Psychologia społeczna Michał Bilewicz Model kategorii lingwistycznych Formy gramatyczne w analizy treści Badania neurofizjologiczne Neurokorelaty procesów psychologicznych (np. społeczno-poznawczych) Metody badawcze fmri Badania neurofizjologiczne Neurokorelaty procesów psychologicznych (np. społeczno-poznawczych) Metody badawcze fmri
EEG Badania neurofizjologiczne Neurokorelaty procesów psychologicznych (np. społeczno-poznawczych) Metody badawcze fmri EEG PET (rzadziej) Badania neurofizjologiczne Neurokorelaty procesów psychologicznych (np. społeczno-poznawczych) Metody badawcze fmri EEG PET (rzadziej) Dyskusje na temat teoretycznego wnioskowania w neuropsychologii
społecznej (por. voodoo correlations; Vul i in., 2009) Przykład (Schreiber i in., 2013; PLoS ONE) Spostrzeganie ludzi...czyli psychologia społeczno-poznawcza Psychologia społeczno poznawcza Psychologia społeczna + Psychologia poznawcza = Psychologia społeczno-poznawcza Psychologia społeczno poznawcza Psychologia społeczno poznawcza Naukowe badanie przetwarzania
informacji o świecie społecznym (reprezentacje, pamięć, postrzeganie, kategoryzacje) Podejście empiryczne Wykorzystanie metodologii psychologii poznawczej (priming, czasy reakcji itp.) Zastosowanie do problematyki psychologii społecznej Rasizm, optymizm, uczucia, zachowania, itp. Główne metafory psychologii społeczno-poznawczej Lata 50te-60te Kształtowanie wrażenia (Asch, 1946; Rosenberg i in., 2968) Lata 70te Naiwny naukowiec (Heider, 1958) Lata 80te Skąpiec poznawczy (Taylor, 1981) Lata 90te Poznawczy potwór (Bargh, 1999) Lata 2000 Ucieleśnione poznanie (Semin i Smith, 2008)
Lata 2010te? Wszystko co dotąd + neuro Solomon Asch: Postrzeganie osoby Czy postrzeganie osoby to tworzenie ogólnego wrażenia czy raczej sumowanie informacji? Zainteresowanie rolą cech w poznaniu społecznym (Fiske, et al., 2002; Abele & Wojciszke, 2007) Solomon Asch: 1946 Janek jest: Inteligentny Zdolny Przedsiębiorczy Ciepły Zdeterminowany
Praktyczny Ostrożny Praktyczny Ostrożny Solomon Asch: 1946 Wymiary postrzegania człowieka Ocena wydarzenia, po którym pomyślałeś lepiej/gorzej o (Wojciszke i Abele, 2008) Samoocena, ocena innych (Wojciszke, Baryla, Parzuchowski, Szymków i Abele, 2011) Czy nasze oceny zawsze są tak wyrachowane? Za chwile zobaczycie twarze dwóch polityków... Który z nich jest bardziej
kompetentny? Pierwsze wrażenie najważniejsze Todorov i in., 2005 Kandydaci długo pokazywani (72% z kandydatów opisywanych jako bardziej kompetentni wygrywało wybory) Kandydaci pokazywani przez 1 sekundę (68% opisywanych jako bardziej kompetentni wygrywało wybory) Zebrowitz: dojrzałość babyface overgeneralization effect Zebrowitz i Montepare, 2005 Dziecięcy wygląd: Duże oczy, mały nos, wysokie czoło Chętniej widzialny jako pielęgniarz, postrzegany jako słaby i naiwny
Dojrzały wygląd: Chętniej widziany jako przywódca, przełożony, postrzegany jako silny i kompetentni Paradoksalnie: Ludzie o dziecięcym wyglądzie są bardziej dzielni, asertywni (wyższy poziom wykształcenia, więcej odznaczeń), Zebrowitz, 2007 Wymiary dominacji i zaufania (Oosterhof i Todorov, 2008; PNAS) Inne wymiary (Olivola, Funk i Todorov, 2014) Metody poznawcze w psychologii społecznej Przykład: Test Stroopa Test wykorzystywany w psychologii poznawczej (w różnych wariantach: również dźwiękowych,
afektywnych, etc.) Test wykorzystywany w psychologii klinicznej (ADHD, schizofrenia, anoreksja) Stroop, John Ridley (1935). Studies of interference in serial verbal reactions Journal of Experimental Psychology Test Stroopa Szybciej przetwarzamy kolory zgodne z treścią słowną Mechanizm działania: Interferencja poznawcza (nieświadome procesy zakłócają efektywność procesów kontrolowanych) Może być stosowany jako miara funkcji wykonawczych W psychologii społecznej
Wyczerpanie zasobów Ja (Job, Dweck & Walton, 2010; Richeson & Shelton, 2003) Test Stroopa w wersji dźwiękowej pozwala wychwycić poziom stereotypizacji płci (Most, Sorber, Cunningham, 2006) Stereotypizacja rasowa oceny nazwisk (Karylowski i in., 2002) Priming Priming Superliminalny (nadprogowy) Zadania leksykalne Pojawianie się bodźca w polu uwagi Krótkie, choć świadome czasy ekspozycji Subliminalny (podprogowy)
Priming afektywny (milisekundowe czasy ekspozycji bodźca) Priming a zachowanie Priming a nastrój Priming a cele John Bargh: torując słowa związane z osiąganiem (sukces, osiągaj, triumf, etc.) można zwiększyć motywację człowieka Przykład: Ferguson i Bargh, 2004 Priming słów związanych z osiągnięciami u części badanych Część badanych skończyła gre w scrabble, część nadal gra Priming a cele: przykład Ferguson i Bargh (2004) Priming a cele Torowanie celu prawdomówności
(poprzez wybieranie słów z tekstu) zwiększało poziom przyznawania się do nadużywania alkoholu (Rasinski i in., 2004) Torowanie celu diety (wybór słów) zwiększało prawdopodobieństwo sięgnięcia po jabłko a nie batonik twix (Kruglanski i in., 2002) Priming podprogowy Priming podprogowy Działa gdy chodzi o utajony afekt (Murphy i Zajonc, 1993; Jarymowicz i Ohme, 2002) Działa w odczytywaniu informacji mimicznych emocjonalnych (Ohme, 2003) Nie działa w wypadku jakichkolwiek bardziej złożonych procesów poznawczych
Spot Głodne dzieci w kampanii wyborczej 2015: czy zakazać? Priming podprogowy Lata 50 badania Jamesa Vicary nad nieświadomym przetwarzaniem informacji (1/3 milisekundy) BUY POPCORN (+58% sprzedaży) DRINK COCA-COLA (+18% sprzedaży) Vicary fałszuje wyniki Brak skuteczności reklamy podprogowej (emocja tak, logo nie). (Greenwald, 1992; Ashton-James i Chartrand, 2008) Priming podprogowy
W USA: zakaz reklam podprogowych od publikacji ksiażki Keya Subliminal Seduction w latach 1973 W Polsce: zakaz reklam podprogowych od 1996 roku LeDoux (2000) LeDoux (2000) LeDoux (2000) Czyli jak widzicie... Pierwsze wrażenie jest całkiem ważne... Żyjemy w świecie wielu bodźców, z których nie wszystkie dostrzegamy I to powoduje, że nieświadomie aktywizujemy nasze cele, dążenia, oceny, myśli, zachowania