Zagadnienia ekonomiki rolnej Kwartalnik 42012
Kwartalnik 4 (333) 2012 Organ Komitetu Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich PAN, Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB oraz Sekcji Ekonomiki Rolnictwa PTE
RADA PROGRAMOWA Vaclav Basek, Marian Bozik, Drago Cvijanović, Borys Frumkin, Masahiko Gemma, Dymitr Grekov, Wojciech Józwiak, Bogdan Klepacki, Stanisław Krasowicz, Sergiy M. Kvasha, Rumen Popov, Włodzimierz Rembisz, Michał Sznajder, Andrzej Wiatrak, Jerzy Wilkin, Zofia Wyszkowska, Etsuo Yoshino KOMITET REDAKCYJNY M. Adamowicz, B. Borkowski, M. Halamska, A. Kowalski (red. nacz.), R. Urban, W. Ziętara (sekretarz redakcji) Redaktor: E. Dzierżawa Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Prenumerata realizowana przez RUCH S.A.: WARUNKI PRENUMERATY Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 czynne w godzinach 7 00 18 00. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę: Informacji o warunkach prenumeraty i sposobie zamawiania udziela RUCH S.A. Biuro Kolportażu Zespół Obrotu Zagranicznego, ul. Annopol 17a, 03-236 Warszawa: tel. +48 (22) 693 67 75, +48 (22) 693 67 82, +48 (22) 693 67 18 www.ruch.pol.pl Prenumeratę i sprzedaż pojedynczych egzemplarzy prowadzi ponadto Redakcja ZER. Dodatkowe informacje na temat warunków prenumeraty redakcyjnej można uzyskać: tel. (22) 50 54 426, (22) 50 54 685 faks (22) 827 19 60, (22) 50 54 636 e-mail: zer@ierigz.waw.pl Prenumerata roczna 1 egz. w 2012 r. (4 numery) wynosi 84 zł (w tym VAT 5%). Cena za numer: 21 zł. Zamówienia na prenumeratę wraz z dowodem wpłaty prosimy nadsyłać na adres: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Redakcja Zagadnień Ekonomiki Rolnej, ul. Świętokrzyska 20 pok. 210a (skr. poczt. 984), 00-002 Warszawa e-mail: zer@ierigz.waw.pl Przedpłaty na prenumeratę należy wpłacać na konto Instytutu: PEKAO S.A. IV O/Warszawa nr 68 1240 1053 1111 0010 1493 6433 W tytule przelewu prosimy podać prenumerata ZER 2012. Zakupu pojedynczych egzemplarzy można dokonać w siedzibie IERiGŻ-PIB: Redakcja ZER ul. Świętokrzyska 20, II piętro, pok. 210a Dział Wydawnictw ul. Szkolna 2/4, parter, pok. 3 (pon.-pt. w godzinach 9 00 15 00 ) Warszawa 2012 Nakład 300 egz. ark. wyd. 15,2 ark. druk. 12,3 Skład, łamanie i druk: Dział Wydawnictw Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB, ul. Świętokrzyska 20, tel. 0-22 505 44 44
ARTYKU Y JERZY REMBEZA Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Ro lin - Pa stwowy Instytut Badawczy Radzików GMO A MI DZYNARODOWY RYNEK SOI Przedmiotem analiz przedstawionych w artykule by y zmiany w poziomie i strukturze obrotów oraz powi zaniach cenowych na mi dzynarodowym rynku soi. Stwierdzono, e upowszechnianie si odmian soi zmodyfikowanej genetycznie nie wp yn o niekorzystnie na wolumen obrotów mi dzynarodowych. Zmieni y si jednak wyra nie kierunki handlu, zw aszcza w przypadku krajów Unii Europejskiej. Zmala o znaczenie importu z USA, wzros o natomiast znaczenie importu z Brazylii. Analizy transmisji cen wskazuj jednak, e w okresie 2004/05-2011/12 wp yw impulsów cenowych ze strony rynku brazylijskiego na ceny w UE uleg zmniejszeniu w stosunku do lat 1996/97 2003/04, wzrós natomiast wp yw cen rynku ameryka skiego. Przyczyn mog by zmiany w regulacjach dotycz cych uprawy soi zmodyfikowanej genetycznie w Brazylii oraz ustabilizowanie regulacji dotycz cych rynku produktów zmodyfikowanych genetycznie w UE. PIOTR SULEWSKI Szko a G ówna Gospodarstwa Wiejskiego Warszawa ZASTOSOWANIE TEORII PORTFELA I MODELU WYCENY AKTYWÓW KAPITA OWYCH DO OCENY RYZYKA W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W opracowaniu podj to prób zastosowania znanej w finansach teorii portfela i opartej o ni modeli oceny ryzyka do oszacowania ryzyka w produkcji rolniczej. Korzystaj c z jednowska nikowego modelu Sharp a, okre lono warto ci wspó czynników beta dla poszczególnych ro lin uprawnych. Obliczone wspó czynniki beta, odzwierciedlaj ce si zwi zku waha warto ci produkcji poszczególnych ro lin z wahaniami pozosta ych upraw wskazuj na mo liwo ci i sens stosowania dywersyfikacji jako skutecznej strategii zarz dzania ryzykiem w gospodarstwach rolnych. W drugiej cz ci wykorzystano model wyceny aktywów kapita owych (CAPM) do okre lenia warto ci oczekiwanych nadwy ek pokrywaj cych koszty ryzyka i czasu alternatyw odzwierciedlaj c stop woln od ryzyka stanowi a warto czynszu dzier awnego. Przeprowadzone z zastosowaniem modelu CAPM analizy wykaza y, i dominuj ce w strukturze produkcji w Polsce zbo a nie zapewniaj pe nej zap aty za ryzyko zwi zane z upraw. Z bada wynika tak e, i dywersyfikacja struktury zasiewów w ograniczonym stopniu mo e redukowa ryzyko.
JACEK KULAWIK BARBARA WIELICZKO Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej - PIB Warszawa WYBRANE FINANSOWE ASPEKTY KONKURENCYJNO CI ROLNICTWA Mechanizm dodatniego sprz enia zwrotnego mo e powodowa, e poprawa potencja u finansowego gospodarstw rolnych powinna przek ada si na wzrost ich przysz ej konkurencyjno ci. Z kolei ujemne sprz enie zwrotne najcz ciej b dzie skutkowa jej pogorszeniem. Nale y jednak e ca y czas pami ta, e nie obowi zuj tu adne automatyzmy, bo potencja finansowy jest tylko jedn z wielu determinant konkurencyjno ci i tworzenia przewag konkurencyjnych. Te ostatnie stanowi przy tym raczej komplementarny, wzajemnie wspó zale ny uk ad ni wykluczaj ce si charakterystyki. Spo ród wielu mo liwych klasyfikacji przewag konkurencyjnych w rolnictwie w artykule analizuje si cztery: efektywno ciowo/produktywno ciow ; bazuj c na innowacjach i przedsi biorczo ci; odwo uj c si do spo ecznej odpowiedzialno ci biznesu (CSR) oraz nawi zuj c do tworzenia warto ci wspólnej, gospodarczej i spo ecznej (CSV). Przedmiotem rozwa a w artykule s ponadto relacje mi dzy konkurencyjno ci a kooperacj, a wi c problemy zwi zane mi dzy innymi z koopetycj oraz tworzeniem renty synkretycznej w sieciowych powi zaniach ró nych organizacji, cz sto funkcjonuj cych w ramach uk adów pionowo zintegrowanych. Te ostatnie coraz cz ciej wyst puj w sektorze ywno ciowym. MAREK ZIELI SKI Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej - PIB Warszawa MO LIWO CI EFEKTYWNEGO FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU GOSPODARSTW SPECJALIZUJ CYCH SI W PRODUKCJI ZBÓ NA GLEBACH S ABYCH Wobec powszechnych w tpliwo ci dotycz cych efektywnego funkcjonowania gospodarstw zbo owych na glebach s abych w artykule podj to prób potencja u produkcyjnego, organizacji produkcji, efektywno ci ekonomicznej i rodowiskowej oraz mo liwo ci rozwoju. Podzia u dokonano w trzech, wydzielonych ze wzgl du na wielko skumulowanego punktowego wska nika wzgl dnej dobroci, grupach gospodarstw zbo owych, które prowadzi y w latach 2005-2010 rachunkowo dla Polskiego FADN. Pierwsz grup stanowi y gospodarstwa rozwojowe, które uzyska y 449-518 pkt., drug gospodarstwa problemowe (282-310 pkt.), natomiast trzeci gospodarstwa schy kowe (207-234 pkt.). Podzia u dokonano stosuj c metod skupie Warda i k- rednich i w tym celu wykorzystano program Statistica 8.0. Wyniki analiz pozwoli y potwierdzi postawion na wst pie opracowania hipotez, e na glebach s abych istniej gospodarstwa, w przypadku których niska jako gleb nie wyklucza efektywnego funkcjonowania i realizowania d ugookresowego celu, jakim jest nie tylko trwanie, ale tak e rozwój.
DOROTA KOMOROWSKA Szko a G ówna Gospodarstwa Wiejskiego Warszawa WIELKO A EFEKTYWNO GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH Celem opracowania jest ocena efektywno ci gospodarowania zasobami produkcyjnymi w gospodarstwach ekologicznych o ró nej wielko ci, w latach 2007-2009. Badane gospodarstwa ró ni y si ponoszonymi kosztami i osi ganymi wynikami produkcyjnymi oraz ekonomicznymi w analizowanym okresie. Wahania w poziomie wyników produkcyjnych przek ada y si na wahania w produktywno ci zasobów oraz dochodowo ci gospodarstw, pracy w asnej i efektywno ci ekonomicznej zasobów kapita owych poszczególnych grup wielko ci. Wykazane ró nice pomi dzy grupami obszarowymi zale a y przede wszystkim od organizacji i skali produkcji w gospodarstwach, natomiast zró nicowanie pomi dzy latami by o efektem koniunktury w rolnictwie. Wraz ze wzrostem wielko ci gospodarstw pogarsza a si produktywno ich zasobów ziemi i kapita u, co uwarunkowane by o organizacj produkcji, zw aszcza ro linnej, cenami produktów ekologicznych i spadkiem intensywno ci produkcji (poziomu kosztów materia owych na 1 ha UR) w wi kszych gospodarstwach. PIOTR DZUN REGIONALNE ZRÓ NICOWANIE ZMIAN W CHOWIE KRÓW I PRODUKCJI MLEKA W POLSCE W LATACH 1990-2010 W opracowaniu zaprezentowano zmiany w chowie krów i produkcji mleka w latach 1990-2010 z wyodr bnieniem okresu intensywnych przemian systemowych oraz okresów przedakcesyjnego i poakcesyjnego. Analiz oparto na danych GUS, a w szczególno ci na danych z Powszechnych Spisów Rolnych 1996, 2002 i 2010. Przeprowadzona analiza wskazuje, e w okresie tym nast pi bardzo du y spadek liczby gospodarstw utrzymuj cych krowy i liczby krów. Jednak dynamika tych procesów by a znacz co zró nicowana w poszczególnych latach i silnie zró nicowana regionalnie. W okresie intensywnych przemian systemowych (1990-1996) w zwi zku z gwa townym obni eniem rentowno ci chowu krów i likwidacj PGR uwidoczni si nie tylko spadek liczby gospodarstw utrzymuj cych krowy i liczby krów, ale tak e proces dekoncentracji w chowie krów oraz regres w doskonaleniu stada krów. W okresie przedakcesyjnym (1996-2004), w warunkach spadku liczby gospodarstw utrzymuj cych krowy i liczby krów, zarysowuje si stopniowo proces koncentracji i specjalizacji. W okresie poakcesyjnym, w zwi zku z popraw rentowno ci produkcji mleka i dochodowo ci gospodarstw rolnych, wy ej przedstawione procesy wyra nie si nasilaj. Do regionu centralno-wschodniego, przoduj cego w rozwoju chowu krów i produkcji mleka, stopniowo do czaj województwo wielkopolskie i kujawsko-pomorskie, cechuj ce si dobr struktur agrarn i wysok kultur roln. Region regresu, obejmuj cy dotychczas trzy województwa po udniowo-wschodnie, poszerza si i obejmuje województwo lubelskie, tak e cechuj ce si rozdrobnion struktur agrarn. Jednocze nie zarysowuje si tendencja poprawy w chowie krów i produkcji mleka w regionie zachodnim i pó nocnym, a wi c tzw. popegeerowskim. Podstaw tej poprawy jest dynamiczny rozwój chowu krów i produkcji mleka w du ych obszarowo gospodarstwach utrzymuj cych du e stada krów.
MISCELLANEA ZBIGNIEW GO A ANNA BIENIASZ ALEKSANDRA UCZAK Uniwersytet Przyrodniczy Pozna ZRÓ NICOWANIE KONDYCJI EKONOMICZNO-FINANSOWEJ PRZEMYS U SPO YWCZEGO W POLSCE W LATACH 2005-2010 W artykule przedstawiono wyniki analizy zró nicowania efektywno ci ekonomicznofinansowej bran przemys u spo ywczego w Polsce. Efektywno ekonomiczno-finansow postrzegano w kontek cie p ynno ci finansowej, zad u enia, sprawno ci, rentowno ci oraz dynamiki zmian. Analiz efektywno ci przeprowadzono w dwóch okresach, tj. w latach 2005- -2007 i 2008-2010 i przy zastosowaniu miary syntetycznej oszacowanej na podstawie metody TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to an Ideal Solution). Badania wykaza y, e efektywno ekonomiczno-finansowa sektora spo ywczego w okresie 2008-2010 w stosunku do lat 2005-2007 uleg a nieznacznej poprawie. Najni sz efektywno ci cechowa y si bran e: przetwarzanie i konserwowanie ryb, produkcja soków, pozosta e przetwarzanie owoców i warzyw, wytwarzanie gotowych posi ków oraz produkcja cydru, natomiast wysok efektywno ci w ca ym okresie analizy cechowa a si przede wszystkim produkcja piwa, a tak e lodów, pieczywa, sucharów oraz przypraw. Analizuj c zmiany efektywno ci stwierdzono, e w najwi kszym stopniu pogorszy a si ona w takich bran ach jak: wytwarzanie gotowych posi ków i da, produkcja soków oraz destylowaniu alkoholi. Relatywnie du popraw efektywno ci odnotowano natomiast w produkcji margaryny, cukru oraz win gronowych. WOJCIECH JÓZWIAK Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej - PIB Warszawa ROLNICTWO W GIERSKIE POSZUKUJE DROGI ROZWOJU Na W grzech, podobnie jak w Polsce, dominuje rolnictwo rozdrobnione. Dochody w gierskich gospodarstw s jednak znacz co mniejsze ni dochody gospodarstw polskich, mniejszy jest te poziom reprodukcji ich maj tku trwa ego. Artyku zawiera sugesti, e przyczynami tej sytuacji sta y si dwie szybko i na powszechn skal przeprowadzone zmiany form w asno ci nieruchomo ci ziemskich: w pierwszej cz ci drugiej po owy ubieg ego wieku z w asno ci prywatnej na w asno spó dzielcz i pa stwow, po czon z koncentracj ziemi w niewielkiej liczbie przedsi biorstw rolnych, po 1990 roku natomiast reprywatyzacja tego maj tku i powstanie ponad dwóch milionów drobnych prywatnych gospodarstw rolnych, z w a cicielami bez odpowiedniej wiedzy i kapita u. W efekcie zarzucono pozyskiwanie produkcji z cz ci u ytków rolnych, znacz co zmala y intensywno produkcji ro linnej i pog owie zwierz t.
W trakcie ostatniej przemiany ustrojowej zaniedbana zosta a równie modernizacja przemys u rolno-spo ywczego, co wymusza eksport nie przetworzonych produktów pochodzenia rolniczego i import wielu artyku ów spo ywczych, mi dzy innymi z Polski. Nik a pozarolnicza aktywno gospodarcza na obszarach wiejskich powoduje utrzymywanie si wysokiego poziomu bezrobocia. Artyku zawiera krótk charakterystyk przedsi wzi, które nale- a oby podj w rolnictwie i na obszarach wiejskich, by uzdrowi zaistnia sytuacj. Zosta y one sformu owane na podstawie opinii cz ci pracowników naukowych dwóch uniwersytetów w gierskich, w Szeged i Pecs. ANNA ZIELI SKA-CHMIELEWSKA Uniwersytet Ekonomiczny Pozna STRATEGICZNA ANALIZA ZAK ADÓW MI SNYCH NA PRZYK ADZIE ZM MORLINY SA. W artykule w dwupolowym uk adzie wspó rz dnych, utworzonym w dwóch wymiarach zyskowno ci rynku oraz atrakcyjno ci strategicznych jednostek gospodarczych analizowanego przedsi biorstwa dokonano identyfikacji pozycji strategicznych jednostek wed ug oferowanego asortymentu na krajowym rynku mi sa. W tym celu przeprowadzono analiz portfelow z wykorzystaniem macierzy koncernu Shell, która jest rozwini ciem macierzy ADL i s u y okre leniu zalecanych strategii dzia ania analizowanych SJG przedsi biorstwa. Z analizy wynika, e ZM Morliny SA. powinny obra odmienne strategie, adekwatne do grup produktów. W przypadku marki Krakus nale a oby wdro y strategi A, polegaj c na przywództwie, silnym inwestowaniu oraz utrzymaniu osi gni tej pozycji konkurencyjnej. Dla produktów znanych pod nazw Morlinki i Berlinki zaleca si zastosowanie strategii B, która oznacza identyfikacj segmentu wzrostu, podj cie w niej specjalizacji oraz selektywne inwestowanie. Natomiast Mazury i produkty pod mark Yano powinny realizowa strategi C, która polega na zmniejszaniu asortymentu, minimalizowaniu inwestycji i zbywaniu niedochodowych linii produkcyjnych.
ZAGADNIENIA EKONOMIKI ROLNEJ SPIS TREŚCI ROCZNIKA 2012 nr str. ARTYKUŁY BERG Ernst Optymalizacja produkcji w zależności od stanu natury w warunkach niepewności... 2 3 BIENIASZ Anna, GOŁAŚ Zbigniew Efektywność gospodarowania zapasami w przemyśle spożywczym... 3 68 CZEKAJ Stefania, MAJEWSKI Edward, WĄS Adam Wpływ zazielenienia Wspólnej Polityki Rolnej na wyniki ekonomiczne gospodarstw roślinnych... 2 67 DZUN Piotr Regionalne zróżnicowanie zmian w chowie krów i produkcji mleka w Polsce w latach 1990-2010... 4 84 DZUN Włodzimierz Zmiany skali wykorzystania zasobów gruntów rolnych w Polsce w procesie przemian systemowych i integracji z Unią Europejską... 1 18 FRANC-DĄBROWSKA Justyna, KOBUS Paweł Koszt kapitału własnego dylematy wyceny... 1 77 JÓZWIAK Wojciech, KAGAN Adam, MIRKOWSKA Zofia Innowacje w polskich gospodarstwach rolnych, zakres ich wdrażania i znaczenie... 3 3 JUCHNIEWICZ Małgorzata, ŁUKIEWSKA Katarzyna Potencjał konkurencyjny przemysłu spożywczego w Polsce... 1 62 KAGAN Adam Pomnażanie wartości właścicielskiej jako funkcja celu wielkoobszarowych przedsiębiorstw rolnych... 2 49 KOMOROWSKA Dorota Wielkość a efektywność gospodarstw ekologicznych... 4 65 KULAWIK Jacek Koszty administracyjne i transakcyjne subsydiowania rolnictwa... 2 30 KULAWIK Jacek, WIELICZKO Barbara Wybrane finansowe aspekty konkurencyjności rolnictwa... 4 36 REMBEZA Jerzy GMO a międzynarodowy rynek soi... 4 3 SKARŻYŃSKA Aldona Rachunek kosztów działań nowe spojrzenie... 3 43 SKARŻYŃSKA Aldona Wpływ wydajności mlecznej krów na opłacalność produkcji mleka... 1 90 SROKA Wojciech Zastosowanie modeli przyczynowo-skutkowych do oceny czynników sukcesu gospodarstw rolniczych porównanie wybranych metod... 3 28 SULEWSKI Piotr Zastosowanie teorii portfela i modelu wyceny aktywów kapitałowych do oceny ryzyka w gospodarstwach rolnych... 4 15
166 Spis treści rocznika 2012 SZYMAŃSKA Elżbieta Produkcja żywca wieprzowego w zrównoważonym rozwoju rolnictwa... 3 89 URBAN Roman Ocena spójności procesów rozwojowych rolnictwa i przemysłu spożywczego... 1 3 ZIELIŃSKI Marek Możliwości efektywnego funkcjonowania i rozwoju gospodarstw specjalizujących się w produkcji zbóż na glebach słabych... 4 54 ZIELIŃSKI Marek, SOBIERAJEWSKA Jolanta Efekty gospodarstw rolnych korzystających z pomocy w ramach PROW 2007-2013... 2 81 ZIĘTARA Wojciech, ZIELIŃSKI Marek Efektywność i konkurencyjność polskich gospodarstw rolniczych nastawionych na produkcję roślinną... 1 40 MISCELLANEA CIEPIELA Grażyna Anna, SOSNOWSKI Jacek Efekty ekonomiczne działalności turystycznej w gospodarstwach agroturystycznych... 2 131 GOŁAŚ Zbigniew, BIENIASZ Anna, ŁUCZAK Aleksandra Zróżnicowanie kondycji ekonomiczno-finansowej przemysłu spożywczego w Polsce w latach 2005-2010... 4 100 JÓZWIAK Wojciech Rolnictwo węgierskie poszukuje drogi rozwoju... 4 123 KIRYLUK-DRYJSKA Ewa Efekty inwestycyjnych programów strukturalnych w rolnictwie polskim w latach 2004-2006... 2 110 MICHNA Waldemar Prognozy rozwoju światowej produkcji rolnej i jej konsumpcji oraz zużycia na cele nieżywnościowe w latach 2011-2020... 3 104 MIKOŁAJCZYK Jarosław Zastosowanie miar oceny efektywności ekonomicznej do planowania oraz oceny działań dywestycyjnych w gospodarstwach rolniczych... 3 131 PASZKOWSKI Stanisław Potencjał naukowy uniwersytetów w obszarze ekonomii rolnej w świetle prac XIII. Europejskiego Kongresu Ekonomistów Rolnych w Zurychu.. 2 167 PAWLAK Jan Podaż ciągników a opłacalność produkcji rolniczej... 3 142 PAWLONKA Tomasz Płynność finansowa a rentowność wybranych przedsiębiorstw branży mięsnej... 2 97 PIZŁO Wojciech Zaufanie i gotowość do współpracy w gospodarstwach sadowniczych rejonu Grójca i Warki... 2 150 SADOWSKI Arkadiusz, CZUBAK Wawrzyniec Czynniki determinujące wykonanie inwestycji finansowanych ze środków prywatnych... 1 126 SHEVELOVA Svitlana Tendencje i perspektywy rozwoju sektora mleczarskiego Rosji... 1 112 WIŚNIEWSKA Joanna Umiędzynarodowienie przedsiębiorstw na obszarach wiejskich... 3 114 WÓJCIK Agata Dochodowość produkcji mleka w gospodarstwach w Europie... 2 122 ZIELIŃSKA-CHMIELEWSKA Anna Strategiczna analiza zakładów mięsnych na przykładzie ZM Morliny S.A.... 4 131
Spis treści rocznika 2012 167 STRESZCZENIA ROZPRAW DOKTORSKICH ANTOSZ Iwona Działalność grup producentów rolnych na Dolnym Śląsku... 3 153 DANILCZUK-ZEMBRZUSKA Joanna Konkurencyjność polskich produktów rolnych na tle pozostałych państw UE po akcesji do Wspólnoty... 4 138 KUCHARSKI Krzysztof Rynek zbóż i rzepaku w Wielkopolsce na podstawie doświadczeń gospodarstw wielkoobszarowych... 1 145 ŁUCZAK Piotr Transformacja polskiego rolnictwa w czasopiśmiennictwie naukowym i publicystyce agroekonomicznej... 1 139 RECENZJE POLEMIKI FIRLEJ Krzysztof Procesy dostosowawcze polskiego przemysłu spożywczego do zmieniającego się otoczenia rynkowego (1) (pod red. nauk. R. Mroczka)... 2 188 FIRLEJ Krzysztof Projekty inwestycyjne w agrobiznesie a zasady Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku. Cz. I (pod red. nauk. A. Czyżewskiego i W. Poczty)... 1 151 JUCHNIEWICZ Małgorzata Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności (1) (red. nauk. Iwona Szczepaniak)... 4 144 KULAWIK Jacek, WIELICZKO Barbara Ogólne spojrzenie na kolejną reformę WPR... 1 157 SKAWIŃSKA Eulalia Zbigniew Olesiński: Zarządzanie relacjami międzyorganizacyjnymi... 4 149 KRONIKA BUDZYŃSKA Agata Determinanty wzrostu kapitału społecznego w kontekście polityki społecznej województwa wielkopolskiego (22 wrzesień 2011, Poznań)... 1 170 GAJOS Edyta Panel redaktorów wiodących czasopism zagranicznych (21 maj 2012, Warszawa)... 4 154 JÓZWIAK Wojciech Główne nurty badań ekonomiczno-rolniczych w szwajcarskim Forschungsanstalt Agroscope Reckenholz-Tänikon ART w Tänikon (23-25 listopad 2011, Tänikon)... 1 174 KONDRASZUK Tomasz, PARZONKO Andrzej Transfer wiedzy do praktyki rolniczej polskie i niemieckie doświadczenia (16 kwiecień 2012, Warszawa)... 3 158 BIBLIOGRAFIA Książki ekonomiczno-rolnicze (oprac. Małgorzata Mikołajczyk) nr 1 s. 181, nr 2 s. 197, nr 3 s. 163, nr 4 s. 157. Artykuły ekonomiczno-rolnicze (oprac. Mariusz Kosieradzki, Małgorzata Mikołajczyk, Piotr Szajner) nr 1 s. 184, nr 2 s. 200, nr 3 s. 166, nr 4 s. 160.
PROBLEMS OF AGRICULTURAL ECONOMICS CONTENTS 2012 No. p. ARTICLES BERG Ernst Optimization of production in depending on the state of nature in conditions of the uncertainty... 2 3 BIENIASZ Anna, GOŁAŚ Zbigniew Efficiency of stock management in food industry... 3 68 CZEKAJ Stefania, MAJEWSKI Edward, WĄS Adam The impact of the Common Agricultural Policy greening on the economic performance of crop farms... 2 67 DZUN Piotr Regional diversity of changes in cows breeding and milk production in Poland in 1990-2010..... 4 84 DZUN Włodzimierz Changes in the degree of agricultural land use in Poland in view of system changes and European Union integration... 1 18 FRANC-DĄBROWSKA Justyna, KOBUS Paweł Equity capital cost the dilemmas of appraisal... 1 77 JÓZWIAK Wojciech, KAGAN Adam, MIRKOWSKA Zofia Innovations on Polish farms, their scope of implementation and significance... 3 3 JUCHNIEWICZ Małgorzata, ŁUKIEWSKA Katarzyna Competitive potential of food industry in Poland... 1 62 KAGAN Adam The value of ownership and its increase as a function of agricultural enterprises... 2 49 KOMOROWSKA Dorota Eco-farms size versus their effectiveness... 4 65 KULAWIK Jacek The administrative and transaction-related costs of subsidising agriculture... 2 30 KULAWIK Jacek, WIELICZKO Barbara Financial considerations of competitiveness in agriculture... 4 36 REMBEZA Jerzy GMO and international soy market... 4 3 SKARŻYŃSKA Aldona Activity Based Costing fresh look... 3 43 SKARŻYŃSKA Aldona The impact of the milk yield of cows on the profitability of milk production... 1 90 SROKA Wojciech Application of cause and effect models to evaluate farms success factors the comparison of selected methods... 3 28 SULEWSKI Piotr An application the portfolio theory and the capital assets pricing model to evaluation agricultural risk... 4 15
Spis treści rocznika 2012 169 SZYMAŃSKA Elżbieta Production of pigs for slaughter in the sustainable development of agriculture... 3 89 URBAN Roman Evaluation of the cohesion of developmental processes of agriculture and food industry... 1 3 ZIELIŃSKI Marek Efficient functioning and development of farms specialising in production of cereals on poor soil... 4 54 ZIELIŃSKI Marek, SOBIERAJEWSKA Jolanta The performance of agricultural holdings supported from the RDP 2007-2013. Selected issues... 2 81 ZIĘTARA Wojciech, ZIELIŃSKI Marek The effectiveness and competitiveness of Polish crop-oriented farms... 1 40 MISCELLANEA CIEPIELA Grażyna Anna, SOSNOWSKI Jacek The economic impact of tourist activity in agritourism farms... 2 131 GOŁAŚ Zbigniew, BIENIASZ Anna, ŁUCZAK Aleksandra Diversification in the economic and financial condition of food industry in Poland in 2005-2010... 4 100 JÓZWIAK Wojciech Hungarian agriculture in search for a development path... 4 123 KIRYLUK-DRYJSKA Ewa The effects of investment structural programmes in Polish agriculture from 2004 to 2006... 2 110 MICHNA Waldemar Development forecasts for global agricultural production and its consumption as well as use for non-food purposes in 2011-2020... 3 104 MIKOŁAJCZYK Jarosław The use of measurement tools for assessment of economic efficiency to plan and assess the divestment activities in farms... 3 131 PASZKOWSKI Stanisław The scientific potential of universities in the field of agricultural economics in view of the conclusions of the 13th Congress of the European Association of Agricultural Economists in Zurich... 2 167 PAWLAK Jan Supply of agricultural production inputs and their profitability... 3 142 PAWLONKA Tomasz The financial liquidity and profitability of selected businesses in the meat industry... 2 97 PIZŁO Wojciech Trust and readiness to cooperate in horticultural farms in the region of Grójec and Warka... 2 150 SADOWSKI Arkadiusz, CZUBAK Wawrzyniec The factors determining the implementation of privately-funded investments... 1 126 SHEVELOVA Svitlana Trends and prospects in the development of the Russian milk sector... 1 112 WIŚNIEWSKA Joanna Internationalisation of enterprises situated on rural areas... 3 114 WÓJCIK Agata The profitability of milk production in farms throughout Europe....2 122 ZIELIŃSKA-CHMIELEWSKA Anna Strategic analysis of meat processing plants on the example of ZM Morliny S.A.... 4 131
170 Spis treści rocznika 2012 SUMMARIES OF DOCTOR S THESES ANTOSZ Iwona Activity of agricultural producer groups in the Dolny Śląsk region... 3 153 DANILCZUK-ZEMBRZUSKA Joanna Competitiveness of Polish agricultural products in comparison with other EU Member States after the accession to the Community... 4 138 KUCHARSKI Krzysztof The cereal and rape market in the Wielkopolska region on the basis of large-area farm experience... 1 145 ŁUCZAK Piotr The transformation of Polish agriculture in scientific literature and agroeconomic publications... 1 139 REVIEWS POLEMICS FIRLEJ Krzysztof Investment projects in agrobusiness vs CAP principles after 2013. Part I (scientific eds.: A. Czyżewski and W. Poczta)... 1 151 FIRLEJ Krzysztof The processes of the adaptation of the Polish food industry to the changing market environment (1) (ed. by R. Mroczek)... 2 188 JUCHNIEWICZ Małgorzata Monitoring and assessment of the state of competitiveness of Polish food producers (1) (scientific ed. Iwona Szczepaniak)... 4 144 KULAWIK Jacek, WIELICZKO Barbara A general view on another CAP reform... 1 157 SKAWIŃSKA Eulalia Zbigniew Olesiński: Interorganisational relations management... 4 149 CHRONICLE BUDZYŃSKA Agata The determinants of social capital growth in view of Wielkopolskie voivodeship social policy (22 September 2011, Poznań)... 1 170 GAJOS Edyta Panel of editors of the leading foreign magazines (21 May 2012, Warszawa)... 4 154 JÓZWIAK Wojciech The main trends in economic and agricultural research in the Swiss Forschungsanstalt Agroscope Reckenholz-Tänikon ART in Tänikon (23-25 November, Tänikon)... 1 174 KONDRASZUK Tomasz, PARZONKO Andrzej Knowledge transfer to agricultural practice Polish and German experience (16 April 2012, Warszawa)... 3 158 BIBLIOGRAPHY Economic and agricultural books (worked out by Małgorzata Mikołajczyk) No. 1 p. 181, No. 2 p. 197, No. 3 p. 163, No. 4 p. 157. Economic and agricultural articles (worked out by Mariusz Kosieradzki, Małgorzata Mikołajczyk, Piotr Szajner) No. 1 p. 184, No. 2 p. 200, No. 3 p. 166, No. 4 p. 160.
ZAGADNIENIA EKONOMIKI ROLNEJ Październik Grudzień 2012 Nr 4 (333) SPIS TREŚCI ARTYKUŁY JERZY REMBEZA GMO a międzynarodowy rynek soi... 3 PIOTR SULEWSKI Zastosowanie teorii portfela i modelu wyceny aktywów kapitałowych do oceny ryzyka w gospodarstwach rolnych... 15 JACEK KULAWIK, BARBARA WIELICZKO Wybrane finansowe aspekty konkurencyjności rolnictwa... 36 MAREK ZIELIŃSKI Możliwości efektywnego funkcjonowania i rozwoju gospodarstw specjalizujących się w produkcji zbóż na glebach słabych... 54 DOROTA KOMOROWSKA Wielkość a efektywność gospodarstw ekologicznych... 65 PIOTR DZUN Regionalne zróżnicowanie zmian w chowie krów i produkcji mleka w Polsce w latach 1990-2010... 84 MISCELLANEA ZBIGNIEW GOŁAŚ, ANNA BIENIASZ, ALEKSANDRA ŁUCZAK Zróżnicowanie kondycji ekonomiczno-finansowej przemysłu spożywczego w Polsce w latach 2005-2010... 100 WOJCIECH JÓZWIAK Rolnictwo węgierskie poszukuje drogi rozwoju... 123 ANNA ZIELIŃSKA-CHMIELEWSKA Strategiczna analiza zakładów mięsnych na przykładzie ZM Morliny S.A.... 131 STRESZCZENIA ROZPRAW DOKTORSKICH JOANNA DANILCZUK-ZEMBRZUSKA Konkurencyjność polskich produktów rolnych na tle pozostałych państw UE po akcesji do Wspólnoty...138 RECENZJE POLEMIKI MAŁGORZATA JUCHNIEWICZ Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności (1) (red. nauk. Iwona Szczepaniak)... 144 EULALIA SKAWIŃSKA Zbigniew Olesiński: Zarządzanie relacjami międzyorganizacyjnymi... 149
KRONIKA EDYTA GAJOS Panel redaktorów wiodących czasopism zagranicznych (21 maj 2012, Warszawa)... 154 BIBLIOGRAFIA Książki ekonomiczno-rolnicze oprac. M.M.... 157 Artykuły ekonomiczno-rolnicze oprac. Zespół... 160 Spis treści rocznika 2012... 165
PROBLEMS OF AGRICULTURAL ECONOMICS October December 2012 No. 4 (333) CONTENTS ARTICLES JERZY REMBEZA GMO and international soy market... 3 PIOTR SULEWSKI An application the portfolio theory and the capital assets pricing model to evaluation agricultural risk... 15 JACEK KULAWIK, BARBARA WIELICZKO Financial considerations of competitiveness in agriculture... 36 MAREK ZIELIŃSKI Efficient functioning and development of farms specialising in production of cereals on poor soil... 54 DOROTA KOMOROWSKA Eco-farms size versus their effectiveness... 65 PIOTR DZUN Regional diversity of changes in cows breeding and milk production in Poland in 1990-2010..... 84 MISCELLANEA ZBIGNIEW GOŁAŚ, ANNA BIENIASZ, ALEKSANDRA ŁUCZAK Diversification in the economic and financial condition of food industry in Poland in 2005-2010... 100 WOJCIECH JÓZWIAK Hungarian agriculture in search for a development path... 123 ANNA ZIELIŃSKA-CHMIELEWSKA Strategic analysis of meat processing plants on the example of ZM Morliny S.A.... 131 SUMMARIES OF DOCTOR S THESES JOANNA DANILCZUK-ZEMBRZUSKA Competitiveness of Polish agricultural products in comparison with other EU Member States after the accession to the Community... 138 REVIEWS POLEMICS MAŁGORZATA JUCHNIEWICZ Monitoring and assessment of the state of competitiveness of Polish food producers (1) (scientific ed. Iwona Szczepaniak)... 144 EULALIA SKAWIŃSKA Zbigniew Olesiński: Interorganisational relations management... 149
CHRONICLE EDYTA GAJOS Panel of editors of the leading foreign magazines (21 May 2012, Warszawa)... 154 BIBLIOGRAPHY Economic and agricultural books worked out by M.M.... 157 Economic and agricultural articles worked out by collective... 160 Contents 2012... 165