Czy ufać tylko własnej intuicji? O wykorzystywaniu wyników badań zewnętrznych w doskonaleniu procesów edukacyjnych
Kilka badań przeprowadzonych od tego czasu pozwala jednak wyciągać odmienne wnioski. Dowiedziono, że dobrze funkcjonująca szkoła może zasadniczo zmienić osiągnięcia uczniów. W ostatniej dekadzie XX wieku jaśniej określono, jakie czynniki warunkują skuteczność nauczania. Okazało się, że poza takimi elementami jak uporządkowany rozkład materiału czy poczucie bezpieczeństwa, czynnikiem, który wywiera największy wpływ, są poszczególni nauczyciele. Sztuka i teoria skutecznego nauczania, R. J. Marzano, Warszawa 2012
Intuicja podpowiada nam, że PRAWDA
Intuicja podpowiada nam, że FAŁSZ
Intuicja podpowiada nam, że FAŁSZ
Czy ufać tylko własnej intuicji? Hipoteza Prawda Fałsz Potwierdzenie tezy Systematycznie zadawana praca domowa w znaczącym stopniu wpływa na osiągnięcia uczniów X J. Hattie, Visible learning Aktywność fizyczna to dobry sposób na podniesienie poziomu zaangażowania uczniów X R. J. Marzano Sztuka i teoria skutecznego nauczania Chłopcy chętniej niż dziewczęta sięgają po literaturę fantasy X Z. Zasacka Pracownia Języka Polskiego Instytutu Badań Edukacyjnych Czytelnictwo dzieci i młodzieży
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań W największym stopniu na osiągnięcia uczniów wpływają takie czynniki, jak: samoocena, informacja zwrotna, relacja nauczyciel uczeń. (J. Hattie) Rekomendacje Wdrażać uczniów do samooceny, pomagać im w samodzielnym rozpoznawaniu mocnych i słabych stron, podkreślać postępy w uczeniu się, stosować pozytywne wzmocnienia. Systematycznie udzielać uczniom informacji zwrotnej, stosując ocenianie kształtujące. Zadania Do każdych zajęć opracuję arkusze samooceny dla uczniów, odnoszące się do stopnia realizacji celów. Będę udzielać informacji zwrotnej każdemu uczniowi, zwracając uwagę na jego postępy. Będę cierpliwa, pogodna, otwarta na indywidualne potrzeby uczniów...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Rekomendacje W szkole nieskutecznie uczy się interpretacji jako formy samodzielnego myślenia. Niepokoi również ( ) kłopot uczniów z uzasadnianiem własnych sądów. (Zespół IBE) Nauczyciele powinni czasem usuwać się w cień, aby obserwując pracę uczniów pozwalać gimnazjalistom na samodzielną pracę z tekstem. Ważne jest, by to uczniowie odkryli ścisły związek analizy tekstu z jego interpretacją. Uczeń powinien zatem z jednej strony ośmielić się jako czytelnik, z drugiej strony musi nauczyć się dyscypliny w argumentowaniu i wskazywaniu w tekście dowodów na zasadność proponowanego odczytania. Nauczyciele powinni zezwolić na wyrażanie przez uczniów własnego zdania w akcie interpretacji, ale zarazem powinni od nich wymagać właściwego argumentowania i jasnego przedstawiania swojego stanowiska. Zadania Zaplanuję odpowiednią ilość czasu na samodzielną pracę uczniów z tekstem. Najpierw pozwolę uczniom na wyrażanie własnych interpretacji i przekonań (nawet odmiennych od moich); postaram się w każdej wypowiedzi (nawet odbiegającej od sedna) znaleźć coś dobrego. Będę motywować uczniów do pełnego argumentowania swoich sądów.
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Skuteczne uczenie się to nie działanie wyłącznie indywidualne, ale w gruncie rzeczy rozproszone (De Corte za Salomon 1993), ponieważ konstruowanie indywidualnej wiedzy zachodzi przez interakcje, negocjacje i współpracę (De Corte) ( Istota uczenia się ) Rekomendacje Systematycznie organizować w klasie pracę zespołową, podczas której uczniowie będą wspólnie zdobywać wiedzę, rozwiązywać problemy, dyskutować i formułować wnioski, prezentować własne poglądy, świętować sukces zespołu, a każdy z uczniów będzie miał szansę dzielić się swoją wiedzą z innymi, korzystać z doświadczeń innych, wyrażać i uzasadniać swoje sądy, świętować indywidualny sukces. Zadania Zaplanuję zajęcia tak, aby uczniowie jak najczęściej uczyli się w toku pracy zespołowej. W ramach doskonalenia przestudiuję zasady efektywnej pracy zespołowej. Dokładnie przemyślę i zaplanuję zadania dla zespołów tak, aby uczniowie mogli badać, dyskutować, negocjować, formułować wnioski, prezentować efekty pracy. Zadbam, aby każdy z uczniów miał faktyczny udział w pracy zespołu i mógł cieszyć się nie tylko z efektów pracy grupowej, ale i własnych postępów.
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Budowaniu faktycznej jakości pracy szkoły sprzyja praktyka współpracy, oznaczająca nauczycieli i liderów szkół wspólnie pracujących nad skutecznymi metodami dydaktycznymi, śledzących, co się faktycznie sprawdza w klasie, podchodzących do tego ze szczególną uwagą i zaangażowaniem, dążących do poprawy praktyki nauczycielskiej nie tylko własnej. (McKinsey & Company) Rekomendacje Wspólnie planować i organizować pracę z uczniami (jednego oddziału, grupy o specyficznych potrzebach, poszczególnych uczniów). W toku pracy zespołowej analizować i modyfikować podejmowane działania. Wspierać się w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy. Doskonalić metody pracy zespołowej. Zadania Wspólnie z innymi nauczycielami uczącymi w mojej klasie ustalę układ realizowanych treści. W toku pracy zespołowej opracujemy plan działań naprawczych, służących eliminacji agresji słownej wśród uczniów. W zespole nauczycieli humanistów opracujemy arkusz autoewaluacji pracy nauczyciela. Zaplanujemy i przeprowadzimy w każdym miesiącu zajęcia otwarte.
Od badania - do działania. Zastosujmy to w praktyce...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Wspieranie wysiłków sprawia między innymi, że uczniowie widzą bezpośredni związek między pracą włożoną w wykonanie danego zadania a swoim sukcesem. (R. J. Marzano) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Banalne, zwyczajne i codzienne zjawiska nie pobudzają aktywności sieci neuronalnej, a tym samym nie inicjują procesu uczenia się. (M. Spitzer) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Powtarzanie klasy wpływa negatywnie na osiągnięcia uczniów (nie przynosi oczekiwanych efektów). (J. Hattie) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Uczniowie przyznają, że przyczyną częstej niechęci do czytania lektur szkolnych jest przymus obowiązek, a nie samodzielny wybór. Do braku zaangażowania w czytanie lektur szkolnych przyczynia się niewiedza o powodach wyboru danej lektury szkolnej, brak informacji dlaczego warto ją przeczytać. (Z. Zasacka, IBE) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Jasne wyznaczanie celów to dopiero początek planu skutecznego nauczania. Informacja zwrotna mówi uczniom o ich postępach na drodze do wytyczonego celu. Wyznaczanie celów i informacja zwrotna stosowane jednocześnie dają dużo lepsze rezultaty niż każde z nich osobno. (R. J. Marzano) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Uczniowie osiągają najlepsze wyniki wtedy, gdy ich nauczyciele sami stają się uczniami i wyciągają wnioski z własnego nauczania. (J. Hattie) Rekomendacje Zadania
Od badania - do działania. Zastosujmy to w praktyce...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Rekomendacje Z analizy rozprawek wynika, że najtrudniejszą umiejętnością do opanowania było napisanie wypowiedzi poprawnej pod względem językowym ( ) tylko 22% gimnazjalistów zdobyło maksymalną liczbę punktów za to kryterium. (OKE w Krakowie) Umiejętność świadomego i funkcjonalnego posługiwania się językiem nadal powinna być ćwiczona, ponieważ zadania te badają ważną dla komunikowania się z innymi umiejętność świadomego posługiwania się różnymi środkami językowymi. Uczeń powinien mieć świadomość, że użycie określonych środków językowych pomaga osiągnąć cel, jaki zakładamy dla naszej wypowiedzi. Zadania Na wszystkich (bez wyjątku) zajęciach oraz podczas różnych sytuacji komunikacyjnych będę zwracać uwagę na poprawność wypowiedzi mówionej (zarówno własnej, jak i uczniowskiej). Będę dokonywać wnikliwej analizy wszelkich wypowiedzi pisemnych i udzielać uczniom kształtującej informacji zwrotnej. Będę stale motywować uczniów do bogacenia wypowiedzi poprzez poszukiwanie różnorodnych słów. Zorganizuję semestralny plebiscyt klasowego mówcy.
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Rekomendacje Rozwiązanie większości problemów matematycznych polega na dostrzeżeniu związków między różnymi wielkościami. W świetle wyników badania OBUTm 2014 wydaje się, że ta zależność jest rozpatrywana w szkole w sposób bardzo sztampowy. (Raport OBUTm 2014) Aby lepiej przygotować uczniów do pracy z tego typu zadaniami, proponujemy, aby nauczyciele: umożliwiali uczniom działania na konkretach: oraz stwarzali sytuacje problemowe o charakterze praktycznym; wykorzystywali typowe i nietypowe zadania do analizowania zależności między informacjami podanymi w tekście zadania; stwarzali sytuacje, w których uczeń może dokonywać obserwacji wzajemnych związków między informacjami zapisanymi w tekście; ćwiczyli z uczniami różne sposoby porządkowania informacji podanych w tekście zadania, np. za pomocą schematycznego zapisu, rysunku, tabeli; poszerzyli znaczenie związków wprowadzających w rozumienie zmiany proporcjonalnej. Zadania Umożliwię moim uczniom podczas zajęć naukę matematyki poprzez manipulowanie, przekładanie, odkładanie, dokładanie Stawiane uczniom zadania będę opierać na konkretach znanych dzieciom z ich doświadczeń (np. zakupy). Będę konstruować takie zadania, które pozwolą uczniom dostrzegać i porządkować różne informacje, aby następnie zauważyć zależności między nimi...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Trzyletnie wskaźniki EWD dla szkoły X pokazują sukcesywny spadek efektywności kształcenia w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, przy jednoczesnym obniżaniu się średnich wyników egzaminu gimnazjalnego. Jednocześnie szkoła utrzymuje stałą dodatnią efektywność kształcenia w części humanistycznej, mimo obniżających się średnich wyników. (www.ewd.edu.pl) Rekomendacje Szkoła powinna zbadać przyczyny spadku efektywności kształcenia w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i zaplanować działania naprawcze w tym zakresie. Zadania Stworzymy katalog czynników, które mogą mieć wpływ na osiągnięcia uczniów. Skorzystamy z kalkulatora EWD, aby prześledzić zmiany zachodzące w kolejnych latach, różnice w efektywności dla poszczególnych grup uczniów. Zorganizujemy wymianę doświadczeń między humanistami i nauczycielami przedmiotów mat. przyr. Zaplanujemy i wdrożymy konkretne działania naprawcze...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Wyniki sprawdzianu zewnętrznego w szkole Y są na przestrzeni ostatnich 5 lat zbliżone do średnich porównywalnych wyników dla gminy i powiatu, jednak w ostatnich trzech latach wyniki te stają się coraz niższe niż wyniki innej (funkcjonującej w podobnych warunkach i środowisku) szkoły podstawowej. (www.pwe.edu.pl) Rekomendacje Szkoła powinna zbadać przyczyny spadku średnich wyników sprawdzianu i na tej podstawie opracować stosowne działania naprawcze. Zadania Zidentyfikujemy czynniki mogące mieć wpływ na osiągnięcia uczniów, zwracając uwagę na te, które w ostatnich trzech latach znacznie zmieniły się. Zorganizujemy wymianę doświadczeń między nauczycielami naszej szkoły i szkoły zaprzyjaźnionej (osiągającej w podobnych warunkach wyższe wyniki). Zbadamy efektywność kształcenia, wykorzystując kalkulator EWD SP. Zaplanujemy i wdrożymy konkretne działania naprawcze...
Od badania - do działania. Zastosujmy to w praktyce...
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Przeprowadzone z wykorzystaniem kalkulatora EWD 100 badanie efektywności pracy szkoły pokazało, iż w ostatnich trzech latach gimnazjum niezmiennie uzyskuje ponadprzeciętną efektywność kształcenia z dziewczętami w zakresie przedmiotów matematycznoprzyrodniczych, przy utrzymującej się ujemnej efektywności w zakresie przedmiotów humanistycznych. (Zespół EWD) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Trzyletnie wskaźniki EWD pokazują, iż w ostatnich trzech latach liceum niezmiennie uzyskuje ponadprzeciętną efektywność kształcenia w zakresie języka polskiego, przy utrzymującej się ujemnej efektywności w zakresie matematyki. (Zespół EWD) Rekomendacje Zadania
Kto pyta, nie błądzi; kto szuka znajduje. Wnioski z badań Zestawienie statystyczne wyników sprawdzianu za lata 2002-2013 pokazuje, że średnie wyniki szkoły oscylują wokół granicy wyników niskich i niżej średnich (stanin 3, 4) przy czym, mocną stroną szkoły (zwykle powyżej 70%) jest czytanie, natomiast standardy takie, jak: wykorzystanie informacji w praktyce i rozumowanie nigdy nie osiągają poziomu koniecznego 50%. (OKE w Krakowie) Rekomendacje Zadania
Mówiąc krótko, badania nigdy nie przyniosą gotowych strategii nauczania, które będą przydatne w pracy z każdym uczniem w każdej klasie. Najlepsze, co mogą dać badania, to wskazówka, które strategie dają duże szanse (czy wysokie prawdopodobieństwo) na dobre efekty w pracy z uczniami. Poszczególni nauczyciele muszą ustalić strategie odpowiednie dla danych uczniów w określonym czasie. Sztuka i teoria skutecznego nauczania, R. J. Marzano, Warszawa 2012 Dziękuję za uwagę