Poliyka fiskalna Makroekonomia II Joanna Siwińska-Gorzelak
Budże rządu Wydaki publiczne: Zakupy rządowe (G) zakupy dóbr i usług (również inwesycyjne) Płaności ransferowe (TR) zasiłki i inne płaności, za kóre rząd nie dosaje nic w zamian, najczęściej są o wydaki socjalne Płaności odsekowe neo (INT) płaności na rzecz wierzycieli (posiadaczy obligacji) pomniejszone o płaności od dłużników Dochody rządowe (T) Podaki od produkcji i imporu Podaki od mająku i dochodu Składki na ubezpieczenia społeczne Sprzedaż (dobra sprzedane na rynku) Inne dochody (w ym dochody kapiałowe, ransfery, środki z UE)
Dane hp://www.imf.org/exernal/daamapper/index. php
Kraj 1913 1920 1937 1960 1970 1980 1990 1995 2001 Ausralia 16,5 19,3 14,8 21,2 25,0 32,4 33,2 35,7 33,3 Ausria... 14,7 20,6 35,7 37,3 46,9 48,8 52,5 47,9 Belgia 13,8* 22,1* 21,8* 30,3 39,5 53,3 50,4 50,2 46,3 Francja 17,0 27,6 29,0 34,6 37,6 45,5 49,5 53,5 50,8 Holandia 9,0* 13,5* 19,0* 33,7 37,0 50,9 49,4 47,7 41,3 Irlandia... 18,8 25,5 28,0-47,3 39,9 38,0 30,0 Japonia 8,3 14,8 25,4 17,5 18,3 29,2 30,4 34,4 36,9 Kanada... 16,7 25,0 28,6 33,8 39,1 45,7 45,0 37,8 Niemcy 14,8 25,0 34,1 32,4 37,2 46,5 43,8 46,3 45,7 Norwegia 9,3 16,0 11,8 29,9 34,9 43,9 49,7 47,6 40,8 N. Zelandia... 24,6 25,3 26,9* - - 48,1 38,6 38,9 USA 7,5 12,1 19,7 27,0 29,6 31,3 33,6 32,9 30,4 Szwajcaria 14,0 17,0 24,1 17,2 - - 33,5 39,4 - Szwecja 10,4 10,9 16,5 31,0 42,0 57,6 55,9 61,8 52,9 W. Bryania 12,7 26,2 30,0 32,2 - - 39,1 42,2 38,4 Włochy 11,1* 22,5* 24,5* 30,1 32,0 41,0 52,9 51,1 45,3 Średnia 11,9 18,2 22,4 27,9 33,7 43,4 44,7 45,2 41,1
Sekor publiczny w Polsce Dochody budżeu pańswa, 2015: około 290 miliardów Wydaki budżeu pańswa, 2015: około 331 miliardów W ym płaności odsekowe: około 29 miliardów Deficy budżeu pańswa, 2014: 29 miliardów Deficy budżeu pańswa 2015: -42, 6 miliardów Deficy sekora finansów publicznych: -44 miliardy
Sekor publiczny w Polsce W Polsce, jak i w innych krajach, bardzo isony jes eż rząd lokalny, czyli dochody i wydaki budżeów (w Polsce) wojewódzw, powiaów i gmin Znaczna część dochodów lokalnych, o ransfery z budżeu cenralnego; ym niemniej około 30% dochodów gmin o podaki własne, czyli rafiające bezpośrednio od mieszkańców do rządu gminnego Część danin publicznych rafia eż do funduszy publicznych (w Polsce między innymi do bardzo dużego Fudnuszu Ubezpieczeń Społecznyc) Tych środków nie widać w rachunkach budżeu pańswa. Aby ocenić akywność sekora publicznego w gospodarce, należy parzeć na dane sekora general governmen, czyli sekora finansów publicznych
Polska finanse publiczne 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Dochody sekora finansów publicznych Wydaki budżeu pańswa Dochody budżeu pańswa ogółem Wydaki sekora finansów publicznych
Budże różne definicje DEFICYT FINANSÓW PUBLICZNYCH wydaki sekora publicznego dochody sekora publicznego : G INT + TR T= G INT + NT DEFICYT PIERWOTNY wydaki sekora publicznego bez płaności odsekowych-dochody sekora publicznego = G TR T Całkowiy deficy pokazuje nadwyżkę wydaków nad dochodami (czyli w PRZYBLIŻENIU porzeby pożyczkowe) Deficy pierwony pokazuje, czy dochody rządu są wysarczające, aby pokryć jego obecne wydaki
Budże różne definicje Deficy bieżący (curren defici)= wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnychdochody publiczne Pierwony deficy bieżący = wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnych i bez płaności odsekowych dochody publiczne
Auomayczne sabilizaory; deficy srukuralny Auomayczne sabilizaory o mechanizmy, kóre auomaycznie zmieniają wysokość dochodów i wydaków rządu w sposób przeciw-cykliczny Przykłady: zasiłek dla bezrobonych; progresywny podaek dochodowy; Oznacza o, że w czasie recesji deficy finansów publicznych rośnie, a w czasie boomu spada DEFICYT STRUKTURALNY warość, jaką osiągnąłby deficy, gdyby PKB osiągnął warość nauralną Deficy srukuralny nie zmienia się wraz z fazą cyklu; zmienia się jedynie wedy, gdy rząd dokona dyskrecjonalnej zmiany poliyki fiskalnej Deficy cykliczny = różnica pomiędzy deficyem rzeczywisym a srukuralnym
Ograniczenie budżeowe Ograniczenie budżeowe rządu sanowi, że zmiana warości długu publicznego w okresie jes równa deficyowi w okresie : B B B 1 defici Dług publiczny na koniec okresu wynosi: B 1 ib G T 1
Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB PY T G b r b PY T G b i b PY T G b i b PY T G b PY Y P i b PY T G Y P B PY Y P i b PY T G PY B i PY B PY ib G B T 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ) (1 ) (1 ) )(1 (1 ) (1 1 1 1 : / Zacznijmy od wielkości nominalnych:
Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB b b b 1 r b 1 g gdzie Y Y Zmiana sosunku długu do PKB zależy od dwóch czynników: Różnicy między realną sopą procenową r a sopą wzrosu gospodarczego γ pomnożoną przez począkową warość sosunku dług/pkb. Sosunku deficyu pierwonego do PKB.
Mediana empa wzrosu PKB 0 1 2 3 4 5 Dług publiczny i empo wzrosu PKB 1 2 3 4 5 6 7 8 Wielkość długu publicznego
Redukcja długu publicznego Jes rudnym zadaniem Ograniczanie deficyu budżeowego może być związane ze zmniejszeniem (krókookresowego) empa wzrosu, co urudnia redukcję długu
Dynamika długu publicznego Przypadek r<γ oraz sała różnica g >0; dług w sosunku do PKB sabilizuje się Δb g - b
Dynamika długu publicznego Przypadek r>γ oraz sała różnica g > >0; dług w sosunku do PKB eksploduje Δb g - b
Dynamika długu publicznego Narasający dług publiczny rodzi obawy, że rząd nie będzie w sanie obsłużyć zadłużenia i spłacić wierzycieli To powoduje wzros oprocenowania obligacji, co przyspiesza narasanie długu. Innymi słowy, r rośnie, więc różnica pomiędzy r a γ również się powiększa Może o doprowadzić do bankrucwa rządu
Deficy budżeowy a inflacja Do ej pory zakładaliśmy, że deficy może być finansowany wyłącznie pożyczkami (emisją papierów warościowych) Tymczasem w wielu krajach rozwijających się, deficy budżeowy związany jes z inflacją. Dlaczego? Deficy może być eż finansowany emisją pieniądza (reną emisyjną, seniorażem). Moneyzacja długu emisja rządowych papierów warościowych i zmuszenie banku cenralnego do ich zakupu. Zakup papierów przez bank cenralny jes finansowany emisją pieniądza. Rząd więc finansuje deficy drukując pieniądz.
Deficy budżeowy a inflacja Rena emisyjna (senioraż) o realna warość dochodów osiąganych dzięki wyłącznemu prawu do emisji pieniądza. M rena P Przekszałcając wyrażenie, widzimy, że rena emisyjna o iloczyn sopy wzrosu nominalnej podaży pieniądza i realnych zasobów pieniądza (M/P). rena M M M P
Rena emisyjna i inlfacja Popy na realne zasoby pieniądza (M/P) zależy od: M P d L Y, r e Popy na realne zasoby pieniądza ujemnie zależy od nominalnej sopy procenowej (czyli min. Oczekiwanej inflacji)! Drukowanie pieniądza i wynikający z ego wzros oczekiwanej inflacji oznaczają więc spadek popyu na pieniądz, co wymusza wzros cen (inflację)
Rena emisyjna i inflacja rena M e L Y, r M Jeżeli empo wzrosu PKB równe jes zero, o empo wzrosu podaży pieniądza równe jes inflacji. rena L Y, r e Tempo wzrosu nominalnej podaży pieniądza ma nieliniowy wpływ na warość dochodów z reny emisyjnej
Maksymalna rena emisyjna ( rena) L(...) L Rena emisyjna a empo wzrosu podaży pieniądza: Rena emisyjna jes począkowo rosnącą, a później malejącą funkcją empa wzrosu nominalnej podaży pieniądza.
Przypadek Zimbabwe hps://www.dallasfed.org/asses/documens/ins iue/annual/2011/annual11b.pdf
Przypadek Zimbabwe
Przypadek Zimbabwe
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie Poliyka fiskalna i zagregowany popy: Wpływ poliyki może być różny, w zależności od przyjęego modelu (przyjęych założeń) Ekonomia klasyczna i ekwialencja Ricardiańska: zmiana deficyu budżeowego nie ma wpływu na wielkość popyu (całkowie oszczędności pozosają niezmienione) Podejście keynesowskie: wzros deficyu budżeowego przyczyni się do wzrosu popyu (przesunięcie krzywej IS)
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie Poliyka fiskalna oddziałuje na wielkość zagregowanego popyu bezpośrednio przez wydaki G; oraz pośrednio, poprzez wielkość konsumpcji, na kórą wpływają między innymi podaki neo Pyanie- jak zareaguje konsumpcja prywana na zmiany poliyki fiskalnej? Zgodnie z podejściem ricardiańskim przy danym G, zmiany podaków neo nie wpłyną na konsumpcję; naomias zmiana wydaków zmieni prywaną konsumpcję w przeciwnym kierunku
Równoważność ricardiańska Przypomnienie: ograniczenie budżeowe rządu wymaga, żeby wszyskie wydaki i poprzednie zobowiązania były sfinansowane podakami Gospodarswa domowe podejmują decyzje doyczącą konsumpcji na podsawie swojej funkcji użyeczności i ograniczenia budżeowego, kóre ma posać N N r NT r G 0 0 ) (1 ) (1 N N N N N N N r G r Y r C r NT r Y r NT Y r C 0 0 0 0 0 0 0 0 ) (1 ) (1 ) (1 } ) (1 ) (1 ) (1 ) (1
Równoważność ricardiańska Nie ma znaczenia, kiedy podaki zosaną nałożone przy danej wielkości wydaków, dzisiejsze obniżenie podaków oznacza konieczność podniesienia ich w przyszłości o ę samą kwoę plus powiększoną o odseki od zaciągnięego długu Z kolei wzros wydaków oznacza wzros podaków, a więc obniżenie dochodów gospodarswa domowego, czyli ograniczenie konsumpcji Poliyka fiskalna nie zmienia wielkości zagregowanego popyu i nie ma wpływu na koniunkurę gospodarczą
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie Ekonomiści klasyczni są przeciwni sosowaniu akywnej poliyki fiskalnej bo jes nieskueczna Ale nawe keynesiści przyznają, że sosowanie akywnej poliyki fiskalnej jes rudne Znaczne opóźnienia na eapie implemenacji Efek wypychania Tendencja rządów do konynuowania luźnej poliyki, nawe w okresie boomu To powoduje, że nawe keynesiści są osrożni w zalecaniu dyskrecjonalnych zmian poliyki fiskalnej; naomias posulują, aby pozwolić działać auomaycznym sabilizaorom
Podejście keynesowskie Zmiany fiskalne będą miały wpływ na wielkość zagregowanego popyu Na przykład spadek NT lub wzros G spowoduje wzros konsumpcji i wzros popyu Poliyka a spowoduje eż spadek oszczędości
Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie Zwróćmy eż uwagę, że zgodnie z równoważnością ricardiańską, poliyka fiskalna nie wpływa również na zasób oszczędności
Podsumowanie poliyka fiskalna i makroeknomia Badania empiryczne pokazują, ze rzeczywisa wielkość mnożników fiskalnych jes różna w zależności od kraju i warunków makro Poliyka fiskalna może być nieprzewidywalnym narzędziem serowania koniunkurą
Podsumowanie całości Czynniki wpływające na dynamikę długu poliyka fiskalna oraz czynniki makro (empo wzrosu i sopa procenowa) Dług publiczny może mieć związek z inflacją, gdy rząd wymusza moneyzację długu Wpływ poliyki fiskalnej w krókim okresie z eoreycznego punku widzenia jes niejasny; badania empiryczne wskazują raczej na prawdziwość podejścia keynesowskiego, choć mnożniki fiskalne wydają się być niesabilne