WPŁYW SYSTEMÓW UPRAWY ROLI NA ZACHWASZCZENIE ŁUBINU ŻÓŁTEGO I WĄSKOLISTNEGO

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (1) 28 WPŁYW SYSTEMÓW UPRAWY ROLI NA ZACHWASZCZENIE ŁUBINU ŻÓŁTEGO I WĄSKOLISTNEGO AGNIESZKA FALIGOWSKA, JERZY SZUKAŁA Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Uprawy Roli i Roślin Mazowiecka 45/46, Poznań agnieszka.faligowska@au.poznan.pl I. WSTĘP Uproszczone systemy uprawy roli zyskują coraz więcej zwolenników z uwagi na korzyści wynikające z ograniczenia nakładów energetycznych na uprawę roli i poprawę ekonomicznej efektywności produkcji. Jednak pominięcie orki niesie za sobą większe nagromadzenie nasion chwastów w wierzchniej warstwie gleby. W pracach wielu autorów stwierdzono, iż stosowanie uproszczeń uprawowych przyczynia się do wzrostu zachwaszczenia, zarówno chwastami wieloletnimi, jak i jednorocznymi (Radecki i Opic 1991; Roszak i wsp. 1991; Witkowski i wsp. 1994; Blecharczyk i wsp. 1999). W badaniach Dzieni i Wrzesińskiej (1999) skład gatunkowy chwastów zależał nie tylko od systemów uprawy roli, ale i od rośliny uprawnej, co wykazano na przykładzie większego zachwaszczenia bobiku i mniejszego zbóż. W Katedrze Uprawy Roli i Roślin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu podjęto badania nad wpływem systemów uprawy roli na zachwaszczenie łubinu żółtego i wąskolistnego. II. MATERIAŁ I METODY Dwa doświadczenia polowe przeprowadzono w latach w Zakładzie Doświadczalno-Dydaktycznym w Złotnikach. Pierwsze dotyczyło uprawy tradycyjnej odmiany łubinu żółtego Parys, a drugie tradycyjnej odmiany łubinu wąskolistnego Zeus. Oba doświadczenia założono w układzie losowanych podbloków w czterech powtórzeniach, na glebie płowej, o wysokiej zasobności w fosfor i potas oraz małej w magnez, o odczynie lekko kwaśnym, klasy IVa i IVb, kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego. Czynnik badawczy stanowiły trzy systemy uprawy roli: (tradycyjny), bez (uproszczony) i (siew bezpośredni). Przedplonem w latach 22 i 23 było pszenżyto ozime, a w 24 roku żyto. Uprawa płużna obejmowała następujące zabiegi: podorywkę po przedplonie, bronowanie, orkę przedzimową, a wiosną

2 344 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (1) 28 bronowanie, agregat uprawowy i siew, uprawa bezpłużna: jesienią gruber w miejsce podorywki i orki, wiosną agregat uprawowy i siew, uprawa zerowa: jesienią oprysk ścierniska środkiem Roundup 36 SL 2,5 l/ha i wiosną siew bezpośrednio w ściernisko. Chwasty dwuliścienne zwalczano herbicydem Azotop 5 WP 1,3 kg/ha, a jednoliścienne herbicydem Targa Super 5 EC 1 l/ha. Liczbę i masę chwastów oraz skład gatunkowy chwastów oznaczono z powierzchni,5 m 2 na każdym poletku, a następnie przeliczono na 1 m 2. Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej stosując analizę wariancji dla układu losowanych podbloków przy pomocy programu STATPAKU, a istotność uzyskanych wyników oceniono za pomocą testu Tukeya na poziomie α =,5. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Warunki pogodowe w poszczególnych latach badań były bardzo zróżnicowane. Okres wegetacyjny 22 roku był od początku bardzo korzystny dla wzrostu i rozwoju obu gatunków łubinu oraz sprzyjał skutecznemu działaniu herbicydów. Natomiast rok 23 był bardzo suchy, a warunki pogodowe ograniczyły rozwój łubinu i spowodowały wzrost zachwaszczenia zarówno pod względem ilości, jak i masy chwastów. Przeciętne warunki pogodowe panowały podczas wegetacji łubinu w 24 roku. Tabela 1. Wpływ systemów uprawy roli na liczbę chwastów w latach [szt./m 2 ] Table 1. The influence of soil tillage systems on weed number in years [No./m 2 ] Lata Years bez NIR (,5) LSD (.5) r.n , ,32 Średnia Mean NIR (,5) dla systemów uprawy LSD (.5) for soil tillage systems 13,38 NIR (,5) dla interakcji LSD (.5) for interaction 51, r.n , ,59 Średnia Mean NIR (,5) dla systemów uprawy LSD (.5) for soil tillage systems 9,99 NIR (,5) dla interakcji LSD (.5) for interaction 4,71 r.n. różnica nieistotna not significant difference

3 Wpływ systemów uprawy roli na zachwaszczenie łubinu 345 W roku 22 zachwaszczenie było znikome i istotnie niezróżnicowane (tab. 1). W pozostałych dwóch latach największą liczbę chwastów na 1 m 2 stwierdzono na obiektach uprawy płużnej, a istotnie mniejszą w roku 23 w systemie uprawy bezpłużnej i w 24 roku w obu uproszczonych systemach uprawy. Średnio w przypadku łubinu żółtego w porównaniu do uprawy płużnej, liczba chwastów na obiektach z uprawą bezpłużną była istotnie mniejsza o 39 sztuk (58,8%), a z uprawą zerową o 34 sztuki (5,9%). Podobnie w łubinie wąskolistnym gdzie, największą liczbę chwastów na 1 m 2 stwierdzono na obiektach uprawy płużnej, a istotnie mniejszą o 43,9% na uprawie bezpłużnej i o 39,9% na zerowej. Najmniejszą suchą masę chwastów na 1 m 2 stwierdzono w roku 22, a najwyższą w suchym 23 roku (tab. 2). W ostatnim 24 roku istotnie mniejszą masę chwastów uzyskano w obu systemach uproszczonych. Średnio, w przypadku łubinu żółtego sucha masa chwastów zarówno w uprawie bezpłużnej, jak i zerowej była o około 1/3 mniejsza niż w tradycyjnej uprawie płużnej. Natomiast w łubinie wąskolistnym sucha masa chwastów zarówno w uprawie płużnej, jak i zerowej była o 5% większa niż w uprawie bezpłużnej. Wyniki badań innych autorów dotyczące tego zagadnienia są niejednoznaczne. Dzienia i Wereszczaka (1993, 1998) podają, że siew bezpośredni w uprawie bobiku powodował wzrost liczebności i masy chwastów. Natomiast w innej publikacji Dzienia i Wrzesińska (1999) stwierdzili, że na obiektach z uprawą bezorkową i siewem bezpośrednim, w porównaniu z uprawą tradycyjną, liczebność i masa chwastów rocznych były mniejsze odpowiednio o 15 i 28% oraz o 21 i 11%, a wieloletnich średnio od 28 do 71%. Tabela 2. Wpływ systemów uprawy roli na suchą masę chwastów w latach [g/m 2 ] Table 2. The influence of soil tillage systems on dry matter of weeds in years [g/m 2 ] Lata Years bez NIR (,5) LSD (.5) 22 14,8 13,7 16,9 15,1 r.n ,3 65,4 9,2 82,6 21, ,5 45,6 41,5 59,2 19,12 Średnia Mean 65,9 41,6 49,5 NIR (,5) dla systemów uprawy LSD (.5) for soil tillage systems 12,53 NIR (,5) dla interakcji LSD (.5) for interaction 44, ,3 13,4 17,1 15,6 r.n ,1 23,4 41,8 31,4 11, ,2 16,4 2,6 23,7 6,85 Średnia Mean 26,5 17,7 26,5 NIR (,5) dla systemów uprawy LSD (.5) for soil tillage systems 5,66 NIR (,5) dla interakcji LSD (.5) for interaction 24,85 r.n. różnica nieistotna not significant difference

4 346 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (1) 28 Na poletkach doświadczalnych w ciągu 3 lat badań stwierdzono obecność sześciu gatunków chwastów w łubinie żółtym i siedmiu w łubinie wąskolistnym (tab. 3). Najliczniej występowały fiołek polny (Viola arvensis Murr.) oraz włośnica zielona [Setaria viridis (L.) Beauv.], które średnio stanowiły około 6% składu gatunkowego chwastów. Najmniej zróżnicowana pod względem gatunkowym była uprawa zerowa gdzie, przymiotno kanadyjskie (Erigeron canadensis L.) stanowiło około 5% całego zachwaszczenia. W badaniach Roszaka i wsp. (1991) uprawa zerowa spowodowała zwiększenie zachwaszczenia obiektów, początkowo gatunkami jednorocznymi, a w późniejszym czasie gatunkami wieloletnimi. W doświadczeniach Dzieni i Wrzesińskiej (1999) skład gatunkowy chwastów zależał od rośliny uprawnej oraz systemów uprawy roli. Największą liczbę gatunków stwierdzono w bobiku (28), natomiast w pszenicy ozimej i jęczmieniu jarym łącznie tylko 17 gatunków, na wszystkich obiektach najbardziej dominującym gatunkiem był fiołek polny (V. arvensis). Tabela 3. Wpływ systemów uprawy roli na skład gatunkowy chwastów [%] Table 3. The influence of soil tillage systems on botanical composition of weed infestation [%] VIOAR CHEAL ERICA POLCO POLAV SETVI ECHCG VIOAR CHEAL ERICA POLCO POLAV SETVI Gatunki Species bez 24,6 1,5 9,2 2 44,7 41,5 4,6 5,8 3,1 1,6 23,5,5 24,1 16,6 33,7 18, 18, 6,4 13,8 43,6 46,1 53,8 31,1 1, 2,5 17,3 1,3 28,8 5,8 26,3,3 11,8 16,8 9 3 ECHCG Chwastnica jednostronna [Echinochloa crus-galli (L.) Beauv.], VIOAR Fiołek polny (Viola arvensis Murr.), CHEAL Komosa biała (Chenopodium album L.), ERICA Przymiotno kanadyjskie (Erigeron canadensis L.), POLCO Rdest powojowy (Polygonum convolvulus L.), POLAV Rdest ptasi (Polygonum aviculare L.), SETVI Włośnica zielona [Setaria viridis (L.) Beauv.] IV. WNIOSKI 1. Najmniejszą liczbę i suchą masę chwastów na 1 m 2 uzyskano w systemie uprawy bezpłużnej zarówno w łubinie żółtym, jak i wąskolistnym.

5 Wpływ systemów uprawy roli na zachwaszczenie łubinu Najliczniej występującymi gatunkami chwastów były: fiołek polny (Viola arvensis Murr.) oraz włośnica zielona [Setaria viridis (L.) Beauv.], które średnio stanowiły około 6% całego składu gatunkowego, natomiast najmniejszy udział około 1% stanowiła komosa biała (Chenopodium album L.) V. LITERATURA Blecharczyk A., Skrzypczak G., Małecka I., Piechota T Wpływ zróżnicowanej uprawy roli na właściwości fizycznej gleby oraz plonowanie pszenicy ozimej i grochu. Fol. Univ. Agric. Stetin., Agricul. 195 (74): Dzienia S., Wereszczaka J Wpływ systemów uprawy roli na fizyczne właściwości gleby i plonowanie bobiku. Fragm. Agron. 4 (4): Dzienia S., Wereszczaka J., Reakcja bobiku na uproszczenia w uprawie roli. Rocz. Nauk Rol. Seria 113 (1 2): Dzienia S., Wrzesińska E Wpływ systemów uprawy roli na stan zachwaszczenia roślin uprawnych w członie zmianowania: bobik-pszenica ozima-jęczmień jary. Fol. Univ. Agric. Stetin., Agricultura 21 (78): Radecki A., Opic J Metoda siewu bezpośredniego w świetle literatury krajowej i zagranicznej. Rocz. Nauk Rol., Ser. A 19 (2): Roszak W., Radecki A., Witkowski F Badania nad możliwością zastosowania siewu bezpośredniego w warunkach Polski Centralnej. Rocz. Nauk Rol., Ser. A 19 (2): Witkowski F., Roszak W., Radecki A Wpływ różnych sposobów uprawy ścierniska na zachwaszczenie pola. Rocz. Nauk Rol., Ser. A 11 (234): AGNIESZKA FALIGOWSKA, JERZY SZUKAŁA INFLUENCE OF SOIL TILLAGE SYSTEMS ON WEED INFESTATION OF YELLOW AND NARROW LEAVED LUPINE SUMMARY In three-years experiments the weed infestation depended on weather conditions and soil tillage systems. In 22 weed number and dry matter of weeds were the smallest. The weed number and dry matter of weeds were the least in soil tillage system. The most dominant species of weeds were field violet (Viola arvensis Murr.) and green bristlegrass [Setaria viridis (L.) Beauv.] which compreased about 6% of total weed infestation. Key words: yellow lupine, narrow leaved lupine, soil tillage systems,,,, weeds