Ubezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności wielu zamawiających.

Transkrypt

1 Ubezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności wielu zamawiających. Ubezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności wielu zamawiających. W praktyce wielu kierowników zamawiających nadal podaje w wątpliwość sam sens objęcia ochroną ubezpieczeniową mienia lub odpowiedzialności cywilnej. W wielu przypadkach zawierane umowy ubezpieczenia nie odpowiadają rzeczywistym potrzebom zamawiającego. Jest to efekt przede wszystkim nieznajomości problematyki ubezpieczeń oraz skutków wystąpienia zagrożeń (ryzyk) w działalności zamawiającego. Wprowadzenie Niezależnie od funkcji, jaką spełniają ubezpieczenia majątkowe i osobowe, powinny one być świadczone z zachowaniem wymagań określanych mianem zasad ubezpieczeń". Niektóre z tych zasad muszą być przestrzegane w sposób bezwzględny, gdyż bez tego ubezpieczenia nie spełniają swych podstawowych zadań. Podstawową i bezwzględnie wymaganą zasadą ubezpieczeń jest zasada realności oparta na pewności oraz gwarancji urzeczywistnienia prawa do otrzymania odszkodowania. Zgodnie z tą zasadą zamawiający musi mieć gwarancję, iż w przypadku wystąpienia zdarzenia losowego objętego ubezpieczeniem powstała strata zostanie pokryta przez ubezpieczyciela w granicach określonych w ogólnych warunkach ubezpieczenia (w skrócie OWU). Obok gwarancji prawnych realności ochrony ubezpieczeniowej istotny jest fakt posiadania przez ubezpieczycieli środków finansowych w wysokości zapewniającej wypłatę odszkodowań i 1 / 7

2 świadczeń w każdym okresie trwania umowy ubezpieczenia. Prawne zabezpieczenie wykonania zasady realności sprowadza się m.in. do: 1. ochrony przed nieuzasadnioną odmową wypłaty odszkodowań i świadczeń, 2. możliwości sądowego dochodzenia roszczeń wobec ubezpieczyciela, 3. określenia terminów wypłaty bezspornej części odszkodowań i świadczeń, 4. jednoznacznego i zrozumiałego określenia w OWU obowiązków oraz praw stron umowy ubezpieczenia wraz z podaniem wyłączeń i ograniczeń odpowiedzialności ubezpieczyciela. Kolejną zasadą, zgodnie z którą powinny być świadczone usługi ubezpieczeniowe, jest zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej dotycząca poziomu pokrycia strat związanych z realizacją ryzyka objętego ubezpieczeniem. Celem tej zasady jest pełne pokrycie wszystkich strat, jakie wystąpiły, bez stosowania zbędnych ograniczeń. Na poziom realizacji zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej wpływają również techniczne aspekty ubezpieczeń. W ubezpieczeniach majątkowych poziom pokrycia strat losowych uzależniony jest od wysokości ubezpieczenia (stosunek sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego przedmiotu) oraz wysokości odszkodowania. Najkorzystniejsza jest sytuacja, w której suma ubezpieczenia jest równa wartości ubezpieczenia (ubezpieczenie w pełnej wysokości). Jeżeli suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczonego mienia, wystąpi nadubezpieczenie. Jeżeli suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczonego mienia, wystąpi niedoubezpieczenie (nie ma pełnej ochrony ubezpieczeniowej). Ostatnią z zasad ubezpieczeń jest zasada powszechności dotycząca podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową oraz przedmiotów i rodzajów ryzyka podlegających ubezpieczeniu. 2 / 7

3 Zgodnie z tą zasadą każdy podmiot zamierzający ograniczyć ryzyko poprzez ubezpieczenie powinien mieć taką możliwość. Istotnym czynnikiem wpływającym na powszechność ochrony ubezpieczeniowej jest niewątpliwie poziom świadomości ubezpieczeniowej oraz stosowany przymus w ubezpieczeniach obowiązkowych. Chodzi tutaj również o dostosowanie ubezpieczeń do potrzeb klientów. W celu zwiększenia zainteresowania ubezpieczonych bezpieczeństwem ubezpieczonego mienia, zakłady ubezpieczeń stosują takie instrumenty ograniczające odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń, jak: udział własny, franszyzę integralną i franszyzę redukcyjną. W Polsce problematyka ubezpieczeń majątkowych i osobowych została uregulowana w: 1. przepisach tytułu XXVII KC (art ), 2. ustawie z r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151, ze zm.) - dalej DziałUbU, 3. ustawie z r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 1214, poz ze zm.), 4. ustawie z r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz ze zm.), 5. ustawie z r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz ze zm.). Przepisy tytułu XXVII KC ujęte zostały w trzech działach: 1. Dział I. Przepisy ogólne (art ), 2. Dział II. Ubezpieczenia majątkowe (art ), 3. Dział III. Ubezpieczenia osobowe (art ). 3 / 7

4 Definicję legalną umowy ubezpieczenia zawiera artykuł KC. Zgodnie z tym przepisem przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie: 1. przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, 2. przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Świadczenie ubezpieczającego jest bezwarunkowe, natomiast świadczenie ubezpieczyciela jest uzależnione od zajścia przewidzianego w umowie wypadku, który ma charakter zdarzenia losowego (zdarzenie przyszłe, możliwe i niepewne). W stosunku ubezpieczenia występuje również uprawniony (uposażony), tj. osoba uprawniona do otrzymania określonej w ubezpieczeniu osobowym sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego (art KC). W Polsce działalność ubezpieczeniową może prowadzić wyłącznie zakład ubezpieczeń za zezwoleniem organu nadzoru (art. 6 ust. 1 DziałUbU). Oznacza to, że umowę ubezpieczenia można skutecznie zawrzeć jedynie z zakładem ubezpieczeń w rozumieniu przepisów DziałUbU. Zakłady ubezpieczeń mogą mieć formę prawną spółki akcyjnej albo towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (art. 5 DziałUbU). 4 / 7

5 Podział ubezpieczeń na majątkowe i osobowe został usankcjonowany przez art , art. 821 i art. 829 KC oraz art. 1 DziałUbU. Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu, natomiast celem ubezpieczeń majątkowych jest zapewnienie odszkodowania odpowiadającego szkodzie wyrządzonej w przedmiocie ubezpieczenia przez wypadki przewidziane w umowie ubezpieczenia. W ubezpieczeniu OC przedmiotem ubezpieczenia są zobowiązania pieniężne ubezpieczającego, jakie ubezpieczyciel zobowiązuje się za niego wykonać. W ubezpieczeniu OC ochrona odnosi się do sytuacji majątkowej ubezpieczającego, która mogłaby doznać uszczerbku z powodu powstania u niego obowiązku wypłaty odszkodowania, a nie do poszczególnych przedmiotów. Celem ubezpieczenia OC jest zapewnienie poszkodowanym wynagrodzenia doznanych szkód w drodze przejęcia przez ubezpieczyciela zobowiązań odszkodowawczych ubezpieczającego (zabezpieczenie sprawcy szkody przed osobistą odpowiedzialnością za wyrządzoną przez niego szkodę), jeżeli uzna zobowiązania poszkodowanego za uzasadnione. Ubezpieczenie OC może obejmować również szkody wyrządzone poszkodowanym przez podwykonawców ubezpieczonego, ryzyko wadliwego wykonania robót lub usług oraz szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez ubezpieczonego. Jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia (OWU) nie stanowią inaczej, ubezpieczyciel może odpowiadać także za szkody wyrządzone z winy umyślnej. Umową ubezpieczenia OC można objąć zarówno kontraktową, jak i deliktową odpowiedzialność ubezpieczającego albo osoby, na której rzecz umowa ubezpieczenia została zawarta. Zawierając ubezpieczenie OC, ubezpieczyciel gwarantuje, iż po wyrządzeniu szkody pokryje zobowiązanie ubezpieczonego w granicach ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Jeśli suma ta zostanie ustalona na zbyt niskim poziomie, a dojdzie do wyrządzenia szkody o poważnych rozmiarach, ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie do wysokości sumy. Pozostałą część roszczeń sprawca szkody będzie musiał zaspokoić sam. Ubezpieczyciel odpowiada tylko w granicach odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody. Jeżeli sprawca szkody nie jest zobowiązany do naprawienia szkody, to do naprawienia szkody nie jest 5 / 7

6 również zobowiązany zakład ubezpieczeń. Ubezpieczenia OC podlegają specjalizacji ze względu na źródło odpowiedzialności cywilnej (np. prowadzenie przedsiębiorstwa, wykonywanie określonego zawodu, kierowanie pojazdem mechanicznym). W ubezpieczeniu OC odpowiedzialność ubezpieczyciela jest ograniczona do ustalonej z góry sumy ubezpieczenia. Ubezpieczenia OC występują jako obowiązkowe i dobrowolne. OWU obowiązkowych ubezpieczeń OC określa minister właściwy do spraw finansów publicznych w drodze rozporządzenia. OWU dobrowolnych ubezpieczeń OC określa ubezpieczyciel. Zakres ubezpieczeń osobowych jest zbliżony do zakresu ubezpieczeń społecznych, a ich przedmiotem jest życie, zdrowie i zdolność człowieka do pracy oraz całość i sprawność jego ciała, np.: artysty, sportowca. Podział ryzyka według działów, grup i rodzajów ubezpieczeń określa załącznik do DziałUbU. Ze względu na specyfikę ubezpieczeń majątkowych i osobowych, czynności związane z przygotowaniem postępowania o udzielenie zamówienia na ubezpieczenie mienia i odpowiedzialności cywilnej oraz czynności w takim postępowaniu powinny być wykonywane przez osoby posiadające wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. Broker ubezpieczeniowy może działać jako pełnomocnik zamawiającego. W takim przypadku broker ubezpieczeniowy w imieniu i na rzecz zamawiającego zobowiązany będzie do przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Jeżeli dokonanie określonych czynności związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem postępowania na wybór ubezpieczyciela będzie wymagać wiadomości specjalnych, kierownik zamawiającego, z własnej inicjatywy lub na wniosek komisji przetargowej, może powołać, jako biegłego, brokera. 6 / 7

7 Artykuł pochodzi z nr. 1 (16) 2008 kwartalnika Prawo Zamówień Publicznych". Uwaga! Treść całego artykułu, z omówieniem m.in. przedmiotu zamówienia, zakresu ubezpieczenia, sumy ubezpieczenia i kryteriów oceny ofert: plik pdf 7 / 7