Kto lepiej odpowiada wizerunkowi żołnierza podziemia niepodległościowego? (Babińska, i in., w przygotowaniu)

Transkrypt

1 1 2 3 Psychologia społeczna Michał Bilewicz POSTRZEGANIE OSÓB Psychologia społeczno-poznawcza Czy nasze oceny zawsze są tak wyrachowane? Za chwile zobaczycie twarze dwóch polityków... Który z nich jest bardziej kompetentny? Pierwsze wrażenie najważniejsze Todorov i in., 2005 Kandydaci długo pokazywani (72% z kandydatów opisywanych jako bardziej kompetentni wygrywało wybory) Kandydaci pokazywani przez 1 sekundę (68% opisywanych jako bardziej kompetentni wygrywało wybory) Zebrowitz: dojrzałość babyface overgeneralization effect Zebrowitz i Montepare, 2005 Dziecięcy wygląd: Duże oczy, mały nos, wysokie czoło Chętniej widzialny jako pielęgniarz, postrzegany jako słaby i naiwny Dojrzały wygląd: Chętniej widziany jako przywódca, przełożony, postrzegany jako silny i kompetentni Paradoksalnie: Ludzie o dziecięcym wyglądzie są bardziej dzielni, asertywni (wyższy poziom wykształcenia, więcej odznaczeń), Zebrowitz, 2007 Wymiary dominacji i zaufania (Oosterhof i Todorov, 2008; PNAS) Kto lepiej odpowiada wizerunkowi żołnierza podziemia niepodległościowego? (Babińska, i in., w przygotowaniu) Inne wymiary (Olivola, Funk i Todorov, 2014) Metody poznawcze w psychologii społecznej Przykład: Test Stroopa Test wykorzystywany w psychologii poznawczej (w różnych wariantach: również dźwiękowych, afektywnych, etc.) 1

2 Test wykorzystywany w psychologii klinicznej (ADHD, schizofrenia, anoreksja) Stroop, John Ridley (1935). Studies of interference in serial verbal reactions Journal of Experimental Psychology Test Stroopa Szybciej przetwarzamy kolory zgodne z treścią słowną Mechanizm działania: Interferencja poznawcza (nieświadome procesy zakłócają efektywność procesów kontrolowanych) Może być stosowany jako miara funkcji wykonawczych W psychologii społecznej Wyczerpanie zasobów Ja (Job, Dweck & Walton, 2010; Richeson & Shelton, 2003) Test Stroopa w wersji dźwiękowej pozwala wychwycić poziom stereotypizacji płci (Most, Sorber, Cunningham, 2006) Stereotypizacja rasowa oceny nazwisk (Karylowski i in., 2002) Priming Priming Superliminalny (nadprogowy) Zadania leksykalne Pojawianie się bodźca w polu uwagi Krótkie, choć świadome czasy ekspozycji Subliminalny (podprogowy) Priming afektywny (milisekundowe czasy ekspozycji bodźca) Priming a zachowanie (Bargh, Chen i Burrows, 1996) Priming a zachowanie (Bargh, Chen i Burrows, 1996) Priming a cele John Bargh: torując słowa związane z osiąganiem (sukces, osiągaj, triumf, etc.) można zwiększyć motywację człowieka Przykład: Ferguson i Bargh, 2004 Priming słów związanych z osiągnięciami u części badanych Część badanych skończyła gre w scrabble, część nadal gra 2

3 Priming a cele: przykład Ferguson i Bargh (2004) Priming a cele Torowanie celu prawdomówności (poprzez wybieranie słów z tekstu) zwiększało poziom przyznawania się do nadużywania alkoholu (Rasinski i in., 2004) Torowanie celu diety (wybór słów) zwiększało prawdopodobieństwo sięgnięcia po jabłko a nie batonik twix (Kruglanski i in., 2002) Priming a emocje Działa gdy chodzi o utajony afekt (Murphy i Zajonc, 1993; Jarymowicz i Ohme, 2002) Działa w odczytywaniu informacji mimicznych emocjonalnych (Ohme, 2003) Nie działa w wypadku jakichkolwiek bardziej złożonych procesów poznawczych Lata 50 badania Jamesa Vicary nad nieświadomym przetwarzaniem informacji (1/3 milisekundy) BUY POPCORN (+58% sprzedaży) DRINK COCA-COLA (+18% sprzedaży) Vicary fałszuje wyniki Brak skuteczności reklamy podprogowej (emocja tak, logo nie). (Greenwald, 1992; Ashton-James i Chartrand, 2008) W USA: zakaz reklam podprogowych od publikacji ksiażki Keya Subliminal Seduction w latach 1973 W Polsce: zakaz reklam podprogowych od 1996 roku LeDoux (2000) LeDoux (2000) LeDoux (2000) poznawczy skąpiec Wiedza człowieka to system twierdzeń, co do których człowiek ma określony poziom pewności. Dwie fazy: Tworzenie hipotez 3

4 Sprawdzanie hipotez Zdolność do generowania hipotez zależy od zasobów poznawczych, czynników sytuacyjnych i potrzeby zamknięcia Człowieka cechuje potrzeba posiadania jasnej, subiektywnie prawdziwej i jednoznacznej wizji świata oraz awersja wobec niejednoznaczności i niepewności. 2 etapy poznawczego funkcjonowania: orientowanie się / gromadzenie informacji (ang. seizing) zamrażanie (ang. freezing) Presja czasowa Awersyjne lub utrudnione przetwarzanie informacji (np. ze względu na zmęczenie podmiotu) Przerwa w komunikacie (Kofta i Doliński) Zamknięcie poznawcze: Potrzeba posiadania określonej wiedzy na dany temat, skończonej wiedzy w odróżnieniu do niepewności i dwuznaczności (Meyseless, Kruglanski) W stanie podwyższonej NFC powstrzymany jest proces generowania hipotez, bo istnienie różnych hipotez zagrażałoby sformułowaniu konkluzji. Potrzeba domknięcia Sytuacje zwiększające potrzebę zamknięcia poznawczego: Presja aby mieć jasno określony pogląd Potrzeba szybkiego rozwiązania problemu, podjęcia decyzji Potrzeba działania Sytuacje obciążenia poznawczego (robienie równoległe innego zadania, młot pneumatyczny na ulicy) Skala domknięcia poznawczego (przykłady itemów) 1. Myślę, że aby osiągnąć sukces w pracy zawodowej, konieczne jest posiadanie jasnych reguł i ich przestrzeganie. 2. Zwykle biorę pod uwagę różne opinie na temat danego zjawiska, nawet wówczas, gdy mam już wyrobiony pogląd. 3. Unikam niejasnych sytuacji. 4. Unikam stawiania pytań, na które można odpowiedzieć na wiele różnych sposobów. 5. Cenię sobie przyjaciół, którzy są nieprzewidywalni. 4

5 Skala domknięcia poznawczego (przykłady itemów) 19. Wierzę, że najważniejsze cechy studenta to zdyscyplinowanie i zorganizowanie. 20. Przyglądając się większości sytuacji konfliktowych potrafię zwykle dostrzec racje obu stron. 21. Unikam przebywania wśród ludzi, którzy są zdolni do nieoczekiwanych działań. 22. Preferuję kontakty ze znanymi sobie ludźmi, gdyż wiem czego mogę się po nich spodziewać. Elementy skali potrzeby domknięcia I. Preferowanie porządku II. Preferowanie przewidywalności III. Nietolerancja wieloznaczności IV. Zamkniętość umysłowa V. Zdecydowanie Konsekwencje Osoba przejawiająca wysoką NFC może dokonać poprawnego osądu, o ile wczesne przesłanki, na których opiera swój wywód, były wiarygodne Osoba o wysokim poziomie unikania domknięcia może popełnić błąd, dając się nakłonić do zmiany słusznej opinii (Kruglanski, 1996). Skąd myślenie spiskowe u emerytów? (Bilewicz i Sędek, 2015) Skąd myślenie spiskowe u emerytów? (Bilewicz i Sędek, 2015) Skąd myślenie spiskowe u emerytów? (Bilewicz i Sędek, 2015) Konsekwencje społeczno-polityczne (Chirumbolo, Areni,Sensales, 2004; Webster i Kruglanski, 1997). Zamknięcie poznawcze prowadzi do: Niechęci do osób nietypowych Skłonności do konformizmu, sympatii dla konformistów Opierania się na stereotypach, nie analizowaniu konkretnych przypadków Konserwatyzmu politycznego, prawicowości Głosowania na partie prawicowe, Wyższego poparcia religijności, niechęci do pluralizmu i wielokulturowości, Niechęci do imigrantów 45 Elementy skali potrzeby domknięcia 5

6 Preferowanie porządku Preferowanie przewidywalności Nietolerancja wieloznaczności Zamkniętość umysłowa Zdecydowanie Konsekwencje Osoba przejawiająca wysoką NFC może dokonać poprawnego osądu, o ile wczesne przesłanki, na których opiera swój wywód, były wiarygodne Osoba o wysokim poziomie unikania domknięcia może popełnić błąd, dając się nakłonić do zmiany słusznej opinii (Kruglanski, 1996). Konsekwencje społeczno-polityczne (Chirumbolo, Areni,Sensales, 2004; Webster i Kruglanski, 1997). Zamknięcie poznawcze prowadzi do: Niechęci do osób nietypowych Skłonności do konformizmu, sympatii dla konformistów Opierania się na stereotypach, nie analizowaniu konkretnych przypadków Konserwatyzmu politycznego, prawicowości Głosowania na partie prawicowe, Wyższego poparcia religijności, niechęci do pluralizmu i wielokulturowości, Niechęci do imigrantów Nie tylko potrzeba! (Bar-Tal i Guinote, 2002) Nie tylko potrzeba! (Kossowska, Dragon i Bukowski, 2015) 6