Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, r.

Transkrypt

1 Zadania polityki pomocy społecznej i polityki rynku pracy w zwalczaniu wykluczenia społecznego Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa Warszawa, r. Piotr B dowski2010

2 Struktura 1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego 2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego 3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne 4. Podsumowanie

3 Struktura 1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego 2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego 3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne 4. Podsumowanie

4 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (1) Brak możliwości lub ograniczenie udziału w życiu społecznym w następstwie ograniczenia konsumpcji, udziału w produkcji i w aktywności politycznej i udziału w życiu społecznym, rodzinnym i przyjacielskim. Główną przyczyną nasilenia procesów wykluczenia w Polsce jest kumulacja trzech procesów: transformacji, globalizacji, wprowadzania nowych technologii.

5 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (2) We współczesnym świecie wykluczenie społeczne uwarunkowane jest przede wszystkim sytuacją na rynku pracy i niskim poziomem dochodów. Niski poziom dochodów może być spowodowany nie tylko brakiem zatrudnienia, ale i niskim wynagrodzeniem za wykonywaną pracę. Wobec demograficznego starzenia się społeczeństw wzrasta zagrożenie wykluczeniem osób niesamodzielnych i ich opiekunów.

6 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (3) Wymiary wykluczenia: Niski poziom dochodów i ubóstwo Pozycja na rynku pracy Sytuacja zdrowotna Sytuacja mieszkaniowa Dostęp do usług społecznych Partycypacja społeczna E- wykluczenie Wykluczenie finansowe

7 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (4) Grupa wieku Samoocena stanu zdrowia: złe i bardzo złe Długotrwałe problemy zdrowotne Bardzo poważne ograniczenie codziennej aktywności Niezbyt poważne ograniczenie codziennej aktywności lata 38,3% 63,7% 13,8% 30,5% 75 + lat 58,4% 78,3% 28,3% 37,9% w tym: Mężczyźni 52,3% 74,5% 24,7% 36,5% Kobiety 51,4% 80,2% 30,1% 38,6% Źródło: Dochody i warunki życia ludności Polski, GUS, Warszawa 2009

8 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (5) Czy wykluczenie społeczne ma charakter względny? Nowe ubóstwo wśród długookresowo bezrobotnych w Niemczech jako przejaw wykluczenia społecznego Wykluczenie społeczne ma charakter dziedziczny.

9 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (6)

10 Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (7)

11 Struktura 1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego 2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego 3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne 4. Podsumowanie

12 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (1) Pomoc społeczna jako istotny podmiot lokalnej polityki społecznej Diagnoza społeczna w skali lokalnej przyczyny, skala i formy wykluczenia Propozycje działań potencjalni partnerzy: oświata, rynek pracy, placówki ochrony zdrowia

13 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (2) Kontrakt socjalny: instrumenty aktywizacji zawodowej, instrumenty aktywizacji edukacyjnej, instrumenty aktywizacji zdrowotnej, instrumenty aktywizacji społecznej. Każda z tych grup instrumentów sprzyja ograniczeniu skali wykluczenia społecznego

14 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (3) Skoro większość klientów pomocy społecznej to osoby dotknięte bezrobociem, to jak ukształtować podział zadań w walce z wykluczeniem między pomocą społeczną a instytucjami rynku pracy? Drugi rynek pracy w Niemczech Decydujący jest moment reakcji i włączenia pracy socjalnej

15 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (4) Model flexicurity w Danii (flexibility + social security) jako przykład systemowego współdziałania na rzecz ograniczenia bezrobocia i zapobiegania wykluczeniu społecznemu Jaki ma być cel działania pomocy społecznej? Pokonanie trudnych sytuacji życiowych? Aktywizacja zawodowa? Identyfikacja splotu wydarzeń powodujących potrzebę pomocy

16 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (5) W następstwie demograficznego starzenia się społeczeństwa ponownie zmieniać się będzie struktura wieku klientów pomocy społecznej, ale inna będzie struktura zapotrzebowania na świadczenia: większa rola usług Nie organizacja pomocy dla ludzi starych, ale pomoc w organizacji ich życia Zwiększenie roli pracy socjalnej i poradnictwa

17 Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (6) Dostęp do usług społecznych: m.in. edukacja, ochrona zdrowia, świadczenia opiekuńcze 500,00 480,00 460,00 440,00 420,00 400,00 380,00 360,00 340, Źródło: obl. wł. na podst. sprawozdań MPiPS-03 z lat

18 Struktura 1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego 2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego 3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne 4. Podsumowanie

19 Rynek pracy a wykluczenie społeczne (1) Zadaniem instytucji rynku pracy jest przede wszystkim zapewnienie racjonalnego gospodarowania zasobami pracy, natomiast aspekty społeczne są uwzględniane w takim stopniu, w jakim mogą wpływać na dostępność tych zasobów. Instytucje rynku pracy nie zwalczają wykluczenia, ale mogą być w walce z nim pomocne.

20 Rynek pracy a wykluczenie społeczne (2) Zadaniem instytucji pomocy społecznej jest osiągnięcie możliwego usamodzielnienia jej klientów, m.in. poprzez pomoc w uzyskaniu zatrudnienia RYNEK PRACY WYKLUCZENIE SPOŁECZNE RYNEK PRACY Procesy gospodarcze Procesy spo eczne

21 Rynek pracy a wykluczenie społeczne (3) Rynek pracy powinien być postrzegany jako instrument w walce z wykluczeniem. Inny społeczny odbiór wynika stąd, że co miesiąc podaje się informacje o wysokości stopy bezrobocia, ale nie ma informacji o rozmiarach ubóstwa i skali wykluczenia. Współpraca podmiotów rynku pracy i ops na etapie zagrożenia zwolnieniem jako przykład współdziałania w zapobieganiu wykluczeniu

22 Struktura 1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego 2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego 3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne 4. Podsumowanie

23 Podsumowanie (1) Istniejący konflikt interesów między dość doraźnymi działaniami polityki rynku pracy a długookresowymi działaniami polityki pomocy społecznej każe przyznać sprawczą rolę instytucjom pomocy, które powinny koordynować współpracę z innymi podmiotami. Problem: odmienna skala działania gmina i powiat.

24 Podsumowanie (2) Istotą współpracy pomocy społecznej i podmiotów polityki rynku pracy jest wczesne ostrzeganie o możliwych zwolnieniach; precyzyjne określenie cech poszukiwanych pracowników; trafne określenie pożądanych kierunków szkolenia zainteresowanych zmianą miejsca pracy pracowników i osób bezrobotnych, uelastycznienie rynku pracy oraz motywowanie osób długookresowo bezrobotnych do podjęcia pracy.

25 Podsumowanie (3) Współpraca pomocy społecznej i instytucji rynku pracy mogłaby być bardziej skuteczna gdyby skala i zasięg działania ops i PUP były jednakowe. Należy uwrażliwić społeczeństwo na problem wykluczenia społecznego tak, by walka z nim była równie ważna pod względem politycznym, jak walka z bezrobociem.

26 Podsumowanie (4) Innym problemem jest określenie celu współdziałania, jak i samodzielnych starań: zapobieganie czy walka z wykluczeniem? Mimo stosowania podobnych narzędzi (m.in. praca socjalna) odmienne są grupy adresatów, toteż jednym z zadań lokalnej polityki społecznej powinno stać się określenie priorytetów działań wobec wykluczenia.

27 Podsumowanie (5) Kolejne lata przyniosą nowe kategorie ludności zagrożonej wykluczeniem. Mogą do nich należeć osoby starsze, o ile nie będzie się ZAPOBIEGAĆ ich wykluczeniu, zwłaszcza gdy chodzi o osoby najstarsze, niesamodzielne i prowadzące jednoosobowe gospodarstwa domowe.

28

29 Dzi kuj za uwag Piotr B dowski2010