Neuronalne korelaty przeżyć estetycznych (Rekonstrukcja eksperymentu)

Transkrypt

1 Neuronalne korelaty przeżyć estetycznych (Rekonstrukcja eksperymentu) NEUROESTETYKA PIOTR PRZYBYSZ Wykład monograficzny. UAM Poznań 2010

2 Rozumienie piękna na gruncie psychologii sztuki i w neuroestetyce miary piękna wskaźniki piękna kontekst B kontekst A Jak zmiana określonych cech obrazu wpływa na poczucie piękna (resp. uruchomienie kompetencji estetycznej) podmiotu wywołując określone zmiany zachowania i współwystępujące z nimi zmiany aktywności mózgu modulowane przez czynniki kontekstowe A i B?

3 Wskaźniki i miary piękna Wskaźniki piękna (ewentualne) Linie i ich układy (?) Układy barw (?) Poziomy luminancji (?) Symetria (?) Równowaga kompozycyjna (?) Proporcje (?) Deformacje (wyolbrzymienia, etc) (?) Miary piękna (przykładowe) Zachowaniowe: Sądy (x jest piękne) Decyzje (np. piękny vs. brzydki) Aktywność mózgu stwierdzana metodami: hemodynamicznymi (fmri, PET) neurofizjologicznymi (ERP) Aktywność ukł. wzrokowego: ruch gałek ocznych

4 Celem wykładu jest rekonstrukcja planu eksperymentalnego oraz omówienie wyników badań H. Kawabaty i S. Zekiego (2004) Neural Correlates of Beauty Journal of Neurophysiology 91, s

5 Grupa badawcza w eksperymencie Kawabaty i Zekiego Liczebność: 10 osób, w tym 5 kobiet Ręczność: praworęczni Wiek: między lat Wykształcenie: studenci, bez praktyki artystycznej Stan zdrowia: bez problemów neurologicznych, psychiatrycznych, bez wad wzroku lub z korektą okulistyczną. Problemy: Typy grup badawczych: grupy celowe, losowe, zrandomizowane Plany badawcze z dwoma grupami badawczymi (grupy porównawcze, grupa eksperymentalna/kontrolna) i jedna grupą badawczą

6 Pretest Typy bodźców Obrazy abstrakcyjne Martwe natury Pejzaże Portrety Skala do klasyfikacji bodźców } 5 4 } }Piękne Neutralne Brzydkie Preselekcja i skalowanie bodźców Z 300 reprodukcji obrazów wybrano 192 reprodukcje, na które składały się po 48 obrazów abstrakcyjnych, martwych natur, pejzaży i portretów, z podziałem na kategorie piękne, neutralne, brzydkie po 16 z każdej kategorii: A S P L B N U

7 Ekspozycja bodźca 12 bloków obrazów określonego typu (t. całego bloku = 20 s.); każdy blok zawierał 8 obrazów poprzedzielanych maską; bloki niejednorodne: (eventrelated: 6 obrazów jednej kategorii estetycznej + 2 obrazy odmiennej, wyświetlanych losowo) t Bodziec: 2 s. Maska: 500 ms. Schematy prezentacji bodźca Problemy: Schematy prezentacji bodźców Czas ekspozycji pojedynczego bodźca

8 fmri

9 Schemat analizy danych w badaniu fmri Mapy statystyczne Surowe dane Macierz pobudzeń Korekcja ruchów głowy Wygładzanie Ogólny model liniowy Normalizacja Wnioskowane statystyczne Mózg wzorcowy Estymacja parametrów p <0.05

10 Dane behawioralne Rozkład obrazów pięknych, neutralnych i brzydkich dla poszczególnych typów obrazów. Czasy (reakcji) potrzebne do zakwalifikowania danego obrazu do danej kategorii estetycznej.

11 Metoda subtrakcyjna (odejmowania, ang. substraction method) Za pomocą pomiaru czasów reakcji wnioskował o zachodzeniu operacji kognitywnych mierzył czas trwania takich operacji (mental chronometry) F. C. Donders Holenderski psychofizjolog i odkrył podstawową metodę konstruowania planu eksperymentalnego w badaniach neuroobrazowych, która znalazła zastosowanie 100 lat później (m.in. w fmri)

12 Metoda subtrakcyjna a neuroobrazowanie Przykład 1: neuronalne korelaty widzenia barwnego Zadanie eksperymentalne Zadanie kontrolne S. Zeki, JD Watson, CJ Lueck, KJ Friston, C Kennard and RS Frackowiak (1991). A direct demonstration of functional specialization in human visual cortex. Journal of Neuroscience, Vol 11,

13 Metoda subtrakcyjna a neuroobrazowanie Przykład 2: neuronalne korelaty mowy Petersen, S.E., T. Fox, M. Posner et al. (1988). Positron emission tomographic studies of the cortical anatomy of single-word processing. Nature 331,

14 Poszerzenie metody subtrakcyjnej: cognitive conjunction design Np.: Portrety > nie-portrety: [portrety >pejzaże] & [portrety > martwe natury] & [portrety > obrazy abstrakcyjne]

15 Wyniki: A. Funkcjonalna specjalizacja A. Portrety > nieportrety: zakręt wrzecionowaty (por E), ciało migdałowate B. Krajobrazy > niekrajobrazy: zakręt przyhipokampowy (por. F), zakręt hipokampa, zakręt językowy, kora ciemieniowa C. Martwe natury > niemartwe natury: zakręty potyliczne, zakręt językowy (por. G).

16 Wyniki: B. neuronalne korelaty poczucia piękna i brzydoty Piękne > Brzydkie: przyśrodkowa kora oczodołowa Piękne > Neutralne: przyśrodkowa kora oczodołowa, przednia część zakrętu obręczy, kora ciemieniowa Brzydkie > Piękne: kora somato motoryczna

17 Pobudzenia przyśrodkowej kory oczodołowej (C) i kory motorycznej (D) u poszczególnych badanych Wielkość zmiany sygnału dla obszarów przyśrodkowej kory oczodołowej i kory motorycznej niezależna od typu bodźca

18 Wnioski z eksperymentu Zekiego i Kawabaty Percepcja różnych typów dzieł sztuki podlega zasadom funkcjonalnej specjalizacji Istnieją neuronalne korelaty poczucia piękna. Obszarem szczególnie aktywnym podczas oglądania pięknych obrazów jest obszar przyśrodkowej kory oczodołowej Obszarem szczególnie aktywnym podczas oglądania obrazów brzydkich jest kora motoryczna

19 Dziękuję za uwagę