 4,8 2,8 6. Gnphlium uliginosum 1,6 0,3 1,0 1,8 0,2 1,0 0,1 0,1 0,1 1,3 0,7 1,0 1,2 0,4 7. Stellri medi 5,4 5,6 5,5 3,1 3,3 3,2 3,2 1,4 2,3 0,9 0,8 0,8 3,2 2,8 8. Viol rvensis 5,1 5,0 5,1 3,8 2,6 3,2 3,1 1,9 2,5 8,1 6,2 7,2 5,0 3,9 9. Glium prine 1,6 0,6 1,1 0,7 0,9 0,8 1,4 0,8 1,1 0,9 2,1 1,5 1,2 1,1 10. Myosotis rvensis 1,5 1,7 1,6 1,1 0,2 0,6 1,6 0,9 1,2 0,7 0,7 0,7 1,2 0,9 II. Wieloletnie Perennil species 26. Agropyron repens 0,3 1,6 1,0 0,2 1,2 0,7 1,1 1,1 1,1 0,1 0,2 0,6 0,4 1,0 32. Cirsium rvense 1,8 1,8 1,8 0,7 0,2 0,4 0,7 0,1 0,4 0,2 0,3 0,2 0,8 0,6 Licz chwstów I+II Numer of weeds 80,6 60,1 70,4 60,0 29,5 44,8 68,4 30,1 49,2 70,9 45,4 58,2 70,0 41,3 x Pielgncj mechniczn Mechnicl cultivtion xx Pielgncj chemiczn Chemicl cultivtion

Lp. No. Tel 6. Licz dominujcych chwstów w łnie ows ngozirnistego w fzie dojrzłoci woskowej Tle 6. Numer of dominnt weeds previling in nked ots cnopy t dough stge Gtunek Species I.Krótkotrwłe Short lived species I.Klsyczny I.Conventionl x xx red. System uprwy roli Soil tillge system II.Klsyczny III. Uproszczony z midzyplonem III. Simplified II.Conventionl with intercrop red. red. IV. Siew ezporedni IV. Direct sowing 1. Cpsell urs-pstoris 10,8 5,8 8,3 7,5 3,8 5,6 6,4 4,0 5,2 13,1 5,2 9,2 9,4 4,7 2. Chenopodium lum 10,4 7,3 8,8 10,8 6,2 8,5 18,1 11,1 14,6 5,7 5,7 5,7 11,2 7,6 3. Aper spic-venti 8,3 9,1 8,7 5,6 7,1 6,4 8,6 14,3 11,4 15,9 22,6 19,2 9,6 13,3 4. Glinsog prviflor 8,2 4,3 6,2 3,9 1,3 2,6 7,3 7,2 7,2 13,4 7,3 10,4 8,2 5,0 5. Mtricri mritim ssp. inodor 7,4 7,5 7,4 3,3 2,8 3,1 6,2 6,4 6,3 7,5 3,3 5,4 6,1 5,0 6. Gnphlium uliginosum 5,1 0,6 2,8 1,0 0,3 0,6 1,1 0,4 0,8 6,5 1,0 3,8 3,4 0,6 7. Viol rvensis 4,3 6,5 5,4 3,2 4,3 3,8 4,0 4,2 4,1 5,5 16,8 11,2 4,2 8,0 8. Myosotis rvensis 1,6 0,6 1,1 0,8 0,1 0,4 1,6 0,5 1,1 0,7 0,6 0,6 1,2 0,4 9. Plntgo puciflor 1,0 1,1 1,1 2,3 0,5 1,4 1,3 1,0 1,2 2,0 2,2 2,1 1,6 1,2 10. Polygonum nodosum 0,8 0,3 0,6 1,2 0,6 0,9 0,7 0,1 0,8 1,2 0,7 1,0 1,0 0,4 II. Wieloletnie Perennil species 33. Agropyron repens 5,2 5,8 5,5 0,8 1,9 1,3 3,1 3,0 3,0 0,3 0,9 0,6 2,4 2,9 35. Cirsium rvense 3,6 1,0 2,3 0,2 0,2 0,2 0,7 0,2 0,4 0,3 0,1 0,2 1,2 0,4 Licz chwstów I+II Numer of weeds 70,8 55,8 63,3 50,3 43,8 47,1 85,1 63,1 74,1 125,3 89,7 107,5 82,9 73,1 x Pielgncj mechniczn Mechnicl cultivtion xx Pielgncj chemiczn Chemicl cultivtion ed. rednio

142 S. Deryło, K. Szymnkiewicz, R. Pisrski rednio w trzyleciu (2000 2002), niezlenie od systemu uprwy roli, njmniejsz licz siewek chwstów 33,6 szt./m 2 stwierdzono w fzie krzewieni ows n oiektch z pielgncj chemiczn (t. 2). Rónic t w porównniu z pielgncj mechniczn wynosił 47,8%. To korzystniejsze dziłnie pielgncji chemicznej w ogrniczeniu siewek chwstów zznczyło si n wszystkich oiektch dnych systemów uprwy roli: I. W systemie klsycznym o 26,6%, II. W systemie klsycznym z midzyplonem o 69,5%, III. W systemie uproszczonym o 59,4%, IV. Wsiewem ezporednim o 44,3%. Nley podkreli, i kdy z zstosownych sposoów pielgncji wywrł istotny wpływ n zmniejszenie liczenoci siewek chwstów w łnie ows mechniczny o 44,7% orz chemiczny o 67,5%. Ogólnie nley stwierdzi, i pielgncj chemiczn okzł si skuteczniejsz w ogrniczeniu siewek chwstów w łnie ows o 24,2% w porównniu z mechniczn (t. 2). Porównujc nsilenie chwstów w łnie ows nieoplewionego w kolejnych fzch rozwojowych (strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn), dowiedziono, e istotnie njwicej chwstów nrosło w fzie dojrzłoci woskowej zirn, tj. o 31,3%, w porównniu z fz strzelni w dło (t. 3). Anlogiczne zlenoci utrzymywły si n wszystkich oiektch z dnymi systemmi uprwy roli. Njwikszy wzrost liczy chwstów, o 45,9%, wystpił n poletkch z siewem ezporednim (IV). Niezlenie od pielgncji istotnie njwiksz licz chwstów 70,4 szt./m 2 stwierdzono w fzie strzelni w dło n oiekcie I (z uprw klsyczn). Porównujc z pozostłymi oiektmi (rednio dl II, III, IV nierónicymi si pod tym wzgldem midzy so), nley stwierdzi, e wzrost liczy chwstów n I oiekcie wynosił 38,9%. Licz chwstów njwysze wrtoci uzyskł w fzie dojrzłoci woskowej zirn n oiekcie z siewem ezporednim (IV) 107,5 szt./m 2, z njmniejsze rednio o 48,7% n oiekcie z uprw klsyczn (I) i midzyplonem (II). N oiekcie z uprw klsyczn (I) równie nstpił istotn redukcj liczenoci chwstów o 41,1% w porównniu z siewem ezporednim (IV), który chrkteryzowło njwiksze zchwszczenie. Mon ztem stwierdzi, e liczeno chwstów w łnie ows nieoplewionego wzrstł wrz z redukcj liczy ziegów uprwowych w uproszczonych systemch uprwy roli. Pielgncj chemiczn łnów ows okzł si skuteczniejsz w ogrniczniu zchwszczeni w porównniu z mechniczn (t. 3) niezlenie od systemu uprwy roli. W dnych fzch rozwojowych ows, tj. strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn, licz chwstów w łnie z pielgncj chemiczn ył odpowiednio nisz o 41,0% i 23,9% w porównniu z mechniczn. I to korzystne oddziływnie ogrniczjce zchwszczenie chwstów wystpiło we wszystkich systemch uprwy roli i oceninych fzch rozwojowych ows, tj. strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn.

Dynmik zchwszczeni łnu ows nieoplewionego... 143 Niezlenie od sposou pielgncji njmniej chwstów rednio 45,9 szt./m 2 stwierdzono w łnch ows nieoplewionego n oiekcie z systemem uprwy klsycznej z midzyplonem (II), z njwicej (wzrost o 30,4%) z siewem ezporednim (IV). W pozostłych systemch uprwy roli, tj. n oiektch I i III, czynnik ten ksztłtowł si n tym smym poziomie, wynosił rednio 64,2 szt./m 2 chwstów i ył wyszy o 40,1% w porównniu z oiektem II o njmniejszej liczie chwstów. Drugi ze wskników zchwszczeni łnu ows, powietrznie such ms chwstów ył tke rónicown przez systemy uprwy roli (t. 4). Niezlenie od fzy rozwojowej ows i sposou pielgncji njwiksz ioms chwstów stwierdzono n oiektch z siewem ezporednim (IV) i uproszczonym (III) systemem uprwy roli, któr wynosił rednio 100,1 g/m 2. Istotnie njmniejsz ioms chwsty wytworzyły w łnie ows n oiektch z klsyczn uprw roli (I) orz klsyczn z midzyplonem (II), któr ksztłtowł si n jednkowym poziomie i wynosił rednio 27,6 g/m 2. Ztem redni rónic midzy oiektmi IV i III (o njwikszej msie chwstów) I i II (o njmniejszej iomsie) wynosił 72,4%. W fzie strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn równie njofitsz ioms chwsty wytworzyły n oiektch z uproszczonym systemem uprwy roli (III) i siewem ezporednim (IV). Nley zznczy, i w fzie strzelni w dło njwiksz ioms chwstów wystpił w systemie uprwy uproszczonej (114,6 g/m 2 ) orz w fzie dojrzłoci woskowej zirn n poletkch z siewem ezporednim (121,3 g/m 2 ). Wrto podkreli, i pielgncj chemiczn łnów ows ył istotnie skuteczniejsz w ogrniczeniu iomsy chwstów o 27,9% w porównniu z mechniczn tylko midzy oiektmi z siewem ezporednim. Skłd florystyczny ziorowisk chwstów zsiedljcych łny ows ył rónicowny przez dne czynniki dowidczeni, tj. systemy uprwy roli i pielgncj (t. 5 i 6). Gtunki chwstów zchwszczjce łny ows wykzywły si wyrn stilnoci, głównie w grupie chwstów dominujcych. W dnych fzch rozwojowych ows, tj. fzie strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn, wystpiło osiem gtunków chwstów krótkotrwłych: Cpsell urs-pstoris, Glinsog prviflor, Chenopodium lum, Aper spic-venti, Mtricri mritim ssp. inodor, Gnphlium uliginosum, Viol rvensis, Myosotis rvensis. Stnowiły one w fzie strzelni w dło 74,3% ogólnej liczy chwstów orz dojrzłoci woskowej 55,1%. W grupie z chwstów wieloletnich dominujce yły dw gtunki Agropyron repens i Cirsium rvense, których udził w ogólnej liczie chwstów w fzie strzelni w dło wynosił 2,9% i dojrzłoci woskowej zirn 6,2%. Niezlenie od systemu uprwy roli wprowdzenie pielgncji chemicznej w łnie ows nieoplewionego przyczyniło si do ogrniczeni liczy chwstów w fzie strzelni w dło o 41,0% orz dojrzłoci woskowej zirn o 11,8%. To korzystne oddziływnie

144 S. Deryło, K. Szymnkiewicz, R. Pisrski pielgncji chemicznej w ogrniczeniu liczy chwstów w łnie ows wyrnie wystpiło n wszystkich oiektch dnych systemów uprwy roli, szczególnie zznczyło si n poletkch z siewem ezporednim (IV). Nley jednk zznczy, i pielgncj chemiczn łnów ows spowodowł wzrost liczy niektórych gtunków chwstów, tkich jk: Aper spic venti (27,8%), Viol rvensis (47,5%) i Agropyron repens (17,2%). Powysze prwidłowoci wystpiły we wszystkich systemch uprwy roli orz fzch rozwojowych (strzelni w dło i dojrzłoci woskowej zirn). Licz gtunków chwstów zsiedljcych łny ows nieoplewionego w poszczególnych ltch d ył głównie rónicown przez sposó pielgncji łnu. W fzie strzelni w dło wynosił od 28 do 23 gtunków n oiektch z pielgncj mechniczn orz od 21 do 17 z chemiczn. Podone zlenoci wystpiły w fzie dojrzłoci woskowej zirn, wynosiły odpowiednio: z pielgncj mechniczn od 26 do 20 gtunków orz chemiczn od 22 do 19. Uzyskne w przeprowdzonym eksperymencie zrónicownie zchwszczeni łnu ows, wynikjce z przyjtych systemów uprwy roli i sposou pielgncji, potwierdzj dne z litertury, mówice o zncznym wzrocie zchwszczeni zsiewów w wyniku uproszczeni uprwy roli, polegjcego n spłyceniu d ogrniczeniu liczy ziegów uprwowych [Michlski 1993; Budzyski 1999; Deryło i in. 2003]. W niniejszych dnich istotny wzrost nlizownych wskników zchwszczeni wystpił głównie w systemie uproszczonym uprwy roli i siewie ezporednim w wrunkch pielgncji mechnicznej łnów. Zgodnie z oczekiwniem i wynikmi d innych utorów [Admik i in. 1991; Witkowski i in. 1994; Zwilk i in. 1997; Budzyski i in. 1999; Deryło i in. 2003] efekt chwstoójczy zstosownych hericydów ył wysoki. Licz chwstów n 1 m 2 zmniejszył si o 31,7%, ich powietrznie such ms o 15,5% w stosunku do oiektów pielgnownych mechnicznie. Anlizujc skłd gtunkowy chwstów zsiedljcych łny ows nieoplewionego, mon stwierdzi, e w wietle dnych z litertury [Zwilk i in. 1997; Deryło i in. 2003] ył on typowy dl tego zo. Gtunkmi dominujcymi owiem yły: Cpsell urs-pstoris, Glinsog prviflor, Chenopodium lum, Aper spic-venti, Mtricri mritim ssp. inodor, Viol rvensis i Myosotis rvensis. W młej grupie gtunków wieloletnich liczniej wystpił Agropyron repens. WNIOSKI 1. Njwysz liczeno chwstów w łnie ows nieoplewionego stwierdzono w systemie uprwy uproszczonej i w siewie ezporednim w fzie dojrzło- ci woskowej zirn.

Dynmik zchwszczeni łnu ows nieoplewionego... 145 2. Licz siewek chwstów w łnie ows nieoplewionego w fzie krzewieni rolin zostł zredukown n oiektch z pielgncj chemiczn 3,1-krotnie orz mechniczn 1,8-krotnie. 3. Chwstmi dominujcymi w łnie ows w oceninych systemch uprwy roli yły gtunki krótkotrwłe, tkie jk: Cpsell urs-pstoris, Glinsog prviflor, Chenopodium lum, Aper spic-venti, Mtricri mritim ssp inodor, Gnphlium uliginosum, Viol rvensis i Myosotis rvensis. 4. Pielgncj chemiczn łnów ows, w porównniu z mechniczn, istotnie oniył licz chwstów o 31,7% orz ich powietrznie such ms o 15,5%. 5. Njwiksz ioms chwstów w łnie ows stwierdzono n oiektch z uproszczonym systemem uprwy roli i siewem ezporednim w ou dnych fzch rozwojowych ows (strzelnie w dło i dojrzłoci woskowej zirn). 6. Mniejsz dynmik chwstów zsiedljcych łny ows uwidocznił si w fzie krzewieni i strzelni w dło, z wysz w fzie dojrzłoci woskowej zirn. PIMIENNICTWO Admik E., Zwilk K. 1991. Fitocenozy chwstów ows uprwinego w płodozminie i wieloletniej monokulturze. Syntez i perspektywy nuki o płodozminch. ART Olsztyn VSZ Brno, cz. II, 207 214. Brtnikowsk E. 2003. Przetwory ows jko ródło wnych sustncji prozdrowotnych w ywieniu człowiek. Biuletyn IHAR, 229, 235 245. Budzyski W. 1999. Rekcj ows n czynniki grotechniczne przegld wyników d krjowych. ywno 1, Supl.11 25. Budzyski W., Wróel E., Duis B. 1999. Rekcj ows ngiego n czynniki grotechniczne. ywno 1, Supl. 97 103. Deryło S., Szymnkiewicz K., Grotkowsk Z., Stchowsk J. 2003. Zchwszczenie ows siewnego w płodozminie i wielogtunkowej monokulturze zoowej. Biuletyn IHAR, 229, 73 84. Gsiorowski H. 1995. Owies, Chemi i technologi. PWRiL, Pozn. nidy R., Dziwk K., Wicłw A. 1997. Owies ngi rolin XXI wieku. Zdrow ywno, 1, 28. Michlski T. 1993. Wpływ posiewnych ziegów uprwowych n rozwój i plonownie jczmieni jrego, ows i pszenyt jrego. Rocz. Nuk. Rol., Ser. A, 110, 1/2, 139 147. Mzurek I. 1993. Biologi i grotechnik ows. IUNG Pułwy, R(304). Witkowski F., Roszk W., Rdecki A. 1994. Wpływ rónych sposoów uprwy ciernisk n zchwszczenie pol. Rocz. Nuk. Rol., Ser. A, 110, 141 151. Zwilk K., Admik E. 1997. Efektywno plonochronn płodozminu woec chwstów w uprwie ows. Act Acd. Agricult. Tech. Olst. 64, 89 99. Zimmer R., Knisek I., Zugle I. 1995. Effectiveness of conventionl nd reduced soil tillge on whet sowing concerning fuel expenditure nd yield. Conference of the Europens Society for Agronomy nd Polish of Agrotechnicl Sciences. Frgm. Agron.2,220 221.