Makroekonomia II Polityka fiskalna D R A D A M C Z E R N I A K S Z K O Ł A G Ł Ó W N A H A N D L O W A W W A R S Z A W I E K A T E D R A E K O N O M I I I I
2 MIERNIKI RÓWNOWAGI FISKALNEJ wykład I
Co składa się na sektor finansów publicznych Podsektor rządowy Budżet centralny Fundusze celowe (np. fundusz pracy) Centralne jednostki budżetowe (uczelnie, PAN, instytucje kultury) Podsektor samorządowy Budżety gmin, powiatów i miast Ubezpieczenia społeczne FUS, FER, PFRON, etc. 3 wykład I
Deficyt budżetowy Różne miary deficytu (1) Zapisany w ustawie budżetowej przygotowywanej przez rząd Dotyczy włącznie budżetu centralnego Deficyt ESA 2010 Liczony zgodnie z zasadami ustalanymi przez Eurostat Obejmuje np. deficyt Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, czy deficyt Krajowego Funduszu Drogowego To z niego rozlicza nas Komisja Europejska w ramach procedury EDP 4 wykład I
Różne miary deficytu (2) Deficyt pierwotny Deficyt publiczny pomniejszony o koszty obsługi długu SFP = T G rd = PSFP - rd Deficyt cykliczny Deficyt publiczny skorygowany o cykliczne wahania dochodów i wydatków związane ze zmianami koniunktury gospodarczej Może być korygowany albo odchyleniem od wzrostu potencjalnego albo od trendu Deficyt strukturalny Deficyt cykliczny skorygowany o zmiany jednorazowe i tymczasowe w polityce fiskalnej Wysiłek fiskalny Spadek deficytu strukturalnego powiększony o dyskrecjonalne zacieśnienie polityki fiskalnej 5 wykład I
Dług sektora finansów publicznych Może być liczony według metodologii krajowej i ESA 2010 Składają się na niego m.in.: 6 Obligacje i bony skarbowe wyemitowane przez Skarb Państwa Obligacje komunalne wyemitowane przez jednostki samorządu terytorialnego Pożyczki rządowe od instytucji międzynarodowych Kredyty zaciągnięte przez jednostki budżetowe w bankach wykład I
7 MODEL IS-LM wykład I
Równowaga na rynku dóbr 8 E 1 AD 1 AD AD 0 Ā - bi 1 E 0 Ā - bi 0 Linia 45 i Y 0 Y 1 Y i 0 E 0 i 1 E 1 IS Y 0 Y 1 Y wykład I
Nachylenie krzywej IS po spadku podatków AD 9 E 1 AD 1 = Ā + c(1-t )Y - bi 1 AD 1 = Ā + c(1-t)y - bi 1 E 1 AD 0 = Ā + c(1-t)y - bi 0 E 0 i 0 Linia 45 Y 0 Y 1 Y 1 Y i 0 E 0 i 1 0 Y 0 E 1 Y 1 Y 1 E 1 IS Y IS wykład I
Przesunięcie krzywej IS po wzroście G 10 E 1 AD 1 AD AD 0 ΔG E 0 i 0 Linia 45 Y 0 Y 1 Y i 0 E 0 E 1 0 Y 0 Y 1 IS IS Y wykład I
Krzywa LM 11 i i LM i 1 E 1 E 1 i 0 E 0 E 0 LL 1 LL 0 M / P Y 0 Y 1 L Y wykład I
Zmiana nachylenia krzywej LM 12 LM i i E i E LM E 1 E 1 i 1 LL i 0 E 0 E 0 LL 1 LL 0 M / P Y 0 Y 1 L Y wykład I
Przesunięcie krzywej LM 13 LM i i i 1 E 1 E 1 LM E 1 i 1 E 1 E 0 LL 2 E 0 i 0 E 0 i 0 E 0 LL 1 M / P M / P L Y 0 Y 1 Y wykład I
Model IS-LM 14 i LM i 0 A B i* E i 1 D C IS Y 0 Y* Y 1 Y wykład I
15 POLITYKA FISKALNA W MODELU IS-LM wykład II
Model IS-LM 16 i LM i 0 A B i* E i 1 D C IS Y 0 Y* Y 1 Y wykład II
Skutki wzrostu wydatków rządowych 17 i LM i* E Efekt wyparcia inwestycji i* E A Prosty efekt mnożnikowy IS (G ) IS Y* Y* Y 0 wykład II
i Elastyczność rynku pieniądza a stymulacja fiskalna (1) 18 Niska wrażliwość stóp procentowych na zmiany popytu na pieniądz i* i* E Efekt wyparcia inwestycji E A LM Prosty efekt mnożnikowy IS (G ) IS Y* Y* Y 0 wykład II
i Elastyczność rynku pieniądza a stymulacja fiskalna (2) 19 LM Wysoka wrażliwość stóp procentowych na zmiany popytu na pieniądz E i* i* E Efekt wyparcia inwestycji A Prosty efekt mnożnikowy IS (G ) IS Y* Y* Y 0 wykład II
Elastyczność rynku pieniądza a stymulacja fiskalna (2) 20 i LM i* E Efekt wyparcia inwestycji i* E A Prosty efekt mnożnikowy IS (G ) IS Y* Y* Y 0 wykład II
Skutki obniżki podatków dochodowych 21 i LM i* i* E E A IS (t ) IS Y* Y* Y 0 wykład II
Wzrost wydatków publicznych przy zrównoważonym budżecie 22 i IS (G, t, SFP=0) LM i* i* E E Y*< G IS Y* Y* wykład II
23 MODEL IS-LM W UJĘCIU ANALITYCZNYM wykład II
Zapis matematyczny dla gospodarki zamkniętej (1) Równanie IS (równowaga na rynku dóbr) Y = C + I + G = AD gdzie równanie konsumpcji: C = C A + c(1-t)y równanie inwestycji: I = I A - bi wydatki autonomiczne: A = C A +I A + G mnożnik wydatków autonomicznych: 24 wzór na IS: Y = m(a - bi) wykład II
Zapis matematyczny dla gospodarki zamkniętej (2) 25 Równanie LM (równowaga na rynku pieniądza) MS = MD gdzie realna podaż pieniądza: MS = M/P realny popyt na pieniądz: MD = ky - hi k wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany dochodu h wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stóp procentowych wzór na LM: wykład II
Zapis matematyczny dla gospodarki zamkniętej (3) Równowaga IS=LM 26 lub gdzie α mnożnik wydatków autonomicznych przy zmiennych stopach procentowych wykład II
Mnożnik dla wydatków publicznych: modele keynesowskie a rzeczywistość Mnożniki wydatków publicznych są niższe niż w modelach keynesowskich (prostym popytowym, IS- LM) 27 Mnożniki wydatków publicznych są zmienne w czasie i zależą od: kategorii wydatku koniunktury gospodarczej sytuacji na rynku długu wysokości długu wykład III
28 KOSZTY EKSPANSYWNEJ POLITYKI FISKALNEJ wykład II
Automatyczny wzrost długu Wzrost długu można rozbić na części składowe (i π 1 + g g) DT t+1 DT t = (1 + g + π + gπ) DT t + DP t 29 gdzie DT dług publiczny (% PKB) DP deficyt pierwotny (% PKB) π stopa inflacji g stopa wzrostu PKB i nominalna stopa procentowa Automatyczny wzrost długu (tzw. efekt kuli śnieżnej) wykład II
Automatyczny wzrost długu w gospodarce otwartej 30 DT t+1 DT t = (i π 1 + g g + ερ(1 + i)) (1 + g + π + gπ) DT t + DP t gdzie ε stopa wzrostu kursów walut, w których emitowane są obligacje ρ udział obligacji emitowanych walutach obcych w całym długu publicznym i nominalna stopa procentowa wykład II
Długookresowa stabilność długu (1) Warunek stabilności zadłużenia publicznego 31 DT 0 T t=1 DP t 1 + g + π + gπ 1 + i t przy założeniu, że stopy procentowe, inflacja i wzrost będą kształtowały się na stałym poziomie Alternatywnym sposobem jest przeprowadzenie prognozy makroekonomicznej na kolejne lata i wyliczenie długu przy założeniu określonej ścieżki dla deficytu pierwotnego wykład III
32 EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA A DEFICYTY BLIŹNIACZE wykład III
Równanie wpływów i odpływów w gospodarce otwartej 33 S = I S + T = I + G S + T + Imp = I + G +Exp odpływy = wpływy gospodarka zamknięta gospodarka zamknięta z państwem gospodarka otwarta z państwem wielkości endogeniczne = wielkości egzogenicze wykład III
Finansowanie deficytu publicznego w gospodarce otwartej Saldo sektora finansów publicznych 34 T G = I S + Exp - Imp Deficyt sektora finansów publicznych (T<G) musi być finansowany przez: Inwestycje netto oszczędności prywatne netto (I<S), albo oszczędności zagraniczne (Exp<Imp) Bilans handlowy, ale ograniczenie inwestycji spowalnia PKB wykład III
35 EKWIWALENCJA RICARDIAŃSKA wykład III
Ekwialencja Ricardiańska model 2-okresowy Rozważ konsumenta, który żyje w dwóch okresach 36 dzisiaj zarabia Y1 pomniejszone o podatek T1 i konsumuje C1 jutro zarabia Y2 pomniejszone o podatek T2 i konsumuje C2 może pożyczać lub oszczędzać pieniądze przy oprocentowaniu i jego funkcja użyteczności wygląda następująco Wyznacz, ile konsumuje dzisiaj i jutro C1 = Y1 + Y2 1 + i T1 T2 (1 + i) 1 + δ 2 + δ Y1 I1 1 + i + I2 Y2 T1 1 + i T2 oraz C2 = 2 + δ wykład III
Ekwialencja Ricardiańska model 2-okresowy Rozważ rząd, który ma dwie możliwości sfinansowania dzisiejszych wydatków (B) podwyżka podatków dzisiaj zwiększenie deficytu i spłacenie go jutro Załóż, że rząd pożycza po stopie procentowej i Czy decyzja rządu ma wpływ na wielkość wydatków konsumenta? 37 B = T1 + T2/(1+r) a zatem C1 i C2 są wyłącznie zależne od B, a nie struktury jego finansowania wykład III