Zad.3. Kursy wyrównawcze z matematyki i fizyki.

Zad.3. Kursy wyrównawcze z matematyki i fizyki. Kursy wyrównawcze z matematyki i fizyki dla studentów/tek I roku studiów stacjonarnych AGH realizowane były w ramach zad. nr 3 projektu Fabryka Inżynierów od roku akademickiego 2009/10. Składały się na nie zajęcia w wymiarze 30 godzin lekcyjnych dla grup kursowych, na kierunkach inżynierskich, prowadzone przez cały czas trwania projektu. Łącznie zrealizowane zostały cztery edycje tej formy wsparcia, w tym 3 edycje po 80 kursów z matematyki i z fizyki oraz 1 edycja po 25 kursów z obu przedmiotów ścisłych. Zajęcia prowadzone były przez nauczycieli akademickich i doktorantów z Wydziału Matematyki Stosowanej oraz Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH. Koordynatorem zadania był dr Jerzy Stochel. Celem kursów wyrównawczych było umożliwienie studentom/kom nadrobienia zaległości ze szkoły średniej, z przedmiotów fundamentalnych dla studiów technicznych - matematyki i fizyki. Kursy adresowane były w szczególności do tych absolwentów/tek szkół średnich, którzy/które nie zdawali/ły egzaminu maturalnego z matematyki lub fizyki na poziomie rozszerzonym lub też do tych którzy/które chcieli/chciały powtórzyć i ugruntować swoje wiadomości z tych przedmiotów. Udział w programie był dobrowolny. Zgłoszenia uczestnictwa w kursach wyrównawczych studenci/tki dokonywali/ły na pierwszych zajęciach z danego przedmiotu, a o przyjęciu na kurs decydowało pierwszeństwo zgłoszenia. Słuchacze/ki kursów podzieleni/one byli/ły na kilkunastoosobowe grupy. Harmonogramy zajęć dla poszczególnych grup sukcesywnie publikowane były na stronie internetowej projektu www.fi.agh.edu.pl. Zajęcia odbywały się raz w tygodniu w 2-3 godzinnych blokach, w okresie semestru zimowego i miały formę konwersatorium (wykłady i ćwiczenia). Organizatorzy starali się na bieżąco dostosowywać poziom zajęć do aktualnej wiedzy ich uczestników/czek. Ponadto wszyscy/tkie słuchacze/ki kursów (do liczby zakontraktowanej w umowie o dofinansowanie projektu) otrzymali/ły przygotowane w ramach projektu materiały dydaktyczne, które z powodzeniem mogli/ły wykorzystywać także do samodzielnej nauki w domu. 1

W roku akademickim 2012/2013 została zrealizowana ostatnia, IV edycja kursów wyrównawczych z matematyki i fizyki dla studentów/tek I roku studiów stacjonarnych AGH. Pomimo, że zainteresowanie ze strony środowiska akademickiego kursami wyrównawczymi było ogromne, możliwości finansowe projektu, w ostatnim roku realizacji, pozwoliły na utworzenie mniejszej ilości grup w stosunku do lat ubiegłych. Finansowanie wsparcia z projektu pt. Fabryka Inżynierów pozwoliło w ostatniej edycji na utworzenie 50 grup kursowych, po 25 z każdego przedmiotu. Zarząd projektu kilkakrotnie występował do Instytucji Pośredniczącej dla priorytetu IV PO KL Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, o możliwość zwiększenia liczby grup z oszczędności finansowych, jakie zostały wygenerowane w trakcie realizacji projektu. Jednak stanowisko IP za każdym razem było negatywne, z uwagi na ponad 100% osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby beneficjentów/ek, jeszcze przed planowaną, ostatnią edycją kursów. Zapotrzebowanie na ten rodzaj pomocy dla studentów/ek I roku studiów, którzy/re mają problem z przedmiotami ścisłymi, jest olbrzymie. W kolejnych raportach z monitoringu, prowadzonego w ramach projektu, zwracaliśmy uwagę na skuteczność kursów mierzoną zmniejszeniem odsetka studentów/tek AGH, którzy/re musieli/musiały zrezygnować z kształcenia na naszej uczelni, ponieważ nie zaliczyli egzaminu z przedmiotów ścisłych. Statystyki ewidentnie pokazują, że wpływ kursów na ilość studentów/ek na II roku jest satysfakcjonujący. Odnotowaliśmy 30% wzrost zaliczonych egzaminów z matematyki i fizyki. Niezrozumiałym zatem jest fakt, że NCBiR zlekceważyło tak ważną i potrzebną formę wsparcia. W ostatniej edycji kursów wyrównawczych łącznie ze wsparcia skorzystało 950 osób, w tym 394 kobiety i 546 mężczyzn. W tym, w kursach z matematyki uczestniczyło 644 studentów/ek (264 kobiety oraz 380 mężczyzn), a w kursach z fizyki wzięło udział 405 osób (181 studentek, 224 studentów). Badanie ankietowe zostało przeprowadzone na koniec semestru zimowego, po zrealizowaniu formy wsparcia. Przyjęto, że średnia liczebność grupy kursowej wynosi 25 osób. Spośród beneficjentów/ek wybrano próbę losową, tj. po 5 osób z każdej grupy kursowej, co stanowiło 250 ankiet przekazanych beneficjentom/kom do wypełnienia. Zwrot wyniósł 223 ankiety. 2

Analizie poddano materiał empiryczny pochodzący z ankiet wypełnionych przez 124 kobiety i 99 mężczyzn w wieku od 18 do 23 lat. Pierwszy raz w statystykach dot. kursów zanotowaliśmy większy udział procentowy kobiet wśród uczestników wsparcia. Informacje dotyczące wieku i płci respondentów/ek znajdują się w tabeli nr 1. Tabela 1 Wiek Ogółem 18 19 20 21 22 23 kobieta 1 95 24 1 1 2 124 Płeć mężczyzna 0 70 25 2 2 0 99 Ogółem 1 165 49 3 3 2 223 Pierwszy blok pytań postawionych w narzędziu badawczym dotyczył ogólnych zagadnień z zakresu kursów wyrównawczych. Standardowo, w ankiecie zawarte zostały pytania mające na celu zweryfikowanie wiedzy studentów/tek nt. źródła finansowania wsparcia oraz sprawdzenie, czy rekrutacja na kursy wyrównawcze przeprowadzona została zgodnie z zachowaniem zasady równości szans ze względu na płeć? Na każde z pytań uzyskano 100% odpowiedzi i prawie identyczny rozkład danych w obu przypadkach. 220 osób znało źródło finansowania wsparcia, z którego korzystało, a 221 osób przyznało, że podczas rekrutacji przestrzegana była zasada równych szans. Zaobserwowano tylko 1% odpowiedzi negatywnych. Z roku na rok organizatorzy kursów wyrównawczych starali się jak najlepiej dopasować program dydaktyczny kursów, do oczekiwań uczestników/czek. Za każdym razem w kwestionariuszu ankiety zamieszczane było pytanie mające na celu zbadanie czego pierwszoroczniacy oczekują po kursach wyrównawczych. Początkowo pytanie otwarte zostało zastąpione pytaniem zamkniętym z kafeterią wielokrotnego wyboru. Efektem czego był zdecydowany wzrost liczby udzielanych odpowiedzi. Okazuje się, że najwięcej wskazań 148, uzyskała opcja: nadrobienie zaległości z liceum, 134 osoby spodziewały się, że udział w kursach pozwoli im na wyrównanie poziomu wiedzy z zakresu matematyki i fizyki. Lepszego przygotowania do kolokwium zaliczeniowego oczekiwało 126 osób, a usystematyzowania wiedzy 118 osób. 3

55 osób, biorąc udział w kursach wyrównawczych, oczekiwało, że zrozumieją zagadnienia związane z przedmiotami ścisłymi. Szczegółowy rozkład odpowiedzi z podziałem na płeć zawiera tabela nr 2. Tabela 2 Jakie były Pana/Pani oczekiwania w stosunku do kursów? Liczba Odpowiedzi Kobieta Mężczyzna Ogółem Nadrobienie zaległości z liceum 82 66 148 Powtórzenie/usystematyzowanie zdobytej wiedzy 67 51 118 Wyrównanie poziomu wiedzy 79 55 134 Lepsze przygotowanie do kolokwium zaliczeniowego 70 56 126 Zrozumienie przedmiotów ścisłych 28 27 55 Ogółem 326 255 581 Następnie postawione zostało pytanie sprawdzające: czy oczekiwania studentów/tek zostały spełnione? Na pytanie zamknięte z 5-cio stopniową skalą porządkową uzyskano 100% odpowiedzi. 184 badanych, tj. 83% badanej populacji, udzieliło odpowiedzi pozytywnych: zdecydowanie tak 32 kobiety, 37 mężczyzn, raczej tak 68 kobiet i 47 mężczyzn. 20 kobiet i 11 mężczyzn nie potrafiło ocenić jednoznacznie, czy kursy spełniły ich oczekiwania. Zaledwie 4% respondentów/tek udzieliło odpowiedzi negatywnych: raczej nie 3 kobiety i 2 mężczyzn oraz zdecydowanie nie - 2 kobieta i 2 mężczyzn. Graficzny rozkład odpowiedzi przedstawiony jest na wykresie nr 1. 4

Wykres 1 Drugi blok pytań zawartych w ankiecie dotyczył oceny merytorycznej kursów wyrównawczych. W pierwszej kolejności zapytano studentów/tki, czy korzystali/ły z materiałów dydaktycznych, które specjalnie dla nich zostały opracowane w ramach projektu. 149 osób potwierdziło, że otrzymały zeszyciki kursowe, natomiast 73 osoby udzieliły odpowiedzi negatywnej. Sytuacja taka mogła zaistnieć, ponieważ organizatorzy kursów, z uwagi na bardzo duże zainteresowanie młodzieży kursami oraz potrzeby uczelni, zwiększali liczebność grup natomiast środki finansowe projektu ograniczały możliwości druku dodatkowych egzemplarzy materiałów kursowych. Drugie pytanie z tego bloku dotyczyło oceny sposobu przedstawienia treści programowych przez prowadzącego. Chodziło o to, aby sprawdzić, czy organizatorzy tej formy wsparcia opracowali program dydaktyczny w sposób zrozumiały dla wszystkich kursantów i czy sposób prowadzenia zajęć był dla nich przystępny. Jak widać na wykresie nr 2, na to pytanie zaobserwowano 100% odpowiedzi. Tylko dwie osoby - kobieta i mężczyzna, udzieliły odpowiedzi skrajnie negatywnej zdecydowanie nie. Zdaniem 11 osób prowadzący nie zawsze zrozumiale przedstawiał treści programowe (9 kobiet, 2 mężczyzn), 84 osoby twierdzą, że materiał był przedstawiony w sposób przystępny 5

(51 kobiet, 33 mężczyzn) natomiast dla 126 osób przedstawiany materiał był zawsze zrozumiały (63 kobiety, 63 mężczyzn). Rozkład graficzny ilustruje wykres nr 2. Wykres 2 Studenci i studentki na pierwszym roku są absolwentami/kami szkół bardzo zróżnicowanych pod względem poziomu nauczania. Pomimo, że na studia techniczne na AGH dostają się najlepsi, to jednak nawet w ich grupie zauważamy spore rozbieżności, dotyczące znajomości zakresu wymaganego materiału z przedmiotów ścisłych. Stąd potrzeba kursów wyrównawczych. Ważnym jest, aby program kursów był dobrze dostosowany do tej zróżnicowanej grupy młodych absolwentów/k szkół ponadgimnazjalnych. Kolejne pytanie, jakie postawiono w ankiecie, dotyczyło oceny tego zagadnienia. Czy poziom programu kursów był dostosowany do możliwości grupy? Respondenci/tki mieli/miały możliwość zaznaczenia jednej odpowiedzi na 5-cio stopniowej skali porządkowej Likerta - od zdecydowanie negatywnej do zdecydowanie pozytywnej. Zanotowano 100% ważnych odpowiedzi, wśród których skrajnie negatywne wypowiedzi stanowiły niewielki odsetek. W tej grupie znalazła się 1 kobieta i 1 mężczyzna. 2 kobiety i 3 mężczyzn uważają, że poziom kursu raczej nie był dostosowany do możliwości grupy, natomiast 24 osoby nie 6

potrafią jednoznacznie wypowiedzieć się w tej kwestii (14 kobiet, 10 mężczyzn). Pozostała część grupy, tj. 97%, udzieliła odpowiedzi pozytywnych. 61 kobiet i 41 mężczyzn zaznaczyło odpowiedź raczej tak, 46 kobiet i 44 mężczyzn zdecydowanie tak. Wykres nr 3 przedstawia wszystkie odpowiedzi respondentów/ek. Wykres 3 W konsekwencji, poziom trudności kursów 174 osoby oceniły jako przystępny, a tylko 14 stwierdziło, że kursy były łatwe. 32 osoby uznały zajęcia za trudne, a 2 za zdecydowanie trudne. Zakres obserwacji potwierdza, że grupa pierwszoroczniaków jest zróżnicowana pod względem przygotowania z zakresu przedmiotów ścisłych, jednak ilość odpowiedzi negatywnych zaledwie 15%, pozwala wyciągnąć wniosek, że ogólny poziom grupy był dobry. Oczywiście należy pamiętać, że badana grupa to absolwenci/tki szkół ponadgimnazjalnych, którzy/które dostali/ły się na bardzo dobrą uczelnię techniczną, zatem i wymagania stawiane studentom/kom są wysokie. Szczegółowy rozkład odpowiedzi z podziałem na płeć zawiera tabela nr 3. 7

Tabela 3 Poziom trudności kursów ocenia Pan/Pani Ogółem Płeć jako: zdecydowanie trudny przystępny łatwy za trudny Kobieta 1 17 101 5 124 Mężczyzna 1 15 73 9 98 Ogółem 2 32 174 14 222 Studenci i studentki oceniali/ły również sposób prowadzenia zajęć pod kątem możliwości brania aktywnego w nich udziału. Zdecydowana większość grupy - 87%, uważa, że mogli/ły brać aktywny udział w zajęciach 194 osoby, 22 osoby są niezdecydowane, a 6 osób twierdzi, że prowadzący nie umożliwiał im czynnego udziału w zajęciach. Na zakończenie bloku merytorycznego postawiono respondentom/tkom pytanie, czy kursy wyrównawcze spełniły swoją funkcje, tzn. czy wyrównały poziom wiedzy w badanej grupie? Na to pytanie odpowiedzi udzieliło 220 osób, w tym 123 kobiety i 97 mężczyzn. Zaobserwowano 1% odpowiedzi skrajnie negatywnych w stosunku do 14% skrajnie pozytywnych. 10 osób uważa, że kursy raczej nie wyrównały poziomu wiedzy, 53 nie potrafią jednoznacznie określić swojego zdania (43 kobiety, 16 mężczyzn), a 119 osób twierdzi, że kursy raczej spełniły swoją funkcję. Tabela nr 4 zawiera szczegółowy rozkład danych. Tabela 4 Płeć Czy udział w kursach wyrównawczych wyrównał Pana/Pani poziom wiedzy z zakresu matematyki/fizyki? Ogółem zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdecydowanie tak Kobieta 1 3 43 61 15 123 Mężczyzna 1 7 16 58 15 97 Ogółem 2 10 59 119 30 220 Ostatni blok tematyczny poświęcony został ocenie spraw organizacyjnych. W celu przeprowadzenia oceny skuteczności kampanii informacyjnej dotyczącej organizacji kursów wyrównawczych dla studentów/tek I roku studiów 8

stacjonarnych w ankiecie zamieszczono pytanie o źródło, z jakiego badani/e dowiedzieli/iały się o tej formie wsparcia. Zastosowano pytanie zamknięte z kafeterią jednokrotnego wyboru. Porównywalne, co do liczby wskazań, są dwa źródła: strona internetowa oraz osoba prowadząca zajęcia. Wiedza o kursach przekazywana jest również z ust do ust, pomiędzy studentami/kami. W tabeli nr 5 znajduje się rozkład odpowiedzi udzielonych na to pytanie, z uwzględnieniem płci respondentów/ek. Tabela 5 Informację o kursach wyrównawczych z Ogółem Płeć matematyki/fizyki uzyskał/a Pan/Pani: ze strony od od innych inne internetowej wykładowcy studentów Kobieta 42 56 23 3 124 Mężczyzna 40 28 27 4 99 Ogółem 82 84 50 7 223 Na zakończenie poproszono studentów/tki o rekomendacje, czy poleciliby udział w kursach wyrównawczych innym studentom/tkom oraz o informację, czy są zadowoleni z udziału w projekcie? Na oba pytania zaobserwowano 100% odpowiedzi i podobne rozkłady danych. 96% badanych udzieliło odpowiedzi twierdzących na oba zadane pytania, pozostały odsetek udzielił odpowiedzi negatywnej. Potrzebę utworzenia kursów wyrównawczych parę lat temu zauważyli zarówno wykładowcy, władze uczelni i poszczególnych wydziałów, jak również sami/e studenci/tki. Młodzież, która opuszcza szkoły średnie jest bardzo słabo przygotowana do zmierzenia się na starcie z wysokimi wymaganiami programowymi, jakie stawia przed nimi prestiżowa uczelnia techniczna. Jak podkreślił koordynator zad. nr 3 dr Jerzy Stochel: pojawia się przepaść pomiędzy tym, co kandydat powinien wiedzieć, a tym, czego się od niego wymaga. Dodaje on, że powodem tego stanu rzeczy jest reforma systemu oświaty oraz zmiana samego egzaminu maturalnego: nowe podstawy programowe w szkołach średnich, zmniejszające ilość godzin matematyki, czy fizyki również nie prowadzą do podniesienia poziomu wiedzy u młodych ludzi. Część młodzieży, po rozszerzonej maturze lub liceach profilowanych, nie ma problemów z zakresem materiału z matematyki i fizyki. Dotyczy to jednak 9

przede wszystkim wydziałów o wysokim wskaźniku rekrutacji (duża liczba kandydatów/tek na jedno miejsce z wysoką liczbą punktów). Jednak u większości młodzieży zauważalny jest brak odpowiedniej wiedzy w momencie podjęcia studiów. Zakres wiedzy wymagany od nich w pierwszym roku nauki jest znacznie szerszy od omówionego w szkołach. Celem kursów było uzupełnienie poziomu wiedzy wyniesionej ze szkół ponadgimnazjalnych oraz szybkie wdrożenie do kształcenia na poziomie studiów wyższych. Ponadto zajęcia w ramach kursów pomagały w pozytywnym zaliczeniu egzaminów z matematyki bądź fizyki, których studenci/tki pierwszego roku często się obawiają. Dzięki dodatkowym zajęciom w praktyce łatwiej jest uzupełnić i usystematyzować wiedzę, a w konsekwencji zdać egzamin końcowy. Jak podkreślił jeden z uczestników kursu, Arkadiusz Szlaga, student Wydziału Wiertnictwa, Nafty i Gazu, kierunek Górnictwo i Geologia: każdy z nas ma swoje mocne i słabsze strony. W moim przypadku jedną z tych drugich była matematyka. Szansa uczestnictwa w kursie wyrównawczym z matematyki była niezwykle miłą niespodzianką już na samym początku moich studiów, a jak się później okazało, zbawiennym krokiem w dalszym kształtowaniu swojego umysłu i charakteru. Dzięki wszystkim dodatkowym godzinom spędzonym w salach AGH poprawiły się moje wyniki w nauce, czego dowodem są oceny z kolokwiów, a sam egzamin z matematyki był już jedynie formalnością. "Zajęcia z fabryki" wyrównały moje szanse w stosunku do rówieśników - jestem teraz pewniejszy siebie. Wszelkie braki po szkole średniej udało się zniwelować. Teraz już wiem, że udział w zajęciach wyrównawczych organizowanych w AGH w ramach Programu Operacyjnego "Kapitał Ludzki" i projektu o nazwie "Fabryka Inżynierów" to jedna z moich najlepszych inwestycji. Ponadto dobre wyniki uzyskane w trakcie zajęć kursów wyrównawczych były uwzględniane przy zaliczaniu ćwiczeń rachunkowych z matematyki lub fizyki na kursach podstawowych. Studenci/tki uczestniczący/e w kursach otrzymywali/ły również dodatkowe punkty ECTS. Podsumowując, kursy wyrównawcze cieszyły się dużą popularnością wśród studentów/ek I roku, a liczba osób zainteresowanych nimi znacznie przekraczała limity założone w projekcie. Wartym podkreślenia jest fakt, że dzięki kursom liczba słuchaczy/ek rezygnujących ze studiów po pierwszym roku studiów zmniejszyła się o blisko 30%. Dane z wydziałów objętych kursami 10

wyrównawczymi potwierdzają efektywność takiej formy wsparcia. Wyraźnie zmalała również liczba studentów/tek, którzy/re nie zaliczyli/ły tych przedmiotów lub w ogóle nie podeszli/ły do egzaminów. Kursy wyrównawcze to bardzo dobra inicjatywa. Niestety, co roku mogła wziąć w nich udział ograniczona liczba studentów/tek. Badania ankietowe przeprowadzone wśród próby reprezentacyjnej wybranej spośród uczestników/czek kursów realizowanych w latach 2009/2012 wykazały, że zdecydowana większość kursantów/ek na pytanie: Czy kursy spełniły Pana/Pani oczekiwania? udzieliła odpowiedzi: zdecydowanie tak lub raczej tak. Agata Stanior, studentka Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki (kierunek Chemia Budowlana), która uczestniczyła w kursie wyrównawczym z matematyki podkreśla: kurs pomógł mi uzupełnić braki w wiedzy z matematyki, której nie opanowałam w czasie nauki w liceum. Zajęcia były prowadzone w bardzo ciekawy i atrakcyjny sposób. Prowadzący potrafili trafić do studentów w bardzo dostępny sposób. Gadżety, które dostałam są atrakcyjne wizualnie, a podręczniki napisane prostym, dostępnym językiem. Podsumowując, moja wiedza z matematyki jest dużo większa po kursie niż przed, i uważam, że jest on potrzebny studentom, którzy nie zdawali matury rozszerzonej z matematyki. Dr Jerzy Stochel stwierdza, iż realizacja zadania nr 3 Kursy wyrównawcze dla studentów AGH z matematyki i fizyki zakończyła się sukcesem, którego nie da się zmierzyć parametrycznie. Ponieważ młodzież rozpoczynająca studia, co roku reprezentuje inny poziom wiedzy, dlatego nie da się porównywać poszczególnych roczników wg tych samych wskaźników. Najlepiej to zróżnicowanie widzą prowadzący zajęcia, którzy podkreślają, że gdyby nie wsparcie w postaci kursów wyrównawczych zaproponowane w ramach projektu, nie udałoby im się zrealizowanie całości wymaganego materiału, albo zrealizowaliby go, ale połowa studentów/ek nie wiedziałaby, o co chodzi dodaje dr. J. Stochel. Koordynator projektu jednocześnie zapewnia, że uczelnia aplikuje o kolejne projekty, dzięki którym będzie można kontynuować zajęcie wyrównawcze. 11