ŚWIAT MALOWANY MANDALĄ PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU UMIARKOWANYM LUB ZNACZNYM Przeznaczenie programu: Program przeznaczony jest dla uczniów klas I - III, u których w wyniku przeprowadzonych przez Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną badań stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym. 1
WSTĘP Program autorski Świat malowany mandalą ma na celu doskonalenie procesu wychowawczo-dydaktycznego. Ma służyć stwarzaniu swobodnej, twórczej atmosfery, wzbogacaniu przeżyć, odkrywaniu własnych możliwości i umiejętności wyrażania siebie przez uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Mandala to rysunek na planie koła, technika plastyczna stosowana w pracy zarówno z dziećmi, jak i dorosłymi. Mandala wywodzi się z tradycji hinduskiej, a jej nazwa oznacza "koło życia, cały świat, święty krąg". Koło uważane jest za symbol harmonii i doskonałości. Podczas malowania mandali obowiązują dwie reguły: - należy zawsze malować w kierunku: albo od środka koła ruchem spiralnym w stronę okręgu, lub od okręgu zmierzając ruchem spiralnym do środka koła; - malujemy tylko ulubionymi kolorami. Zajęcia rewalidacyjne zaczną się od kolorowania, wyklejania przez uczniów gotowych szablonów mandal o różnorodnej tematyce. Następnym zaś etapem będzie wymyślanie i rysowanie mandal przez uczniów. Praca z mandalą będzie miała formę zajęć indywidualnych, jak i też grupowych. Malowanie mandali przynosi dzieciom wiele radości. Co istotne, praca z mandalą aktywizuje i kształtuje rozwój dziecka poprzez: - stymulację pamięci wzrokowej, - wyrabianie sprawności grafomotorycznej,
-utrwalanie kształtu poszczególnych liter (Mandale literowe), - doskonalenie umiejętności czytania(czytam z mandalą ), - doskonalenie umiejętności matematycznych (Mandale matematyczne), - utrwalanie nazw instrumentów muzycznych ( Mandale muzyczne), - utrwalanie charakterystycznych cech i zjawisk typowych dla poszczególnych pór roku (Mandale cztery pory roku), - utrwalanie nazw i wyglądu zwierząt i roślin ( Mandale ze zwierzętami, Mandale przyrodnicze), - utrwalanie nazw i dat obchodzenia świąt państwowych i religijnych oraz innych okazji, jak Dzień Matki, Babci, Dziadka ( Mandale na święta i uroczystości); - uwrażliwianie na estetykę, kompozycję, - wspomaganie koncentracji uwagi na szczegółach, - trening manualny - pobudzanie twórczego myślenia, -wyrównywanie i kompensowanie dysharmonii rozwojowych, korygowanie zaburzonych funkcji, -wzmacnianie wiary we własne siły i rozwijanie motywacji do pracy, -wspomaganie jego wszechstronnego i harmonijnego rozwoju na miarę jego indywidualnych możliwości. 3
1. LICZBA I CHARAKTERYSTYKA UCZNIÓW Program jest przeznaczony do realizacji w grupie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, uczęszczających do klas I-III gimnazjum. Zajęcia odbywać się będą raz w tygodniu przez cały rok szkolny i trwać 60 minut. 2. ZAŁOŻENIA PROGRAMU Program zajęć rewalidacyjnych w połączeniu z codziennymi zajęciami pozwoli na utrwalenie przybliżanych treści, umożliwi poszerzenie doświadczeń, rozwinie umiejętności współpracy w grupie i pomagania sobie nawzajem, a w niektórych przypadkach rozbudzi wiarę w siebie i własne możliwości. Malowanie mandali (wpisanych w koło obrazków) ułatwia koncentrację, prowadzi do wytrwałości, konsekwencji w działaniu, sprzyja wewnętrznej integracji. Zajęcia z mandalą mają na celu uspokojenie i wyciszenie uczniów nadpobudliwych psychoruchowo i pobudzenie do aktywności uczniów nieśmiałych, lękliwych i biernych. Malowanie i kolorowanie mandali to bowiem doskonała forma zabawy oraz ćwiczeń relaksujących i odprężających. Formy zabawy mandalą: rysowanie, kolorowanie szablonów, wycinanie, układanie mozaiki, wyklejanie resztkami tkanin, ziarnami, papierem kolorowym itp.
wyklejanie na różnych podkładach, np. płytach CD, papierowych talerzykach itp. Treści zawarte w programie mają za zadanie wspomagać dziecięcą wyobraźnię, wyzwalać swobodną twórczość oraz wyrabiać zdolność do przeżywania piękna. Treści programowe zostały ujęte w bloki tematyczne. TEMATYKA ZAJĘĆ: Mandale Cztery Pory Roku wiosna, lato, jesień, zima Mandala w świecie zabaw Mandale literowe Mandale matematyczne Mandale inspirowane uroczystościami i wydarzeniami świątecznymi Czytam z mandalą Mandale do dekoracji klasy Mandale przyrodnicze Mandale ze zwierzętami Mandale muzyczne Mandale z bohaterami bajek Mandale do zabawy z kreską Mandale z leniwą ósemką Rymowane przygody z mandalami Komponowanie mandal według własnego projektu. Dany program przewiduje stosowanie zróżnicowanych form pracy uczniów: - indywidualnej, 5
- grupowej, - zbiorowej. Oddziaływania rewalidacyjne z uczniami będą uwzględniały ich możliwości i potrzeby, prowadzone będą systematycznie z uwzględnieniem indywidualizowania wymagań, doboru metod, środków dydaktycznych i tempa pracy. 3. CELE PROGRAMU Cel główny programu: Rozwijanie uzdolnień i zainteresowań artystycznych oraz możliwości twórczych dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym poprzez różnorodne działania plastyczne z mandalą. Cele szczegółowe: stymulowanie ogólnego rozwoju, wyrównywanie dysharmonii rozwojowych, stwarzanie okazji do poznawania różnorodnych technik plastycznych oraz do eksperymentowania różnym materiałem, usprawnianie koordynacji wzrokowo ruchowej, kształtowanie i doskonalenie sprawności manualnej i grafomotorycznej, kształtowanie odpowiedniego napięcia mięśniowego, nabywanie umiejętności prawidłowego trzymania przyborów do rysowania, malowania, cięcia i pisania, nabywanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się narzędziami i przyborami, rozwijanie koncentracji uwagi, koordynacji wzrokowej,
zdobywanie umiejętności posługiwania się różnymi technikami plastycznymi, bogacenie zasobu słów i rozwój mowy, utrwalanie kolorów, pokonywanie lęków, kompleksów, uspokojenie i wyciszenie uczniów, wdrażanie do wytrwałości i konsekwencji w działaniu, aktywizowanie procesów poznawczych, odkrywanie i budzenie wiary we własne możliwości, kształtowanie umiejętności współdziałania w zespole. 4. PRZEWIDYWANE EFEKTY PROGRAMU Poprzez udział w zajęciach uczeń: - potrafi malować mandale według własnego pomysłu, - potrafi dobierać kolory i zna ich nazwę, - umie zaplanować swoją pracę, - uczy się wytrwałości, - wierzy we własne możliwości, - przejawia aktywność i własna inwencję twórczą, - potrafi dobierać kształty, typ kreski, - potrafi nazwać elementy przyrodnicze wkomponowane w mandalę, - potrafi nazwać wkomponowane w mandalę motywy zwierzęce, - utrwala nazwy świąt i uroczystości, - utrwala nazwy pór roku i charakterystyczne dla nich symptomy, - utrwala nazwy instrumentów muzycznych, - utrwala nazwę i wygląd poszczególnych liter alfabetu, - utrwala pierwszą literę swojego imienia, 7
- utrwala nazwę i wygląd poszczególnych cyfr, - utrwala nazwę i wygląd figur geometrycznych, - prawidłowo nazywa wybrane narzędzia i materiały plastyczne, - uczy się wytrwałości, wierzy we własne możliwości, czerpie radość i satysfakcję z osiągnięć w malowaniu mandali, - potrafi pracować w ciszy i w skupieniu, - potrafi lepiej panować nad swoimi emocjami, - potrafi skoncentrować się na wykonywanej pracy, - doskonali umiejętność współpracy w grupie rówieśniczej. 5. MATERIAŁY I POMOCE DO ZAJĘĆ Podczas zajęć wykorzystywane będą następujące środki dydaktyczne: gotowe szablony mandali, okrągłe papierowe talerze, ołówek, cyrkiel, kredki ołówkowe, kredki świecowe, kredki olejowe, flamastry, cienkopisy, kreda, farby plakatowe, farby akwarelowe, bibuła, kolorowy papier, wycinki gazet, modelina, plastelina, pasta do zębów, włóczka, korek, patyczki, guziki, koraliki, piasek,filc, nasiona- fasola, groch, słonecznik, ryż, makaron, przyprawy, klej, pędzle, kubeczki z wodą, nożyczki, magnetofon, płyty cd ze spokojną lub powiązaną z tematem pracy muzyką. 6. SPOSOBY MONITOROWANIA I EWALUACJI Podczas realizacji programu rewalidacyjnego zakładam ewaluację osiągnięć uczniów, która posłuży do zbadania stopnia przydatności zastosowanej metody, jak również do refleksji nad własną pracą pedagogiczną. Naturalną formą ewaluacji tego programu będzie:
- poziom zadowolenia uczniów z własnych dokonań i umiejętności wykorzystanych w procesie tworzenia, - analiza dokumentacji prac uczniów, w których będzie można odkryć ich ogromne zaangażowanie, - nagradzanie oryginalności, kreatywności, samodzielności poprzez promowanie prac uczniów (klasowe szkolne wystawki), - organizowanie konkursów prac, wyłanianie i nagradzanie laureatów, - utworzenie wirtualnej galerii mandal, tworzonych przez dzieci, - udział w konkursach plastycznych, - pozytywne opinie rodziców. Uzyskane wyniki pozwolą na dokonanie modyfikacji w programie rewalidacyjnym i pomogą w planowaniu dalszej pracy. Opracowała: mgr Nina Knapkiewicz nauczyciel Zespołu Szkół nr 3 we Włocławku 9
Literatura pomocna w planowaniu zajęć z wykorzystaniem mandal: Mandale dla dzieci. Opracowanie zbiorowe, Wydawnictwo Siedmioróg, Mandale na święta i uroczystości. Opracowanie zbiorowe, Wydawnictwo WIR, Mandale. Kolorowanie i bazgranie. Opracowanie zbiorowe, Wydawnictwo Olesiejuk, Mandala sposób na odprężenie i wyciszenie dla dzieci w wieku przedszkolnym. Wydawnictwo Jedność, Bardos K., Zwierzęta świata. Zabawy w kole, Wydawnictwo Wilga, Bardos K., Zwierzęta na wsi. Zabawy w kole, Wydawnictwo Wilga, Bardos K., Owoce i warzywa. Zabawy w kole, Wydawnictwo Wilga, Bardos K., Pory roku. Zabawy w kole, Wydawnictwo Wilga, Bemmerlein G., Mandale literowe, Wydawnictwo WIR, Gogarty J., Relaksujące mandale. 100 antystresowych, kreatywnych kolorowanek, Wydawnictwo Illuminatio, Harper V., Inspirujące mandale. Antystresowe kreatywne kolorowanie, Wydawnictwo Amber, Jaglarz A., Mandale matematyczne, Wydawnictwo WIR, Jaglarz A., Czytam z mandala, Wydawnictwo WIR, Krajewska M., Mandale radością malowane, Wydawnictwo WIR, Małasiewicz A., Mandale wiosna,lato,jesień,zima, Wydawnictwo Harmonia, Michałowska T., Terapia antystresowa poprzez sztukę. 101 mandali i dzieł sztuki oczyszczających i wzmacniających naszą psychikę, Wydawnictwo Siedmioróg,
Michałowska T., Mandala antystresowa. Sekretne symbole w sztuce. 101 mandali rozwijających naszą osobowość, Wydawnictwo Siedmioróg, Nitschke M., Mandale. Plakaty do kolorowania. Zeszyt czerwony. Zeszyt niebieski, Wydawnictwo Centrum Edukacji Dziecięcej, Urbańska R., Rymowane przygody z mandalami, Wydawnictwo Harmonia 11