HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO Niniejsza książka jest pierwszą w Polsce monografią, która stanowi autorską propozycję oparcia pomiaru psychologicznego na heurystykach kategorii rozmytych. Podstawę tych heurystyk stanowią teorie zbiorów rozmytych, ujmujące przynależność elementu do zbioru w pewnym stopniu zawartego od 0 do 1, oraz logika rozmyta uwzględniająca nieskończenie wiele odcieni prawdy czy fałszu wprowadzonych przez Lotfi Zadeha. Heurystyki kategorii rozmytych pozwalają, w pewnym zakresie, na przenikanie się koncepcji jakościowego i ilościowego pomiaru psychologicznego, eliminując sztuczne bariery, ustanawiając jasną korespondencję pomiędzy pojęciami matematycznymi i werbalnymi, poprzez wprowadzanie pomiaru bardziej opartego na rozmytych przedziałach niż na skalach punktowych. Wprowadzenie rozmytych miar asocjacji i pokrycia kategorii rozmytych stanowi podstawę do wielowymiarowych technik redukcji danych psychologicznych będących analogią naukową lub uogólnieniem takich technik, jak analiza czynnikowa, skalowanie wielowymiarowe czy hierarchiczna analiza skupień. Celem tej monografii jest zaproponowanie nowego nurtu w metodologii badań psychologicznych, wykorzystującego ujęcie nieprobabilistyczne, któremu nadano nazwę heurystyk kategorii rozmytych. CZESŁAW NOWOROL Czesław Noworol magister matematyki, doktor nauk technicznych w zakresie organizacji i zarządzania oraz doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, jest zatrudniony w Instytucie Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się metodologią badań naukowych w dziedzinie nauk społecznych. Autor ponad 200 publikacji, w tym z zakresu stosowania matematyki i metod statystyki matematycznej do metodologii badań naukowych, a w szczególności pionierskich zastosowań analizy sekwencyjnej, metod analizy skupień, wielowymiarowych analiz i redukcji danych oraz hierarchicznych modeli rozmytych do metodologii badań psychologicznych. Członek wielu prestiżowych organizacji i towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, American Psychological Association, Applied Vocational Psychology and Policy Research Unit, International Stress Management Association, Narodowego Forum Doradztwa Kariery. Jest ekspertem Komisji Europejskiej, koordynatorem i ekspertem ponad 20 międzynarodowych projektów badawczych współfinansowanych przez KE w ramach takich programów, jak Lifelong Learning Programme, Leonardo da Vinci, Comenius, Joint Actions, Phare. C Z E S Ł A W N O W O R O L HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO ISBN 978-83-233-3478-1 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO www.wuj.pl 9 788323 334781
HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO
C Z E S Ł A W N O W O R O L HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOSKIEGO
prof.drhab.adambiela prof.drhab.augustynbaka JacekGruszczyski
Spis treci Wstp 1. Zarys teorii zbiorów rozmytych 2. Podstawowe operacje na zbiorach rozmytych 3. Problem konstruowania testu psychologicznego 4. Odlegoci midzy kategoriami rozmytymi
5. Relacje rozmyte 6. Zwizki pomidzy kategoriami rozmytymi 7. Hierarchiczna analiza rozmytych kategorii pierwotnych 8. Zagadnienie konstruowania funkcji przynalenoci do pozycji testów psychologicznych Zakoczenie Literatura
Wstp
Literatura
AgnieszkaStplewska WojciechAdamski JerzyHrycyk HannaWiechecka
HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO Niniejsza książka jest pierwszą w Polsce monografią, która stanowi autorską propozycję oparcia pomiaru psychologicznego na heurystykach kategorii rozmytych. Podstawę tych heurystyk stanowią teorie zbiorów rozmytych, ujmujące przynależność elementu do zbioru w pewnym stopniu zawartego od 0 do 1, oraz logika rozmyta uwzględniająca nieskończenie wiele odcieni prawdy czy fałszu wprowadzonych przez Lotfi Zadeha. Heurystyki kategorii rozmytych pozwalają, w pewnym zakresie, na przenikanie się koncepcji jakościowego i ilościowego pomiaru psychologicznego, eliminując sztuczne bariery, ustanawiając jasną korespondencję pomiędzy pojęciami matematycznymi i werbalnymi, poprzez wprowadzanie pomiaru bardziej opartego na rozmytych przedziałach niż na skalach punktowych. Wprowadzenie rozmytych miar asocjacji i pokrycia kategorii rozmytych stanowi podstawę do wielowymiarowych technik redukcji danych psychologicznych będących analogią naukową lub uogólnieniem takich technik, jak analiza czynnikowa, skalowanie wielowymiarowe czy hierarchiczna analiza skupień. Celem tej monografii jest zaproponowanie nowego nurtu w metodologii badań psychologicznych, wykorzystującego ujęcie nieprobabilistyczne, któremu nadano nazwę heurystyk kategorii rozmytych. CZESŁAW NOWOROL Czesław Noworol magister matematyki, doktor nauk technicznych w zakresie organizacji i zarządzania oraz doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, jest zatrudniony w Instytucie Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się metodologią badań naukowych w dziedzinie nauk społecznych. Autor ponad 200 publikacji, w tym z zakresu stosowania matematyki i metod statystyki matematycznej do metodologii badań naukowych, a w szczególności pionierskich zastosowań analizy sekwencyjnej, metod analizy skupień, wielowymiarowych analiz i redukcji danych oraz hierarchicznych modeli rozmytych do metodologii badań psychologicznych. Członek wielu prestiżowych organizacji i towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, American Psychological Association, Applied Vocational Psychology and Policy Research Unit, International Stress Management Association, Narodowego Forum Doradztwa Kariery. Jest ekspertem Komisji Europejskiej, koordynatorem i ekspertem ponad 20 międzynarodowych projektów badawczych współfinansowanych przez KE w ramach takich programów, jak Lifelong Learning Programme, Leonardo da Vinci, Comenius, Joint Actions, Phare. C Z E S Ł A W N O W O R O L HEURYSTYKI KATEGORII ROZMYTYCH W KONCEPCJI POMIARU PSYCHOLOGICZNEGO ISBN 978-83-233-3478-1 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO www.wuj.pl 9 788323 334781