Temat: System podatkowy Z punktu widzenia zarządzania finansami przedsiębiorstwa, menedżer finansowy powinien doskonale orientować się w obowiązujących regulacjach podatkowych, ponieważ niewiele decyzji z zakresu zarządzania finansami może być podejmowane bez ich uwzględniania. Podatek to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa. I. Zasadniczy podział podatków w Polsce 1. Podatki bezpośrednie: a) podatek dochodowy od osób fizycznych, b) podatek dochodowy od osób prawnych, c) podatek od spadków i darowizn, d) podatek od czynności cywilnoprawnych, e) podatek rolny, f) podatek leśny, g) podatek od nieruchomości, h) podatek od środków transportowych i) podatek tonażowy. 2. Podatki pośrednie: a) podatek od towarów i usług (VAT), b) podatek akcyzowy, c) podatek od gier. Z punktu widzenia działalności gospodarczej najważniejsze dla przedsiębiorcy są podatki dochodowe, oraz podatki pośrednie, które są wkalkulowane w cenę sprzedaży, w szczególności podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, adresowany do niektórych grup wyrobów.
1. Podatki bezpośrednie - formy opodatkowania działalności gospodarczej podatkiem dochodowym sposoby rozliczania z urzędem skarbowym Przedsiębiorca w Polsce ma do wyboru kilka rodzajów form opodatkowania. Wybór formy opodatkowania wymaga zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego, na którego terenie działający podatnik ma miejsce zamieszkania. Należy pamiętać, że: zawiadomienie należy złożyć co do zasady do 20 stycznia, jeżeli działalność rozpoczynamy z początkiem roku, podatnik rozpoczynający prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego powinien złożyć zawiadomienie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Raz złożone oświadczenie o wyborze formy opodatkowania jest ważne także w kolejnych latach. Jeżeli przedsiębiorca w kolejnym roku nie zamierza zmieniać formy opodatkowania, nie ma wówczas obowiązku składania kolejnego oświadczenia. 1. Zasady ogólne opodatkowania wg skali podatkowej Podstawą opodatkowania jest dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Przychodem opodatkowanym jest każdy przychód z wyjątkiem wyraźnie wymienionych w ustawie jako nie podlegające opodatkowaniu lub zwolnione z podatku. Kosztem podatkowym jest każdy wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu lub zabezpieczenia źródeł tego przychodu z wyjątkiem tych wydatków, które ustawodawca wymienia jako nie stanowiące kosztu uzyskania przychodu. Zaliczki na podatek są wpłacane w rachunku narastającym miesięcznie lub kwartalnie bez konieczności składania jakichkolwiek deklaracji (PIT), zawsze do 20. dnia miesiąca następującego bądź to po miesiącu, którego zaliczka dotyczy, bądź też po kwartale, którego zaliczka dotyczy. Ostateczne rozliczenie następuje w zeznaniu składanym do końca kwietnia następującego po tym roku, którego rozliczenie dotyczy. 2
Stawki podatku dochodowego wg skali podatkowej a) 18% - tyle podatku zapłaci przedsiębiorca, którego dochody w roku podatkowym nie przekroczą kwoty 85.528 zł, b) 32% - tyle podatku zapłaci przedsiębiorca, którego dochody w roku podatkowym przekroczą kwotę 85.528 zł. Zalety opodatkowania wg zasad ogólnych możliwość skorzystania z ulg podatkowych, prawo do wspólnego rozliczania z małżonkiem lub wychowywanym dzieckiem. Wady: należy stale kontrolować przychody i koszty, aby dochód nie przekroczył 85.528 zł, w przeciwnym razie stawka wzrasta z 18% do 32%, c) 19% podatek liniowy Podatek dochodowy 19% odprowadzają spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto z tej formy opodatkowania może skorzystać podatnik, który w roku podatkowym oraz go poprzedzającym nie może wykonywać w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Ze względu na liczne ograniczenia jest on opłacalny dopiero przy dochodach powyżej 90.000 zł. Zaliczki na ten podatek są wpłacane w rachunku narastającym miesięcznie lub kwartalnie bez konieczności składania jakichkolwiek deklaracji. Terminy są dokładnie takie same jak w przypadku zaliczek płaconych według skali PIT. Ostateczne rozliczenie następuje w zeznaniu składanym do końca kwietnia roku następującego po tym roku, którego rozliczenie dotyczy. Zalety 19% podatku liniowego korzystna forma opodatkowania dla podmiotów osiągających wysokie dochody (wysokie przychody, niskie koszty uzyskania przychodu). 3
Wady: brak możliwości skorzystania z ulg podatkowych (np. ulgi na dzieci), brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub wychowywanym dzieckiem. Wymagane dokumenty finansowe w przypadku zasad ogólnych i podatku liniowego: Księga przychodów i rozchodów lub pełna rachunkowość, Ewidencja podatku (VAT) w przypadku płatników VAT. 4 2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Zryczałtowany podatek dochodowy uregulowany jest w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne i obliczany według stawek procentowych od osiągniętego przychodu Obowiązuje pięć stawek ryczałtu w zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej: 3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20% 1. Zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z góry wiadomo ile podatku trzeba będzie zapłacić, nie ma możliwości wpadnięcia w wyższą stawkę podatku w przypadku uzyskania wyższych przychodów. Wady brak możliwości pomniejszenia kwoty podatku o koszty uzyskania przychodu, wybór ryczałtu nie jest korzystny dla przedsiębiorców, którzy ponoszą wysokie koszty swojej działalności, po przekroczeniu 150.000 euro przychodu przedsiębiorca traci prawo do opodatkowania w formie ryczałtu, w takiej sytuacji od następnego roku 1 patrz Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. 144, poz. 930 z późn. zm.)
podatkowego przedsiębiorca będzie musiał przejść na ogólne zasady opodatkowania, brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub wychowywanym dzieckiem, ryczałtowiec może pomniejszyć uzyskany przychód tylko o stratę z lat ubiegłych, zapłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe jego samego lub osób współpracujących. Wymagane dokumenty finansowe w przypadku ryczałtu ewidencjonowanego: ewidencja przychodu, ewidencje VAT (ewentualnie). 5 3. Karta podatkowa Jest najbardziej uproszczoną formą opłacania podatku dochodowego. Ta forma opodatkowania jest ograniczona do przychodów osiąganych z niektórych, ściśle określonych, rodzajów działalności wymienionych w art. 23 ustawy z 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W przypadku karty podatkowej podatnik nie ma możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub wychowywanym dzieckiem. Wymagane dokumenty finansowe w przypadku karty podatkowej: Ewentualnie ewidencje VAT. Kiedy podmiot gospodarczy jest zobowiązany do prowadzenia pełnej księgowości? Ustawa o rachunkowości jasno reguluje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Do prowadzenia pełnej księgowości są zobowiązane następujące podmioty: spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowe,
spółki komandytowo akcyjne. Ponadto do prowadzenia pełnej księgowości są zobowiązane jednostki, które w poprzednim roku podatkowym osiągnęły przychód co najmniej 1.200.000 euro. Kwestię tę regulują art. 24a ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Wady prowadzenia ksiąg rachunkowych: Ustawa o rachunkowości nakłada na podmiot gospodarczy wiele obowiązków i ograniczeń, Wymaga konieczności ewidencjonowania wszystkich operacji gospodarczych, należności i zobowiązań, Prowadzenia szczegółowych ewidencji dotyczących poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa, Sformalizowana forma prowadzenia księgowości wiąże się ponoszeniem dość wysokich kosztów (kosztowna rachunkowość). Zalety prowadzenia ksiąg rachunkowych: Prawidłowo prowadzone księgi handlowe dają syntetyczny i analityczny obraz stanu finansowego firmy, Umożliwiają śledzenie na bieżąco stanów zapasów, należności i zobowiązań, Przydatne do prowadzenia analizy finansowej i podejmowania decyzji. 6 2. Znaczenie podatków pośrednich w działalności gospodarczej Podatki pośrednie, w szczególności podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy (wkalkulowane w cenę dobra lub usługi) wpływają niewątpliwie na wielkość zysków przedsiębiorstwa, ponieważ nie zawsze mogą one być przerzucane na odbiorców. Dlatego bardzo ważne jest, aby przedsiębiorca kalkulując wpływ obciążeń podatkowych na wynik finansowy uwzględniał całość podatków, a nie tylko podatek dochodowy.
A. Podatek od towarów i usług Jest odmianą rozpowszechnionego w Europie podatku od wartości dodanej (Value Added Tax), stąd jest często wykorzystywany skrót VAT. Podstawą opodatkowania jest obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży towaru lub świadczenia usług pomniejszona o kwotę podatku. Podstawę opodatkowania stanowi cena sprzedaży (brutto) pomniejszona o należny od tej sprzedaży podatek od towarów i usług. Cechą charakterystyczną tego podatku jest jego wielofazowość występuje na wszystkich etapach obrotu, na których tworzy się wartość dodana począwszy od wydobycia surowców, poprzez produkcję, dystrybucję aż do konsumpcji. Podatnicy kolejnych etapów płacą podatek przy zakupie (w cenie towaru), odzyskując wydatkowaną kwotę poprzez potrącenie z podatku naliczonego przy sprzedaży dobra lub usługi. W zależności od rodzaju towaru (usługi) lub podatnika mają zastosowania różne stawki: 0%, 8%, 23%. Techniczny sposób naliczania podatku przez podatników z kolejnych faz polega na tym, iż po zamknięciu ewidencji podatkowej (faktury za dany miesiąc: zakupy i sprzedaż) dokonuje się wyliczenia podatku należnego urzędowi skarbowemu wg poniższej formuły: P U = P S + P Z gdzie: P U - podatek należny US za dany miesiąc (kwartał), P S - podatek wyliczony na fakturach sprzedaży za dany miesiąc, P Z - podatek wyliczony na fakturach zakupu wystawionych w danym miesiącu. 7 Wyliczona w ten sposób kwota może być zarówno dodatnia, jak i ujemna.
Zwolnienie podmiotowe od podatku VAT w 2011 roku. Rozpoczynając działalność gospodarczą warto pamiętać o możliwości zwolnienia podmiotowego od podatku od towarów i usług, które przysługuje podatnikom, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym 150.000 zł. 8 Warto również pamiętać, iż niektóre rodzaje działalności gospodarczej (np. agenci ubezpieczeniowi) są również zwolnione z podatku VAT. Przykład kalkulacji wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym Pan Kowalski prowadzi działalność gospodarczą (z powodu ograniczeń wymienionych w ustawie Pan Kowalski nie może rozliczać się kartą podatkową). W celu wyboru najkorzystniejszej w 2011 r. formy opodatkowania dokonał porównania poszczególnych form opodatkowania. Przeprowadzona analiza wskazuje, że może skorzystać z opodatkowania w trzech możliwych formach. Pan Kowalski na podstawie wyników gospodarczych osiągniętych w roku bieżącym założył, że w 2011 r. osiągnie przychód w wysokości 120.000 zł, zaś koszty uzyskania przychodu wyniosą 20.000 zł. 1. Opodatkowanie według skali podatkowej Pan Kowalski mieszka wspólnie z niepracującą żoną i dzieckiem. Ma możliwość skorzystania ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Podatnik szacuje, że możliwa do odliczenia od dochodu składka na ubezpieczenie społeczne będzie stanowić kwotę 7.377,36 zł. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne możliwą do odliczenia od podatku (7,75% podstawy jej wymiaru) szacuje na kwotę 2.317,16 zł. Pan Kowalski ma prawo pomniejszyć uzyskany przychód o koszty jego uzyskania: 120.000 zł - 20.000 zł = 100.000 zł. Kwota 100.000 zł stanowić będzie dochód podatnika, dochód niepracującej żony wyniesie 0 zł.
W celu wspólnego rozliczenia pan Kowalski sumuje dochody swoje oraz małżonki, przy czym od swojego dochodu odlicza składkę na ubezpieczenia społeczne, a następnie uzyskany wynik dzieli przez dwa i zaokrągla go do pełnych złotych: (100.000 zł - 7.377,36 zł + 0 zł) : 2 = 46.311,32 zł, stąd podstawa obliczenia podatku wyniesie 46.311 zł. Wyliczając podatek według skali podatkowej, pomniejsza go o kwotę zmniejszającą podatek i mnoży przez dwa: [(46.311 zł x 18%)] x 2 = 16.671,96 zł. Od obliczonego podatku odlicza zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne i kwotę ulgi na dzieci: 16.671,96 zł - 2.317,16 zł - 1.112,04 zł = 13.242,76 zł. Oszacowana kwota podatku do zapłaty, po zaokrągleniu do pełnych złotych wyniesie 13.243 zł. 2. Podatek liniowy W tej formie opodatkowania pan Kowalski nie może skorzystać ze wspólnego opodatkowania z małżonkiem, nie skorzysta również z ulgi na dzieci. Ma prawo do odliczenia od dochodu kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, a od podatku - zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne w określonej przez ustawę wysokości (7,75% podstawy wymiaru składki). Dochód podatnika po pomniejszeniu o koszty uzyskania przychodu wyniesie 100.000 zł (120.000 zł - 20.000 zł). Podatek po obliczeniu z zastosowaniem 19% stawki podatku wyniesie 15.281,14 zł {[(100.000 zł - 7.377,36 zł) x 19%] - 2.317,16 zł}. Oszacowana kwota podatku do zapłaty, po zaokrągleniu do pełnych złotych wyniesie 15.281 zł. Ta forma opodatkowana nie będzie więc w przypadku P. Kowalskiego korzystna. 9
3. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Działalność prowadzona przez pana Kowalskiego podlega opodatkowaniu stawką ryczałtu w wysokości 5,5%. Podatnik nie pomniejszy przychodu o koszty jego uzyskania. W tej formie opodatkowania, co do zasady, ma prawo do pomniejszenia przychodu o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne. Od obliczonego ryczałtu odliczy zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne (7,75% podstawy wymiaru składki). Pan Kowalski nie może skorzystać z ulgi na dzieci. Obliczenie kwoty podatku: [(120.000 zł - 7.377,36 zł) x 5,5%] - 2.317,16 zł = 3.877,09 zł. Podatek do zapłaty, po zaokrągleniu do pełnych złotych wyniesie 3.877 zł. Z zaprezentowanej symulacji wynika, że najbardziej korzystną formą opodatkowania w przypadku pana Kowalskiego będzie ryczałt ewidencjonowany. 1 0 B. Pozostałe podatki płacone przez podmioty gospodarcze Poza podatkiem dochodowym, podatkiem VAT oraz podatkiem akcyzowym podmioty gospodarcze są zobowiązane do uiszczania jeszcze innych podatków. Najczęściej płaconym podatkiem przez podmioty gospodarcze jest podatek od nieruchomości, który płacą osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości. Podstawą naliczenia tego podatku jest: w przypadku budynków powierzchnia użytkowa wyrażona w metrach kwadratowych, w przypadku gruntów powierzchnia wyrażona w metrach kwadratowych, w przypadku budowli podstawa podatku jest zgodna z zasadami przewidzianymi dla określenia amortyzacji tych budowli.
Wysokość podatku od nieruchomości jest określana przez radę gminy, ponieważ jest to dochód gmin. Ustawowo są określone maksymalne stawki podatku od nieruchomości. 11 Bibliografia: 1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 27, poz. 268). 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 1993 r. w sprawie zaliczenia przedmiotu umów najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątku stron tych umów (Dz.U. nr 28, poz. 129). 3. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. 2000, nr 14, poz. 176 z późn. zm.) 5. Ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. 1993, nr 11 z późn. zm.) z uwzględnieniem późniejszych nowelizacji. 6. Ustawa z dnia 24 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591 z późn. zm.). 7. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. nr 140, poz. 937). 8. Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. nr 74, poz. 857). 9. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (Dz.U. nr 113, poz. 1186). 10. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustaw; o podatku dochodowym od osób fizycznych, o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 106, poz. 1150).
1 2 11. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). 12. Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2005, nr 90, poz. 756). 13. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych komentarz (stan prawny na 1 września 2005 r.), praca zbiorowa, Difin, Warszawa 2005.