I. OCENA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA NA STUDIUM DOKTORANCKIM

Transkrypt

1 Raport z ankiety doktoranckiej 2011/2012 I. OCENA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA NA STUDIUM DOKTORANCKIM W skierowanej w czerwcu 2012 roku do doktorantów WPiA UW ankiecie dotyczącej jakości kształcenia oraz warunków studiowania na studiach doktoranckich w roku akademickim 2011/2012 uzyskano 78 wypełnionych kwestionariuszy. Zdecydowaną większość populacji stanowili doktoranci I i II roku studium (83,4%); a tylko niespełna co piąty był uczestnikiem III lub IV roku studium. Dominująca większość ankietowanych studiowała w trybie niestacjonarnym 64,1%, zaś 30,8% była doktorantami studium stacjonarnego. Z uzyskanych danych metryczkowych wynika ponadto, że doktoranci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2011/2012 łączyli studia z wieloma innymi sferami aktywności zawodowej i naukowej. Największa grupa badanych pracowała w firmach prawniczych (41,1% wskazań) 1, w szeroko rozumianym sektorze prywatnym (33,3% wskazań) oraz w administracji państwowej (28,3% wskazań). Nie podejmowało żadnego dodatkowego zatrudnienia jedynie pięciu spośród badanych doktorantów, co stanowi o połowę mniej niż w roku ubiegłym. Aż 23 respondentów aplikowało jednocześnie w zawodach prawniczych, a 6 studiowało równolegle na innym kierunku. Należy odnotować, że zajęcia dydaktyczne ze studentami prowadziło w roku akademickim 2011/2012 zaledwie 23% respondentów, z czego dominującą większość stanowili doktoranci stacjonarni. Możliwość prowadzenia zajęć ze studentami za bardzo ważne uznała ponad połowa badanych (opinię tą podzielało aż 87,5% doktorantów stacjonarnych!), a za dosyć ważne co czwarty respondent. Prowadzenie zajęć dydaktycznych nie miało żadnego znaczenia jedynie dla 12,9% doktorantów niestacjonarnych. Odnośnie jakości kształcenia na studiach doktoranckich ankietowani mogli wyrazić swoje oceny w kilku istotnych kwestiach: W zakresie metod kształcenia na studium doktoranckim okazało się, że największe znaczenie dla doktorantów, tak jak w poprzednich badaniach z roku akademickiego 2009/20 i 20/2011, miał indywidualny kontakt z promotorem 71,8% wskazań 2. Przy czym miał on największe znaczenie dla ponad 80% doktorantów stacjonarnych, i tylko dla 66,7% doktorantów studiów niestacjonarnych. Na drugim miejscu, badani wskazywali uczestnictwo w 1 Procenty nie sumują się do 0 ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 2 Procenty nie sumują się do 0 ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 1

2 seminarium doktoranckim (24,4% wskazań). Uczestnictwo w seminariach doktoranckich było z kolei aż czterokrotnie istotniejsze dla doktorantów niestacjonarnych niż stacjonarnych. W trzeciej kolejności respondenci wymieniali możliwość zetknięcia się z wybitnymi przedstawicielami nauki w ramach wykładów monograficznych 23,1% wskazań. Co dziesiąty badany ze studium niestacjonarnego przypisywał istotne znaczenie uczestnictwu w zajęciach ogólnouniwersyteckich. Należy odnotować, że żaden doktorant stacjonarny nie wskazał na zajęcia ogólnouniwersyteckie jako istotną dla niego metodę kształcenia. W zakresie oceny sobotnich wykładów monograficznych jedynie 26,9% badanych oceniło te wykłady jako poszerzające wiedzę w dużym zakresie, przy czym w tej grupie znalazło się zaledwie 3 doktorantów ze studiów stacjonarnych. Ani jeden uczestniczący w naszych badaniach doktorant nie był skłonny przyznać, że wykłady na studiach doktoranckich poszerzyły jego wiedzę w bardzo dużym zakresie. Ponad połowa badanych twierdziła, że wykłady poszerzyły ich wiedzę tylko w ograniczonym zakresie, a co piąty respondent, że w ogóle nie poszerzyły jego wiedzy. Różnice w opiniach doktorantów stacjonarnych i niestacjonarnych na temat wykładów monograficznych przedstawia wykres nr ,5 55, , ,5 11,2 0 poszerzają wiedzę w dużym zakresie poszerzają wiedzę w ograniczonym zakresie nie poszerzają wiedzy doktoranci stacjonarni doktoranci niestacjonarni wykres 1 Opinie doktorantów na temat poszerzania wiedzy przez wykłady monograficzne (dane w procentach) Doktoranci zostali również poproszeni o ocenę poziomu merytorycznego wykładów monograficzych. Chociaż uważali wykłady za mało poszerzające wiedzę, to ich poziom merytoryczny oceniali pozytywnie - w skali ocen od 1 do 6 na poziomie 4,1 (w roku 20/2011-4,3). Wyżej ten poziom ocenili doktoranci studiów niestacjonarnych (4,2) niżej natomiast doktoranci studiów 2

3 stacjonarnych (3,9). Ponad 1/3 doktorantów (38,5%) uznała poziom merytoryczny wykładów za bardzo wysoki; ponad połowa badanych (56,4%) twierdziła, że był dobry; a tylko 5,1% oceniło go jako niski. W zakresie oceny programu nauczania na studium doktoranckim zdecydowana większość uczestniczących w ankiecie badanych widziała potrzebę wprowadzenia w nim zmian. Jedynie 7,7% doktorantów przyznawało, że zajęcia na studiach doktoranckich spełniły wszystkie ich oczekiwania i zmiany nie są konieczne. W pierwszej kolejności doktoranci postulowali zwiększenie liczby zajęć z udziałem prawników praktyków poświęconych stosowaniu prawa (39,7% wskazań) 3. Odnotowaliśmy wzrost zapotrzebowania na takie zajęcia o 7 punktów procentowych w porównaniu do roku 20/2011. Warto dodatkowo zwrócić uwagę, że zajęcia te były najczęściej wskazywane przez doktorantów niestacjonarnych na I miejscu jako najbardziej potrzebne. W drugiej kolejności, badani proponowali zwiększenie liczby zajęć warsztatowych poświęconych pisaniu rozpraw i publikacji naukowych (35,9% wskazań). W trzeciej kolejności, doktoranci postulowali aby więcej było zajęć z technik i metod badawczych (34,6% wskazań) oraz zajęć przygotowujących do pracy dydaktycznej (33,3% wskazań). Należy zwrócić uwagę, że wprowadzenie do programu zajęć przygotowujących do pracy dydaktycznej było wskazywane na pierwszym miejscu przez doktorantów studium stacjonarnego aż 58,3% wskazań. Prawie 30% badanych chciałaby mieć więcej zajęć seminaryjnych, a tylko 17,9% zajęć z udziałem gości zagranicznych. Zajęcia z udziałem gości zagranicznych w tym roku akademickim były aż o 12 punktów procentowych mniej popularne wśród doktorantów niż w roku ubiegłym. Natomiast wzrost zainteresowania odnotowały zajęcia z zakresu metodologii nauk społecznych (14,1% wskazań). Znacznie rzadziej, bo na poziomie tylko kilku procent wskazań, badani widzieli potrzebę zwiększenia ilości zajęć dla doktorantów z ekonomii, etyki prawniczej i filozofii. 3 Procenty nie sumują się do 0 ponieważ respondenci mogli wskazać trzy odpowiedzi 3

4 Tab. 1 Postulaty doktorantów dotyczące zwiększenia liczby lub wprowadzenia do programu nowych zajęć: 1. z udziałem prawników praktyków poświęconych stosowaniu prawa 39,7% wskazań (wzrost o 6,8 pkt. %) 2. warsztatowych poświęconych pisaniu rozpraw i publikacji naukowych 35,9% wskazań (spadek o 0,8 pkt. %) 3. z technik i metod badawczych 34,6% wskazań (wzrost o 1,7 pkt. %) 4. przygotowujących do pracy dydaktycznej 33,3% wskazań (wzrost o 16,9 pkt. %) 5. seminariów 29,5% wskazań (wzrost o 8 pkt. %) 6. z udziałem gości zagranicznych 30,4% wskazań (spadek o 12,5 pkt. %) 7. z metodologii nauk społecznych 14,1% wskazań (wzrost o 9 pkt. %) 8. z etyki prawniczej 9% wskazań (wzrost o 7,7 pkt. %) 9. z ekonomii 5,1% wskazań (wzrost o 3,8 pkt. %). z filozofii 3,8% wskazań (wzrost o 2,5 pkt. %) 11. Żadnych 7,7% wskazań (wzrost o 1,4 pkt. %) W zakresie oceny seminarium doktorskiego większość badanych (65,5%) twierdziła, że seminarium, na które uczęszczali odbywało się regularnie, przynajmniej raz w miesiącu, a kolejne 11,5%, że seminarium obywało się regularnie raz na dwa miesiące. Jedynie 8,9% respondentów przyznawało, że ich seminarium doktorskie odbywało się nieregularnie; byli to wyłącznie doktoranci studiów niestacjonarnych. Średnio co dziesiąty niestacjonarny doktorant prawa (i tylko 1 doktorant studiów stacjonarnych!) pracował w trybie indywidualnych spotkań ze swoim opiekunem naukowym, co zastępowało uczestnictwo w seminarium. Odnośnie wymagań jakie opiekunowie naukowi stawiali uczestnikom seminariów doktorskich, należy przede wszystkim zauważyć, że w porównaniu do roku 20/2011, zdaniem 4

5 badanych, wymagania te wzrosły. Prawie połowa ankietowanych (46,2%) oceniła je jako wysokie lub bardzo wysokie, a kolejne 44,9% jako średnie. Według 6,4% doktorantów prowadzący seminaria nie byli w ogóle wymagający. Średnia ocen w skali od 1 do 6 wyniosła tutaj 4.2. Porównanie tych danych z danymi uzyskanymi za rok 2009/20 oraz 20/2011 obrazuje wykres nr 2. Wykres nr 2: wymagania stawiane uczestnikom seminarium doktorskiego (dane w procentach) ,4 39,2 46,2 50,7 44,9 2009/ ,1 20/ / ,3 6,4 wymagania wysokie wymagania średnie wymagania niskie Doktoranci biorący udział w ankiecie wyrazili również swoje opinie na temat współpracy z opiekunem naukowym w istotnych kwestiach dotyczących przygotowania rozprawy doktorskiej. Badani najwyżej ocenili współpracę z promotorem w zakresie wyboru tematu pracy 71,9% ocen wysokich i tylko 6,4% ocen niskich, co w skali ocen od 1 do 6 daje średnią na poziomie 5,0. Należy zwrócić uwagę, że w tym zakresie doktoranci studiów stacjonarnych ocenili współpracę z promotorem na 5,3 a doktoranci niestacjonarni na 4,9. W drugiej kolejności, doktoranci wysoko ocenili współpracę z promotorem w zakresie doboru źródeł i metod badawczych 57,8% ocen wysokich (średnia ocen 4,6). Jedynie 6,4% ankietowanych uznało, że jego opiekun naukowy tylko w ograniczonym zakresie pomagał im w doborze źródeł i metod badawczych do przygotowywanej rozprawy. I znów ten aspekt współpracy z promotorem wyżej ocenili doktoranci stacjonarni (na 5,1) niż niestacjonarni (na 4,4). Na trzecim miejscu pod względem przyznanych przez doktorantów ocen pozytywnych znalazł się stopień zainteresowania promotora postępami pracy nad rozprawą 55,2% ocen pozytywnych (średnia ocen 4,5). Natomiast tylko 7,7% badanych oceniło ten zakres współpracy nisko lub bardzo nisko, co oznacza spadek ocen negatywnych w porównaniu do ubiegłego roku o ponad 11 punktów procentowych. Wysoko badani ocenili również współpracę z promotorem w 5

6 zakresie inspiracji nowymi problemami badawczymi 50% ocen wysokich (średnia ocen 4,5). Tutaj również wyższe oceny przyznali doktoranci stacjonarni (4,9) niż niestacjonarni (4,3). Doktoranci byli najmniej zadowoleni ze współpracy z promotorem w zakresie umożliwiania im kontaktów naukowych 41,1% badanych oceniło ten aspekt współpracy wysoko, a,2% nisko lub bardzo nisko (średnia ocen 4,3). Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że z tego aspektu współpracy z promotorem niezadowolonych było ponad dwukrotnie mniej doktorantów niż w ubiegłym roku akademickimi. Powyższe ustalenia prezentuje tabela nr 2. Tab. 2 Opinie doktorantów na temat współpracy z opiekunem naukowym (średnia ocen) 20/ / W zakresie wyboru tematu pracy 4,9 5,0 2. W zakresie doboru źródeł i metod 4,3 4,6 badawczych 3. W zakresie umożliwiania kontaktów 3,6 4,3 naukowych 4. W zakresie zainteresowania postępami pracy 4,3 4,5 5. W zakresie inspiracji nowymi problemami badawczymi 4,3 4,5 II. OCENA WARUNKÓW STUDIOWANIA Najwyższe oceny, tak jak w roku 2009/20 oraz 20/2011, doktoranci wystawili pracownikom biblioteki wydziałowej 84,7% badanych wyraziło opinię, że są oni bardzo pomocni i wysoce fachowi (w skali ocen od 1 do 6 średnia 5,2). Na drugim miejscu pod względem ilości ocen pozytywnych znaleźli się pracownicy sekretariatów, których fachowość 79,5% doktorantów oceniło bardzo wysoko (średnia ocen 5,1). Tylko 2,6% badanych było przeciwnego zdania, a kolejne 16,6% oceniło pracę sekretariatów na średnim poziomie. W porównaniu do roku 20/2011 liczba ocen pozytywnych wzrosła tutaj o 15 punktów procentowych. 6

7 W trzeciej kolejności, doktoranci wysoko ocenili życzliwość i pomocność pracowników administracji 78,3% badanych wypowiedziało się na ten temat bardzo pozytywnie, a tylko 2,5% negatywnie (średnia ocen 5,1). Dużo bardziej pozytywnie niż w poprzednim roku doktoranci ocenili wykonywanie obowiązków przez Kierownika Studium Doktoranckiego. Respondenci przyznali Kierownikowi 71,9% ocen wysokich (średnia ocen 5,0), a tylko jeden doktorant wystawił ocenę niską. W stosunku do badania z roku akademickiego 20/2011 odnotowaliśmy tu wzrost ocen wysokich o 16 punktów procentowych. Dopiero na piątym miejscu, doktoranci umieścili pracowników naukowych, których życzliwość wysoko oceniło 68% badanych (średnia ocen 4,9). W poprzednim roku akademickim pracownicy naukowi zajmowali wysoką drugą lokatę. Wykres 3 Oceny wysokie (dane w procentach) ,2 84,7 79,5 78,3 65, ,4 64, pracownicy biblioteki pracownicy naukowi pracownicy sekretariatów pracownicy administracji 20/ /2012 W dalszej kolejności, pod względem uzyskanych ocen pozytywnych, doktoranci naszego wydziału umieścili działalność własnego samorządu 53,9% ankietowanych oceniło ją wysoko, a tylko 7,7% nisko (średnia ocen 4,4). W porównaniu do ubiegłego roku akademickiego nie odnotowaliśmy tutaj większych zamian. 7

8 Znacznie lepiej niż w ubiegłym roku doktoranci ocenili obecność pracowników na dyżurach 53,8% ocen wysokich (średnia ocen podniosła się z 4,2 na 4,6). W stosunku do roku akademickiego 20/2011 nastąpił tutaj wzrost ocen pozytywnych o ponad punktów procentowych. Wykres 4 Oceny wysokie (dane w procentach) ,8 71,9 Kierownik Studium Doktoranckiego 54,4 samorząd doktorantów 20/ / ,9 53,8 43 obecność pracowników na dyżurach Uczestniczący w badaniu doktoranci ocenili również lepiej możliwość wyboru interesującego seminarium (53,9% ocen wysokich średnia 4,6) oraz stronę internetową wydziału (44,8% ocen wysokich średnia 4,2). W przypadku możliwości wyboru interesującego seminarium nastąpił wzrost ocen wysokich w porównaniu do badania z ubiegłego roku o ponad 17 punktów procentowych. Wzrost opinii pozytywnych odnotowaliśmy także w zakresie oceny możliwości wyboru interesującego wykładu ogólnouniwersyteckiego (43,7% ocen wysokich średnia 4,2) oraz oceny funkcjonowania systemu USOS (wysoko oceniło je 34,7% badanych średnia 4,1). Obie te oceny podniosły się w porównaniu do roku akademickiego 20/2011, co obrazuje wykres nr 5. 8

9 Wykres 5 Oceny wysokie (dane w procentach) 60 53, ,6 36,8 44,8 43,7 29,2 27,8 34, możliwość wyboru interesującego seminarium strona internetowa możliwość wyboru interesującego wykładu funkcjowanie USOS 20/ /2012 Konkluzje Na wstępie należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że odnotowaliśmy wyraźne rozbieżności w opiniach doktorantów stacjonarnych i niestacjonarnych na temat oceny studiów doktoranckich. W zakresie oceny metod kształcenia oraz programu nauczania na studium doktoranckim większość badanych, tak jak w ubiegłym roku akademickim, twierdziła, że największe znaczenie miał dla nich indywidualny kontakt z promotorem, a najmniejsze uczestnictwo w wykładach ogólnouniwersyteckich. Indywidualny kontakt z promotorem miał największe znaczenie dla ponad 80% doktorantów stacjonarnych, i tylko dla 66,7% doktorantów studiów niestacjonarnych. Uczestnictwo w seminariach doktoranckich było z kolei aż czterokrotnie istotniejsze dla doktorantów niestacjonarnych niż stacjonarnych. Żaden doktorant stacjonarny nie wskazał na zajęcia ogólnouniwersyteckie jako istotną dla niego metodę kształcenia. Co czwarty doktorant ocenił wykłady monograficzne na studium jako poszerzające jego wiedzę w dość dużym zakresie, przy czym w tej grupie znalazło się zaledwie 3 doktorantów ze studiów stacjonarnych. Jednocześnie średnio co trzeci ocenił bardzo wysoko poziom merytoryczny sobotnich wykładów. Wyżej ten poziom ocenili doktoranci studiów niestacjonarnych niżej natomiast doktoranci studiów stacjonarnych. Odnosząc się do programu studium doktoranci postulowali przede wszystkim zwiększenie liczby zajęć z udziałem prawników praktyków poświęconych stosowaniu prawa oraz zajęć z technik i metod badawczych; a także wprowadzenie zajęć warsztatowych poświęconych pisaniu rozpraw i 9

10 publikacji naukowych. W porównaniu do badania z roku 20/2011 wyraźnie podniosła się liczba doktorantów zainteresowanych zajęciami przygotowującymi do pracy dydaktycznej. Wprowadzenie do programu zajęć przygotowujących do pracy dydaktycznej było wskazywane na pierwszym miejscu, jako najważniejsze, przez doktorantów studium stacjonarnego. Należy dodatkowo zauważyć, że możliwość prowadzenia zajęć ze studentami za bardzo ważną uznało aż 87,5% doktorantów stacjonarnych oraz ponad połowa wszystkich badanych. Odnotowaliśmy również niemal trzykrotny wzrost zainteresowania respondentów metodologią nauk społecznych. W zakresie oceny seminarium doktorskiego zdecydowana większość doktorantów wysoko oceniła dyscyplinę formalną tych zajęć. Odnośnie wymagań jakie opiekunowie naukowi stawiali uczestnikom seminariów doktorskich, należy zauważyć, że w porównaniu do ubiegłego roku akademickiego, zdaniem badanych wymagania te wzrosły. Prawie połowa ankietowanych oceniła je jako wysokie lub bardzo wysokie. Średnio co dziesiąty niestacjonarny doktorant prawa pracował jednak w trybie indywidualnych spotkań ze swoim opiekunem naukowym. Odnośnie współpracy z promotorem, tak jak w ubiegłym roku akademickim, badani najwyżej ocenili współpracę w zakresie wyboru tematu pracy oraz doboru źródeł i metod badawczych. Respondenci byli najmniej zadowoleni ze współpracy z promotorem w zakresie umożliwiania im kontaktów naukowych. Należy zwrócić uwagę, że w każdym z badanych aspektów współpracy z promotorem odnotowaliśmy duże rozbieżności w opiniach doktorantów studium stacjonarnego i niestacjonarnego doktoranci stacjonarni znacznie wyżej oceniali poziom współpracy ze swoim promotorem. Odnotowaliśmy również zmiany w opiniach doktorantów dotyczących niektórych warunków studiowania, choć tutaj nie było istotnych rozbieżności w ocenach doktorantów stacjonarnych i niestacjonarnych. Tak jak w poprzednich latach, uczestniczący w badaniu doktoranci najwyżej ocenili fachowość pracowników wydziałowej biblioteki. Natomiast znacznie wyżej niż w roku ubiegłym ocenili życzliwość i pomocność pracowników sekretariatów oraz pracowników administracji. Również lepiej niż w roku akademickim 20/2011 i to aż o 16 punktów procentowych wypadła ocena wykonywania obowiązków przez Kierownika Studium Doktoranckiego. W przypadku możliwości wyboru interesującego seminarium nastąpił wzrost ocen wysokich aż o ponad 17 punktów procentowych. Na tym samym poziomie pozostała ocena działalności samorządu doktorantów oraz życzliwości pracowników naukowych. W porównaniu do roku 20/2011 nie odnotowaliśmy w żadnym z badanych aspektów warunków studiowania spadku ocen pozytywnych. Opracowanie: Monika Dziurnikowska-Stefańska