Ćwiczenia kształtujące w lekcji wychowania fizycznego. Spis treści. Zadania ćwiczeń kształtujących. Zasady prowadzenia ćwiczeń kształtujących. Kolejność prowadzenia ćwiczeń kształtujących. Podział ćwiczeń kształtujących. Propozycja ćwiczeń kształtujących do rozgrzewki ogólnorozwojowej z dowolnym przyborem (papierowa piłka). Zadania ćwiczeń kształtujących. Ćwiczenia kształtujące pełnią funkcję ćwiczeń ogólnorozwojowych. Do ich podstawowych zadań można zaliczyć: - wszechstronne rozwijanie mięśni szkieletowych pod względem siły, długości i elastyczności, - wyrabianie obszerności ruchów poprzez zwiększenie ruchomości w stawach, - zwiększanie elastyczności wiązadeł, torebek stawowych i ścięgien, - kształtowanie prawidłowej postawy ciała, - przygotowanie organizmu do wysiłku czekającego go w głównej części lekcji ( Jezierski 1996 ). Ćwiczenia kształtujące mogą być także źródłem wiadomości o wpływie ruchu na organizm, poznawania poszczególnych partii mięśniowych uczenia się własnego ciała. Samodzielne przygotowywanie ich przez uczniów stanowi doskonałą formę współpracy nauczyciela z wychowankiem poprzez wdrażanie go do współtworzenia lekcji. Zasady prowadzenia ćwiczeń kształtujących Duże znaczenie dla poprawnego przeprowadzenia ćwiczeń ma odpowiednio dobrana pozycja wyjściowa. Główne pozycje wyjściowe do ćwiczeń to: - pozycja zasadnicza, - pozycja wyjściowa w staniu, - pozycja wyjściowa w przysiadzie, - pozycja wyjściowa w klęku,
- pozycja wyjściowa w siadzie, - pozycja wyjściowa w leżeniu, - pozycja wyjściowa w podporze. Z głównych pozycji wyjściowych wywodzą się pozycje pochodne tworzone na przykład przez zmianę ustawienia nóg ( w staniu, w wykroku, w staniu w wypadzie itp.) lub ustawienia nóg i ramion ( w przysiadzie podpartym, w siadzie skulonym, przewrotnym itp. ) w leżeniu Ponadto mogą być stosowane: - pozycje izolowane, w których określony układ ciała ćwiczącego zapewnia ustalenie pewnych odcinków ciała, wykluczających zbędne ruchy utrudniające jego wykonanie, - pozycje równoważne ( chwiejne ) charakteryzujące się zmniejszeniem płaszczyzny podparcia ( Młokosiewicz 1985 ). Ćwiczenia kształtujące w opisie wykonywanego ruchu muszą zawierać dokładne określenie: - kierunku głównego ( w przód, w tył, w lewo, w prawo, w górę, w dół, w bok ) lub kierunku pośredniego ( w przód na zewnątrz, w przód do wewnątrz, w przód w górę, w przód w dół, w tył na zewnątrz, w tył do wewnątrz, w górę na zewnątrz, w górę do wewnątrz, w dół na zewnątrz, w dół do wewnątrz ), - płaszczyzn ruchu (czołowa, strzałkowa, poprzeczna, kombinowana ), - osi ruchu ( odpowiednio do czterech płaszczyzn ruchu ). Kolejność ćwiczeń kształtujących W toku lekcji gimnastyki podstawowej przyjęto następującą kolejność ćwiczeń kształtujących: a) według H. Młokosiewicz: 1) ćwiczenia ramion, 2) ćwiczenia nóg, 3) ćwiczenia tułowia (proste ćwiczenia w jednej z podstawowych płaszczyzn ), 4) ćwiczenia ramion i nóg łącznie, 5) ćwiczenia tułowia w innej płaszczyźnie,
6) ćwiczenia nóg, 7) ćwiczenia tułowia (w innej płaszczyźnie niż 3i5), 8) ćwiczenia tułowia o większym natężeniu, 9) ćwiczenia ramion, 10) ćwiczenia tułowia, 11) ćwiczenia równoważne wolne, 12) ćwiczenia nóg podskoki ( Młokosiewicz 1985 ) b) według A. Ciechalewskiej i E. Kolarczyk: 1) ćwiczenia ożywiające, 2) ćwiczenia ramion, 3) ćwiczenia szyi, 4) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej w przód, 5) ćwiczenia nóg, 6) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie czołowej, 7) ćwiczenia równoważne, 8) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej w tył, 9) ćwiczenia mięśni brzucha, 10) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie poprzecznej, 11) ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie złożonej, 12) ćwiczenia w podporach, 13) ćwiczenia w podskokach, 14) ćwiczenia korektywne, uspokajające i relaksacyjne ( Cichalewska 1992 ) Podział ćwiczeń kształtujących. Uwzględniając charakter pracy mięśniowej, rozróżnia się: - ćwiczenia statyczne, charakteryzujące się utrzymaniem przyjętych pozycji lub położeń przy zachowaniu izometrycznego skurczu mięśni, - ćwiczenia dynamiczne charakteryzujące się zmianami pozycji położeń przy izotonicznym skurczu mięśni ( Młokosiewicz 1985 ).
Z punktu widzenia anatomicznej budowy ciała można dokonać podziału ćwiczeń kształtujących na następujące grupy: - ćwiczenia ramion i pasa barkowego, - ćwiczenia tułowia i szyi, - ćwiczenia nóg. Wymienione grupy ćwiczeń dzielą się na: - ćwiczenia ramion wznosy i opusty, przenosy, ugięcia i wyprosty, skurcze i rzuty, wymachy, skręty, krążenia i odrzuty, - ćwiczenia tułowia i szyi skłony, opady, skręty, skrętoskłony, - ćwiczenia nóg wspięcia i obroty, przysiady uniki i wypady, podskoki, przeskoki, skurcze, wyprosty, rzuty i odrzuty, wznosy i przenosy, wymachy i krążenia. Pod względem rodzaju ćwiczenia kształtujące dzielą się na: - ćwiczenia wolne indywidualne, - ćwiczenia ze współćwiczącym, - ćwiczenia z przyborem, - ćwiczenia na przyrządach szwedzkich (drabinki, ławeczki ) Biorąc pod uwagę oddziaływanie na organizm oraz kształtowanie sprawności motorycznej ćwiczenia można podzielić na: - siłowe i skocznościowe, - zwinnościowo _zręcznościowe, - gibkościowe ( Jeziorski 1996 ). Propozycja ćwiczeń kształtujących do rozgrzewki ogólnorozwojowej z dowolnym przyborem (papierowa piłka) Lp. Kolejność ćwiczeń kształtujących. Pozycja wyjściowa. 1. Ćwiczenia ramion W staniu rozkrok na szerokość bioder, rr w bok, piłka w pr. r. Rodzaj (opis) ćwiczenia kształtującego. Przenos rr w przód z przełożeniem piłki do l. r. Odrzut rr w tył, Przenos rr w przód, przełożenie piłki do pr. r Odrzut rr w tył,
Pwolne krążenie rr w przód po kołach o promieniach od najmniejszego do największego i z powrotem To samo ćwiczenie w tył. Piłka razwpr.rrazwl.r 2. Ćwiczenia nóg. W staniu rr trzymają piłkę w dole. j.w ale pilka na wysokości pośladków z tyłu. W staniu rozkrok na szerokość bioder rr w dół trzymają piłkę. W marszu wysokie unoszenie kolan, które dotykają papierową piłkę To samo ćw. W biegu. W marszu pięty dotykają piłkki To samo ćw. w biegu. Kopnięcie piłki kolanem w górę, chwyt oburącz. Ćw. raz pr. raz l. noga. 3. Ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej. 4. Ćwiczenia ramion i nóg łącznie. 5. Ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie czołowej. W staniu rozkrok na szerokość bioder, rr w górze trzymają piłkę. j.w. W staniu, piłka w pr. r W staniu Siad prosty piłka wprawejręce. W staniu rozkrok na szerokość bioder, rr w bok, Skłon t w przód, piłka dotyka do podłoża. Wyprost t w tył, powrót do pozycji wyjściowej, Wyciągnięcie się wgórę jak najwyżej. Wzniesienie pr. r w przód Wzniesieniepr.ndopr.r Opuszczenie pr. r i pr. n. Przełożenie piłki do l. r i to samo ćw. W marszu z wysokim podnoszeniem kolan przekładanie piłki z r. l. do r. pr. pod uniesionym kolanem. Wzniesienie l. n. w przód dotknięcie piłką w palce stopy l. Opuszczenie l. n. przełożenie piłki do pr. n. Wzniesienie pr. n. w przód dotknięcie piłką w palce stopy pr. Skrętoskłon do l. n. piłka dotyka stopy. Wyprost tułowia Przenos rr w przód, przełożenie piłki do l. r.
6. Ćwiczenia nóg. Postawa wyprostowana, nogi złączone. Piłka leży na podłodze w odległości wyciągniętej nogi od ćwiczącego. 7. Ćwiczenia tułowia w płaszczyźnie pionowej. 8. Ćwiczenia tułowia o większym natężeniu. Klęk podparty, Leżenie tyłem z nogami ugiętymi w kolanach, stopy oparte o podłogę rr. Wzdłuż tułowia, 9. Ćwiczenia ramion. W staniu rr trzymają piłkę. 10. Ćwiczenia tułowia. Ćwiczenia w parach odwróconych plecami, lekki rozkrok, piłka trzymana w rr z przodu, między ćwiczącymi krok odległości. 11. Ćwiczenia równoważne Postawa rr w dół, wolne. 12. Ćwiczenia nóg - podskoki. Postawa piłka między stopami. Przysiad, piłka na udach. To samo tylko skrętoskłon do pr. n Półprzysiad na n. l., pr. n wyprostowana dotyka piłki. Półprzysiad na nodze pr., l. n. wyprostowana dotyka piłki. Wyprostować l. n. w tył i pr. r. w przód z piłką, wytrzymać chwilę tę pozycję wydłużając się., przełożyć piłkę do l. r. Wyprostować pr.n.w tył i l.r. w przód z piłką, wytrzymać chwilę. Podnieść biodra w górę, aż utworzą linię prostą z udami, wytrzymać chwilę, przełożyć pod tułowiem piłkę do l.r. Powtórzyć cw. Przekładając piłkę do pr. r. Odbijanie piłki dłońmi, tak by nie spadła. Podanie pilki nad głową współćwiczącemu, Odbiór piłki nad głową przez współćwiczącego, Waga przodem na pr. n., rr w górze. Przełożenie piłki za plecami z pr.r.dor.l. To samo ćw. waga na n. l. Podskokiem podrzucić piłkę w górę, chwyt oburącz. Podskoki w przysiadzie tak by piłka nie spadła. Opracowała: Ilona Grabowska