WZROST ŚWIADOMOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ A PERSPEKTYWY ROZWOJU UBEZPIECZEŃ ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ Bożena Wolińska Warszawa, wrzesień 2003 Rzecznik Ubezpieczonych Aleje Jerozolimskie 44, 00 024 Warszawa, www.rzu.gov.pl
Sądy i opinie zawarte w tym opracowaniu nie stanowią oficjalnego stanowiska Rzecznika Ubezpieczonych Bożena Wolińska jest ekspertem w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych 2
Zmiany zachodzące na rynku polskim, w tym także na rynku ubezpieczeniowym, doprowadziły do wzmożonej konkurencji. Ten konkurencyjny rynek podlega szybkim i głębokim przemianom w zakresie popytu i podaży na produkty ubezpieczeniowe. Rosną potrzeby i wymagania klientów firm ubezpieczeniowych wraz z pojawieniem się nowych sfer działalności oraz zwiększenie się możliwości narażenia na ryzyko. Klienci są bardziej świadomi i mają coraz większe oczekiwania. Wykorzystują też możliwości wynikające z coraz większej konkurencji. Stają się bardziej krytyczni wobec oferowanych ubezpieczeń i coraz mniej lojalni w stosunku do dotychczasowych ubezpieczycieli. Na rozwój rynku ubezpieczeń wpływają także przyjęte wysokie standardy w zakresie zarządzania ryzykiem przez przedsiębiorstwa w związku z funkcjonowaniem na jednolitym rynku europejskim oraz unifikacja prawa i możliwość działania w ramach swobody świadczenia usług i prawa do zakładania przedsiębiorstw, wynikające z przystąpienia Polski do UE. Nie bez znaczenia na rynek usług ubezpieczeniowych jest też poszerzanie katalogu ubezpieczeń obowiązkowych. W ostatnich latach pomimo zahamowania wzrostu gospodarczego rynek ubezpieczeniowy rozwija się. Odnotowuje się stały, choć dużo niższy wzrost wielkości składki przypisanej brutto. Spada jednak dynamika wzrostu składki (dział II 105% w 2001 roku oraz 100,9% w roku 2002 r. ). W roku 2002 zanotowano także spadek udziału składki przypisanej brutto w PKB do poziomu 3,01% (1,29% w dziale I oraz 1,72% w dziale II). Wskaźnik ten do roku 2001 r. sukcesywnie wzrastał (poziom roku 2001: 3,1% 1,28% w dziale I oraz 1,82% w dziale II) 1. 20% Udział składki ubezpieczeniowej w PKB 15% 10% 5% 0% UK Irlandia Szwajcaria Francja Portugalia Niemcy Czechy Polska Węgry Grecja 1998 1999 2000 Średnia UE - 2001 Prognozy wykazują na zdecydowaną poprawę dynamiki rozwoju rynku w latach 2003 i 2004, gdzie w ujęciu realnym jest ona prognozowana średnio na ok. 1 Na podstawie danych KNUIFE za rok 2002. 3
10% rocznie. Prognoza dynamiki składki przypisanej brutto wskazuje, że po okresie przejściowego zahamowania tempa rozwoju rynku w latach 2001/2002, rozwój sektora będzie kontynuowany, zgodnie z kierunkiem obserwowanym w latach wcześniejszych. Perspektywy rozwoju ubezpieczeń OC Od połowy XX w. Ubezpieczenia OC stanowią jedną z trzech podstawowych grup ubezpieczeń w USA i w Krajach Unii Europejskiej. W Polsce od początku lat 90-tych XX w. Trwa szybki rozwój ubezpieczeń OC. Mamy jednak jeszcze wiele do zrobienia USA 2 - Udział ubezpieczeń OC w portfelu Ubezpieczeń majątkowych (bez ubezpieczeń komunikacyjnych) 30% inne ub. Majątkowe 70%Ub. OC UNIA EUROPEJSKA - Udział ubezpieczeń OC w portfelu Ubezpieczeń majątkowych (bez ubezpieczeń komunikacyjnych) Ub. OC 48% 52% Inne Ub. mają tkowe 2 Na podstawie szacunkowych danych Comite Europeen Des Assurances 4
POLSKA 3 - Udział ubezpieczeń OC w portfelu Ubezpieczeń majątkowych (bez ubezpieczeń komunikacyjnych) 10% Ub. OC 90% Inne ub. majątkowe Należy się więc spodziewać znacznego wzrostu znaczenia ubezpieczen odpowiedzialności cywilnej oraz sukcesywnego podwyższania udziału tych ubezpieczeń w składce. Ten wzrost udziału ubezpieczeń OC w składce przypisanej brutto jest obserwowany już od kilku lat. Także dynamika wzrostu składki przypisanej brutto w ubezpieczeniach OC w stosunku do składki przypisanej brutto ogółem wskazuje, że właśnie te ubezpieczenia w najbliższych latach będą cieszyły się coraz większym zainteresowaniem rynku. Na wzrost zainteresowania ubezpieczeniami OC mają wpływ następujące czynniki: zaostrzenie reguł OC przez przepisy i sądy (producenci, lekarze, szpitale, przedsiębiorcy), wzrost świadomości roszczeniowej i ubezpieczeniowej społeczeństwa, kontraktowe wymogi ubezpieczenia, wzrost liczby ubezpieczeń obowiązkowych, wzrost liczby zagranicznych przedsiębiorstw na rynku, prywatyzacja i restrukturyzacja przemysłu, specjalizacja prawników, profesjonalizm pośredników ubezpieczeniowych, coraz bardziej atrakcyjne produkty ubezpieczeniowe. 3 Na podstawie danych KUNIFE 5
Udział składki ubezpieczeń OC w składce przypisanej brutto Działu II w Polsce w latach 1997 2002 4 4,0% 3,5% 3,47% 3,0% 2,70% 2,90% 2,5% 2,20% 2,10% 2,30% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 97 r 98 r. 99 r. 00 r. 01 r. 02 r. Dynamika wzrostu składki przypisanej brutto ogółem do składki przypisanej brutto w ubezpieczeniach OC w latach 2000/2001 oraz 2001/2002 (w Polsce) 5 2001/2002 101% 109% 2000/2001 105% 113% 94% 96% 98% 100% 102% 104% 106% 108% 110% 112% 114% ubezpieczenia OC ubezpieczenia dział II Dynamika wzrostu ubezpieczeń OC rośnie zdecydowanie szybciej niż pozostałe ubezpieczenia działu II. Wszelkie wskaźniki finansowe w ubezpieczeniach w Polsce oraz ich porównanie z rynkami ubezpieczeniowymi na świecie wskazują, że będzie to jedno z ubezpieczeń najdynamiczniej rozwijające się. Wynik z działalności w ubezpieczeniach OC jest zdecydowanie korzystniejszy w przypadku ubezpieczeń OC w stosunku do innych ubezpieczeń działu II. Pomimo wzrostu składki przypisanej 4 Na podstawie raportu PIU za rok 2001 oraz danych KNUFE za rok 2002. 5 Na podstawie danych PIU 6
brutto kwota wypłaconych odszkodowań maleje (pomimo znacznego wzrostu świadomości roszczeniowej), co wskazuje na właściwa ocenę ryzyka. Na rozwój ubezpieczeń OC będzie miał wpływ nie tylko wzrost popytu na ten rodzaj ubezpieczeń ale także nowoczesność oferowanych produktów spełniających standardy funkcjonujące na świecie (np. rezygnacja z podziału na ubezpieczenia OC deliktowe i OC kontraktowe), cena oraz sposób dystrybucji. Interesującym wskaźnikiem są dane wskazujące na różnice w strukturze składki z ubezpieczeń OC do składki przypisanej dla określonych kategorii zakładów ubezpieczeń: 6% 5% 4% 3% 2% 3,22% 5,25% ogółem krajowe zagraniczne 1% 0% 2,03% Znacznie wyższy udział ubezpieczeń OC w portfelach zakładów ubezpieczeń z kapitałem zagranicznym wynika między innymi z odmiennych standardów produktów i oceny ryzyka. Potrzeby klientów w zakresie ubezpieczeń OC rosną wraz z pojawieniem się nowych sfer działalności gospodarczej oraz nowych form ryzyka. Postęp technologiczny, techniczny i organizacyjny powoduje pogorszenie się już istniejących ryzyk i zwiększenie się możliwości narażenia na ryzyko. Coraz bardziej wymagający klienci szukają ochrony ubezpieczeniowej nie tylko gwarantującej kompensację szkód poszkodowanym, ale w znacznej mierze zabezpieczajacej także ich samych, przed nadmiernymi obciążeniami finansowymi z tytułu ich odpowiedzialności cywilnej, której zaostrzone rygory (zasada odpowiedzialności niezależnie od winy - tzw. zasada ryzyka) obowiązują już nie tylko w odniesieniu do szkód spowodowanych ruchem przedsiębiorstw wprowadzanych w ruch za pomocą sił przyrody i ruchem pojazdów mechanicznych ale także w w odniesieniu do szkód spowodowanych przez produkty wprowadzone do obrotu. 7
Rzecznik Ubezpieczonych Aleje Jerozolimskie 44, 00 024 Warszawa, www.rzu.gov.pl 8