EUROPA W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ W ŚREDNIOWIECZU 1000-1500
Cywilizacje 1000-1500 Pojęcie cywilizacji Europa zachodnia (chrześcijaostwo z Rzymu) Bizancjum Arabowie Imperium osmaoskie Mongołowie Chiny Indie Japonia Azja pd. wschodnia
Jedwabny szlak Źródło: Wikipedia
Europa zachodnia 1000-1500 Dlaczego Europa? Spór o rolę Europy w rozwoju gospodarczym świata Warunki geograficzne zróżnicowanie warunków naturalnych, rozbudowana linia brzegowa Kultura łacioska, chrześcijaostwo Charakter i dynamika instytucji politycznych: rozproszenie władzy
Tendencje rozwoju gospodarczego Wzrost ekstensywny osadnictwo średniowieczne Wzrost intensywny (produktywnośd) innowacje (trójpolówka, głęboka orka, młyny, folusze, kominy i piece, trakcja konna ) Wzrost, załamanie w XIV w., wzrost.
Ludnośd Europy (ml.) 1000 36 1100 44 1200 58 1300 79 1400 60 1500 81 [1975 635] Źródło: McEvedy and Jones
Typy jednostek gospodarczych-wieś Włośd feudalna, jednostka gospodarcza i polityczna (przemoc i władza) samowystarczalna w zakresie żywności, ale nie artykułów przemysłowych Gospodarstwo chłopskie samowystarczalne w zakresie żywności, zmuszone do świadczeo, danin lub czynszu na rzecz feudała. Artykuły przemysłowe produkuje samo lub uzyskuje od rzemieślników wiejskich.
Typy jednostek gospodarczych - miasto Miasto średniowieczne: miejsce wymiany i produkcji, ale i organizacja polityczna (np. republika miejska) Rzemiosło (zorganizowane w cechy) produkuje artykuły luksusowe dla wyższych warstw ludności miejskiej i dla rycerstwa Kupcy (zorganizowanie w gildie)
Obiegi towarów i instytucje wymiany Obieg lokalny targi Szerszy obieg kupcy wędrowni i prawo składu, jarmarki Handel dalekiego zasięgu: handel wewnątrz Europy i Europy z innymi cywilizacjami (ze Wschodem )
Przeszkody w handlu Marne drogi Komory celne, prawo składu Chaos monetarny Podbój, rabunek, łupy są rzeczą zwyczajną Niskie bezpieczeostwo podróży (rycerze rozbójnicy), kupcy korsarzami Odmiennośd obyczajów, trudności porozumienia Wrogośd wobec obcych, miasta i włości to często zamknięte, wrogie sobie światy Miasta naprawdę handlowe muszą się otworzyd wobec obcych i zapewnid im bezpieczeostwo. Traktaty, przywileje dla obcych
Europa potrzebuje artykułów ze Wschodu Są to głównie artykuły luksusowe, dla wyższych warstw społecznych: przyprawy ( korzenie ), pachnidła, barwniki, owoce, tkaniny bawełniane i jedwabne, stal wysokogatunkowa Europa płaci srebrem i niewolnikami Towary ze Wschodu są rozprowadzanie po Europie A jak był zorganizowany transport?
Transport morski Główne szlaki: m. Śródziemne, zat. Biskajska, m. Północne i Bałtyk Statki, nawigacja i bezpieczeostwo podróży Finansowanie i organizacja podróży (konwoje, admiralicje) Jak radzono sobie z ryzykiem? Kluczowa rola miast portowych
Koga Źródło: Wikipedia
Galera (rekonstrukcja) Źródło: Wikipedia
Handel śródziemnomorski Najważniejsze miasta (ośrodki wymiany): Genua, Wenecja, w XV w. Florencja (port w Livorno) Handel staje się podstawą potęgi tych republik miejskich (miast-paostw) Mają własne floty Prowadzą ze sobą wojny, zakładają kolonie na pd. Europy i w Azji Mniejszej
Morze Śródziemne, 1400 Źródło: Wikipedia
Kontakty handlowe Południa z Północą Ośrodki handlowe na północy: miasta flandryjskie (Brugia, Antwerpia ), północnoniemieckie, pomorskie (Lubeka, Gdaosk ), Nowogród Szlak morski przez Gibraltar i zat. Biskajską. Szlaki lądowe
Morze Północne i Bałtyk - Hanza Towary masowe: zboże, drewno, węgiel drzewny, śledzie, sól, piwo Towary luksusowe: futra, miód, wino Liga Hanzeatycka stowarzyszenie miast handlowych -> wzajemna ochrona kupców Stowarzyszała u szczytu rozwoju ok. 70 miast
Główne miasta Hanzy Źródło: Wikipedia
Transport lądowy Złe drogi, zwierzęta juczne Wysokie koszty transportu więc tylko dobra luksusowe Bariera Alp Szlaki lądowe: poprzez Alpy, wzdłuż Renu Jak radzono sobie z ryzykiem? Karawany, ubezpieczenie
Alpy bariera w handlu Źródło: Wikipedia
Ren Źródło; Wikipedia
Jarmarki szampaoskie Zasadniczy ośrodek wymiany międzynarodowej Poł. XII- pocz. XIV w. 6 x w roku, po 6 tygodni Przybyszom gwarantuje się bezpieczeostwo
Szampania Źródło: Wikipedia
Miasta niemieckie Miasta pd. niemieckie były ważnymi ośrodkami handlu Kupcy niemieccy w miastach włoskich - ale nie odwrotnie Norymberga, Augsburg, Konstancja, Bazylea Wzdłuż Renu Moguncja, później Wormacja, Strasburg, Spira, Kolonia
Instytucjonalizacja handlu Słaba specjalizacja, małe ilości towaru Karawany, gildie, hanzy wspólne organizacje kupców Flotylle, admiralicje, konwoje Faktorie, loże, kantory, dwory kupieckie, sądownictwo Maklerzy (przedstawiciele obcych kupców)
Organizacja finansowa Spółki czasowe i stałe Współwłasnośd statków Pożyczka morska ubezpieczenie Ubezpieczenie (ostatecznie ukształtowane w drugiej połowie XIV w.), ma trochę hazardowy charakter Przekazy pieniężne Weksle
Znaczenie handlu średniowiecznego Niewielki udział w PKB Duże znaczenie dla konsumpcji i kultury klas wyższych Dla kontaktów wewnątrz i ponadeuropejskich Dla upieniężnienia gospodarki (nawet chłopów czynsz!) Dla stopniowego wykształcania się instytucji kapitalizmu i odpowiednich umiejętności