UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Zakład Genetyki Klinicznej ul. Radziwiłłowska 11, 20-080 Lublin tel./fax. 81 448 6110 Kierownik: dr hab. n. med. Janusz Kocki, prof. UM Lublin, dnia 23.01.2017 r. OCENA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ pt Ocena jakości życia nosicielek mutacji genu BRCA1 po profilaktycznej operacji narządu rodnego mgr Jolanty Sawickiej z Zakładu Genetyki i Patomorfologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie W odpowiedzi na prośbę prof. dr hab. n. zdr. Beaty Karakiewicz, Dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, przedstawiam recenzję rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Sawickiej. Uprzejmie informuję, że zapoznałem się z treścią manuskryptu rozprawy doktorskiej autorstwa mgr Jolanty Sawickiej pt. Ocena jakości życia nosicielek mutacji genu BRCA1 po profilaktycznej operacji narządu rodnego. Rozprawa doktorska została wykonana pod kierunkiem promotora pracy, prof. dr hab. n. med. Jacka Gronwalda w Zakładzie Genetyki i Patomorfologii PUM w Szczecinie. Przedłożona do oceny rozprawa doktorska porusza niezwykle ważne zagadnienia. W bazie PubMed w czasie pisania recenzji w przedstawianej tematyce było tylko trzynaście opublikowanych prac. W ramach swojej rozprawy doktorskiej Doktorantka podjęła się oceny jakości życia nosicielek mutacji genu BRCA1 po profilaktycznej operacji narządu rodnego analizując szczegółowe cele: oceny charakterystycznych czynników wpływających na podjęcie decyzji o poddaniu się profilaktycznej operacji narządu rodnego, wpływu profilaktycznej operacji narządu rodnego na poczucie zagrożenia chorobami 1
nowotworowymi, ocenie najczęstszych efektów ubocznych, wpływu profilaktycznej operacji narządu rodnego na somatyczne, psychologiczne, środowiskowe i socjalne czynniki jakości życia u nosicielek mutacji genu BRCA1. Tematyka rozprawy jest bardzo interesująca i aktualna. Kobiety, które odziedziczyły mutację w genie BRCA1 wykazują znacznie podwyższone ryzyko wystąpienie raka jajnika i/lub raka piersi. Profilaktyczne chirurgiczne obustronne usunięcie jajników i jajowodów jest zalecane pacjentkom po 35 roku życia, jeśli nie mają już planów prokreacyjnych w celu zapobiegnięciu wystąpienia raka. Resekcja jajników, zwłaszcza gdy odbywa się przed okresem naturalnej menopauzy, ma wpływ na wiele aspektów jakości życia i zdrowia. Korzyści zdrowotne wynikające z tej profilaktycznej operacji powinny znacznie przewyższać straty w zakresie szeroko rozumianej jakości życia i zdrowia. Większość z tych kobiet doświadcza objawów menopauzy krótko po zabiegu. Długotrwałe skutki profilaktycznej operacji narządu rodnego są słabo poznane. Stąd przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska ma duże znaczenie praktyczne, mające na celu wyjaśnienie skutków resekcji przydatków na zdrowie i jakość życia u kobiet BRCAdodatnich. Rozprawa doktorska ma układ tradycyjny, liczy łącznie 98 stron, ilustrowana jest 1 rysunkiem i 28 tabelami. Doktorantka cytuje 194 pozycje piśmiennictwa. Pracę otwiera rozdział Wprowadzenie liczący 2 strony i rozdział Teoretyczne podstawy pracy (11 stron). Rozdziały wprowadzające uważam za bardzo ważną część rozprawy, ponieważ zawarte w nim informacje dokumentują zarówno bardzo dobrą orientację Doktorantki w zagadnieniach będących przedmiotem rozprawy oraz w logiczny sposób prowadzą do przedstawienia celu podjętych badań. 2
Wprowadzenie do rozprawy doktorskiej jest krótkim ale dojrzałym i krytycznym przeglądem dostępnych danych literaturowych i umożliwia czytelnikowi zrozumieć istotę problemu. Kolejna część rozprawy, Metodologia i organizacja badań uważam za decydującą dla przeprowadzenia badań, możliwości uzyskania obiektywnych wyników i ostatecznego zrealizowania wcześniej sformułownych celów pracy. Doktorantka przedstawiła dobrze przemyślany plan badań. Badania przeprowadzono w grupie 158 kobiet nosicielek mutacji genu BRCA1 78 pacjentek, u których wykonano profilaktyczne usunięcie narządu i 78 pacjentek, które takiej operacji się nie poddały. Pacjentki w obu grupach były bardzo dobrze dobrane. Zastosowano również dobrze dobrane trzy narzędzia badawcze: ankietę własną z pytaniami metryczkowymi i dotyczącymi wywiadu ginekologicznopołożniczego, skrócony wariant kwestionariusza WHOQOL-BREF, który zawiera 26 pytań analizujących cztery dziedziny życia oraz osobno percepcję jakości życia i samoocenę stanu zdrowia oraz kwestionariusz LISAT-11, który oceniał 11 czynników satysfakcji z życia jako całości oraz 10 domen życia. Wyniki badań przeanalizowano odpowiednio dobranymi metodami statystycznymi z wykorzystaniem pakietu Statistica v.12.0. Uzyskane wyniki zostały przedstawione w formie opisowej oraz w postaci 35 tabel powiązanych z tekstem. Wyniki Doktorantka przedstawiła w 3 podrozdziałach a cały rozdział opatrzyła syntetycznym podsumowaniem. W niektórych analizach nie występowały różnice istotne 3
statystycznie, co prawdopodobnie było związane różną liczebnością analizowanych podgrup pacjentek. Do najważniejszych osiągnięć pracy należy zaliczyć udokumentowanie następujących problemów: operacji profilaktycznej częściej poddawały się nosicielki mutacji genu BRCA1 z wykształceniem średnim i zasadniczym zawodowym oraz pacjentki będące na rencie poczucie ryzyka raka jajnika i raka piersi u pacjentek po przebyciu profilaktycznej operacji znacząco spadło i większość pacjentek deklarowała względne bezpieczeństwo dotyczące ryzyka zachorowania na raka piersi i/lub jajnika w porównaniu do grupy kontrolnej ponad 90% operowanych profilaktycznie pacjentek ponownie poddałoby się operacji profilaktycznej, wykazując głębokie przekonanie o zasadności przebytego zabiegu główny problem pacjentek operowanych profilaktycznie to wzrost częstości objawów menopauzalnych, niezależnie do stosowania HTZ. W ocenie kwestionariuszem LISAT 11 ogólne poczucie zadowolenia w każdej dziedzinie było wysokie w obu grupach pacjentek. W ocenie kwestionariuszem WHOQOL- BREF nie stwierdzono istotnych różnic w ocenie długoterminowej jakości życia pomiędzy badanymi grupami. W części pracy Dyskusja, Autorka w oparciu o dostępne skąpe piśmiennictwo opisujące podobne lub mniejsze grupy pacjentek, przedstawiła własną i udaną logiczną interpretacje uzyskanych wyników. W mojej ocenie, zabrakło jednak subiektywnego odniesienia się Autorki do otrzymanych wyników i odpowiedzi na pytanie, czy uzyskane przez Autorkę wyniki mogą pomóc nosicielkom mutacji genu BRCA1 w podjęciu decyzji 4
poddaniu się profilaktycznej operacji narządu rodnego w ramach prewencji pierwotnej raka piersi i/lub jajnika? Rozprawa doktorska mgr Jolanty Sawickiej napisana jest poprawnym językiem polskim w sposób zrozumiały i logiczny. Mam jedną krytyczną uwagę ludzki gen BRCA1 powinien być pisany kursywą: BRCA1. W tabelach 1-3 oraz Rysunku 1 nie podano źródła cytowanych danych. Powyższe uwagi w żadnym stopniu nie umniejszają wartości merytorycznej pracy, która stanowi istotny i oryginalny wkład do badań nad profilaktyką raków jajnika u nosicielek mutacji genu BRCA1. Rozprawa doktorska mgr Jolanty Sawickiej spełnia wszystkie warunki określone w Ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki: została przygotowywana pod opieką promotora, stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego przez Autorkę, wykazuje dużą, ogólną wiedzę teoretyczną kandydatki w dyscyplinie naukowej oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Biorąc pod uwagę nowatorski charakter badań, staranność i dbałość w przygotowaniu manuskryptu rozprawy oraz potencjalne znaczenie dla przyszłych praktycznych aplikacji klinicznych, rozprawę oceniam pozytywnie i bardzo wysoko, stawiając wniosek do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie o dopuszczenie kandydatki do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Zgłaszam jednocześnie wniosek o wyróżnienie rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Sawickiej ze względu na jej wzorcowe opracowanie, jeżeli wyniki w całości lub częściowo zostały opublikowane w czasopismach z listy filadelfijskiej. Janusz Kocki 5