Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego
NATURALNA STOPA BEZROBOCIA
Naturalna stopa bezrobocia Ponieważ bezrobocie frykcyjne jest nieuchronne, a wiele gospodarek boryka się także z problemem bezrobocia strukturalnego, to pewien poziom bezrobocia w gospodarce jest rzeczą normalną lub naturalną. Faktyczne bezrobocie waha się wokół poziomu normalnego. Naturalna stopa bezrobocia to typowa stopa bezrobocia, wokół której waha się faktyczna stopa bezrobocia.
Naturalna stopa bezrobocia Podsumowując zależności między różnymi typami bezrobocia można stwierdzić: Bezrobocie naturalne = bezrobocie frykcyjne + bezrobocie strukturalne Bieżące bezrobocie = Bezrobocie naturalne + bezrobocie cykliczne Być może ze względu na jego nazwę, często uważa się, że naturalna stopa bezrobocia to wielkość stała, która nie zmienia się w czasie i na którą nie ma wpływu polityka rządu. Żadne z tych stwierdzeń nie jest prawdziwe: naturalna stopa bezrobocia zmienia się w czasie, i polityka rządu może wpływać na jej poziom.
Płace, ceny, bezrobocie Płaca nominalna zależy od: Oczekiwanego poziomu cen P e Stopy bezrobocia u Innych zmiennych, które wpływają na poziom płac z W P e F( u, z) (, )
Rola oczekiwanego poziomu cen i stopy bezrobocia Czemu ceny mają wpływać na płace? Zarówno dla pracowników, jak i firm znaczenie mają płace realne, nie nominalne Dlaczego oczekiwany poziom cen? Ustalając płace odnosimy się do okresu, dla którego nie znamy cen; mamy tylko oczekiwania; np. ustalamy płace na przyszły rok i bierzemy pod uwagę oczekiwania cenowe na przyszły rok Wpływ poziomu bezrobocia na płace
Rola innych czynników Inne czynniki wpływające na poziom płac: Zasiłek dla bezrobotnych Płaca minimalna Stopień ochrony zatrudnienia (im więcej firmę kosztuje zwolnienie pracownika, tym większa jego siła przetargowa i wyższa jego płaca)
Jak z kolei determinowane są ceny w gospodarce? Ceny zależą od kosztów Koszty zależą od technologii oraz cen nakładów Załóżmy, że: Y AN gdzie Y - produkt, N zatrudnienie, A produktywność pracy Stała produktywność pracy W praktyce znaczenie też mają inne nakłady: kapitał, surowce, energia
Jak determinowane są ceny w gospodarce? Niech A = 1, wówczas Y = N Krańcowy koszt produkcji wynosi W Ponieważ na większości rynków nie mamy konkurencji doskonałej, faktycznie cena nie jest równa kosztowi krańcowemu, ale go przewyższa o wielkość marży: P ( 1 )W
Model równowagi na rynku pracy Załóżmy teraz, że płace nominalne zależą od faktycznego poziomu cen (a nie oczekiwanego) Innymi słowy załóżmy, że faktyczne ceny są równe oczekiwanym Wówczas dwa równania: wage-setting equation i price-setting equation determinują stopę bezrobocia w gospodarce
Równanie płac (wage-setting equation) W W P PF ( u, z) F( u, z) Im wyższa stopa bezrobocia, tym niższa płaca realna (mniejsza siła przetargowa pracowników)
Równanie cen (price-setting equation) P P W W 1 (1 ) W 1 P 1 Płace realne płacone przez firmy determinowane są przez ich pozycję rynkową i zachowania w zakresie ustalania cen: wzrost marży prowadzi to wzrostu cen (przy danym poziomie płac), czyli do niższej płacy realnej (uwaga to działa gdy mówimy o wielkościach agregatowych)
Równowaga na rynku pracy i naturalna stopa bezrobocia Płaca realna W/P 1 1 Wage-setting equation, WS Price-setting equation, PS u n Stopa bezrobocia, u
Równowaga na rynku pracy F( u, z) n 1 1 Rynek pracy jest w równowadze, gdy płaca realna wynikająca z wage-setting equation i płaca realna wynikająca z price-setting equation były sobie równe Dzieje się tak, gdy u = u n Tę stopę bezrobocia nazywamy naturalną stopą bezrobocia
Czy to ujęcie rynku pracy znacząco różni się od ujęcia z użyciem krzywej popytu i podaży? Płaca realna W/P Wage-setting equation, WS 1 1 Price-setting equation, PS N n L Zatrudnienie, N
Czy określenie naturalna jest dobrym określeniem? Naturalny = właściwy naturze, przyrodzie, zgodny z jej prawami Ale nie jest stała Zależy od z oraz marży Odzwierciedla raczej pewne strukturalne cechy gospodarki, stąd lepszą nazwą byłoby chyba strukturalna stopa bezrobocia
Wzrost zasiłków dla bezrobotnych Płaca realna W/P 1 1 PS WS 1 WS 0 u n u n Stopa bezrobocia, u
Wzrost marży zysku firm (np. łagodniejsza polityka antymonopolowa) Płaca realna W/P 1 1 1 1 ' WS PS 0 PS 1 u n u n Stopa bezrobocia, u
Od bezrobocia do zatrudnienia Naturalny poziom zatrudnienia = poziom zatrudnienia występujący, gdy stopa bezrobocia jest równa naturalnej stopie bezrobocia u N N U L L N L L(1 u) L(1 n u n ) 1 N L
Od zatrudnienia do produktu Naturalny poziom produktu (tzw. produkt potencjalny) = produkt wytwarzany przy naturalnej stopie bezrobocia Y n F(1 N n Yn L L(1 u n ) 1, z) 1
Podsumowanie Płaca realna determinowana w procesie ustalania płac jest malejąca funkcją stopy bezrobocia. Płaca realna związana z procesem ustalania cen jest stała. Równowaga na rynku pracy wymaga, aby płaca realna determinowana w procesie ustalania płac była równa płacy realnej związanej z procesem ustalania cen; to z kolei decyduje o stopie bezrobocia Stopa bezrobocia w równowadze nazywana jest naturalną stopą bezrobocia Z naturalną stopą bezrobocia wiąże się naturalny poziom zatrudnienia i produkt na poziomie naturalnym
Co dalej? Równowaga na rynku pracy określa naturalną stopę bezrobocia, która z kolei określa naturalny poziom produkcji. Jeśli zatem to równowaga na rynku pracy determinuje poziom bezrobocia i produkcji, to co robiliśmy na poprzednich zajęciach?? Czy poziom produkcji nie jest określany przez politykę fiskalną, eksport netto i podaż pieniądza?
Wyjaśnienie pozornego paradoksu Naturalna stopę bezrobocia i związany z nią poziom zatrudnienia i produkcji wyprowadziliśmy przy założeniach: Równowagi na rynku pracy Tego, że faktyczny poziom cen jest równy oczekiwanemu poziomowi cen Drugie założenie nie zawsze musi być spełnione (wówczas bezrobocie i produkcja mogę odbiegać od swoich naturalnych poziomów) Ale czy ludzie mogą się systematycznie mylić w oczekiwaniach? CDN..
Czy poziom cen jest zawsze równy oczekiwanemu poziomowi cen? W krótkim okresie tak być nie musi. A zatem stopa bezrobocia nie musi być równa naturalnej stopie bezrobocia. A wielkość produkcji nie musi być równa naturalnemu poziomowi wielkości produkcji
Krzywa zagregowanej podaży Krzywa AS obrazuje związek wielkości produkcji i poziomu cen, który możemy wyprowadzić z modelu rynku pracy W P P e F( u, z) (1 ) W Przy założeniu, że faktyczny poziom cen równy jest oczekiwanemu poziomowi cen, stopa bezrobocia równa jest naturalnej stopie bezrobocia, a produkt produktowi na poziomie naturalnym
Uchylamy założenie, że P = P e W P z u F P W e ) (1 ), ( ), ( ) 1 ( z u F P P e L Y L N L N L L U u 1 1 ), (1 ) 1 ( z L Y F P P e
Krzywa AS P P e Y ( 1 ) F(1, z) L Poziom cen zależy od oczekiwanego poziomu cen oraz od wielkości produkcji Zależy także od marży zysku, zasobów siły roboczej i zmiennej z, ale o nich zakładamy, ze są stałe Wnioski: Wzrost produkcji prowadzi do wzrostu cen (Y E u W P ) Wzrost oczekiwanego poziomu cen prowadzi do wzrostu poziomu cen (P e W P )
Krzywa AS Krzywa AS: jest dodatnio nachylona przechodzi przez punkt A (z definicji u n ) wzrost P e przesuwa ją do góry Poziom cen P P=P e AS A Produkt, Y Y=Y n
Popyt agregatowy (globalny) 2
Zagregowany popyt (AD) p AD Y Agregatowy (globalny) popyt = zależność zakupów w skali całego kraju od ogólnego poziomu cen Wzrost cen przy danej wielkości dochodów powoduje spadek ich siły nabywczej tzw. dochodowy efekt zmiany poziomu cen. Odwrotnie: przy spadku ogólnego poziomu cen Skutek: w miarę wzrostu cen rozmiary zakupów są coraz mniejsze 3
Popyt agregatowy: wyprowadzenie graficzne r LM (P 1 ) LM (P 0 ) r 0 IS p Y 1 Y 0 Y P 1 P 0 AD Y 1 Y 0 Y 3
Popyt agregatowy : wyprowadzenie algebraiczne Przekształcając równanie modelu IS-LM Y M AE p gdzie mnożnik polityki fiskalnej mnożnik polityki monetarnej Otrzymujemy równanie krzywej AD p Y M AE 3
Co zmienia ceny przy danym PKB? p Y M AE AD ma kształt hiperboli Ceny rosną, kiedy: rośnie podaż pieniądza rośnie mnożnik polityki monetarnej rosną wydatki autonomiczne rośnie mnożnik polityki fiskalnej 3
Położenie AD p Y AE Krzywa AD ma kształt hiperboli postaci Parametr "b" ustala położenie pionowej M asymptoty wzrost "b" powoduje, że całą funkcja przesuwa się w prawo o zmianę "b" Wzrost "a" powoduje, że nowa funkcja leży w całości nad starą i jest bardziej stroma (mniej wypukła) y a x b 34
Położenie krzywej AD: przybliżenie liniowe p p AD 1 AD 1 AD 0 Y AD 0 Y Równoległe przesunięcie AD (w prawo): Zmiana (zwiększenie) wydatków agregatowych Wzrost mnożnika polityki fiskalnej β Przesunięcie połączone ze zmianą kąta nachylenia AD (bardziej stroma): Zmiana nominalnej ilości pieniądza (wzrost) Zmiana (zwiększenie) mnożnika polityki monetarnej γ 3
Koniec trasy Krzyż keynesowski Teoria preferencji płynności Krzywa IS Krzywa LM Model ISLM Wyjaśnienie krótkookreso wych wahań Y Rynek pracy Krzywa zagregowanego popytu Krzywa zagregowanej podaży Model zagregow anego popytu i podaży
Koniec wykładu 12. Dziękuję i zapraszam za tydzień!