dr Mieczysław Juda Filozofia z estetyką Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice mjuda@asp.katowice.pl
Filozofia z estetyką [2] Sokrates, Platon, Arystoteles a. Sokrates b. Platon c. Arystoteles
a. Sokrates 470 399 r.p.n.e. Ateńczyk, starannie wykształcony literatura, muzyka, gimnastyka, uczestnik wojny ze Spartą działalność nauczycielska i uwikłanie w sporu polityczne: krytyka instytucji ateńskich proces sądowy: oskarżenie [psucie młodzieży i bezbożność] i zgładzenie wtórność źródeł: Ksenofont [Memorabity], Platon [Dialogi] problematyka powinności i powołanie człowieka prawda o człowieku samowiedza: poznaj samego siebie [Delfy, świątynia Apollina] indywidualna samowiedza jako indywidualny świadomy osąd rola dotychczasowych poglądów droga dotarcia do prawdy
metoda sokratyczna [sokratejska] elenktyczna [strategia zadawania pytań] majeutyczna [współmyślenie] cel działania: osiągnięcie właściwego pojęcia, tj. definicji rola i znaczenie wiedzy definiowanie pojęć źródło poznania niepewność co do własnej wiedzy [ wiem, że nic nie wiem ] wiedza jako aktualizacja potencji poglądy etyczne samowiedza jako początek mądrości i cnoty tożsamość mądrości i cnoty cnota jako możliwość i dyspozycja dobrego postępowania, dobra moralne sens życia i powinność życia człowieka nakierowanie ku dobru najwyższemu moralność jako funkcja wiedzy: paradoks etyczny Sokratesa związek pożytku i dobra, szczęścia i dobra początek filozofii człowieka [antropologii filozoficznej]
b. Platon, wł. Arystokles 427 347 r.p.n.e. arystokratyczne pochodzenie (Aryston z Kollytos, Periktone), najwybitniejszy uczeń Sokratesa przeciwnik demokracji założyciel Akademii 387 r. p.n.e. [gaj herosa Akademosa, 900 lat nieprzerwanej działalności] spuścizna: 34 dialogi, listy i poezje [wątpliwe autorstwo], ļ Eutyfron Obrona Sokratesa Kriton Fedon II Kratylos Teajtet Sofista Polityk III Parmenides Fileb Uczta Fajdros IV Alkibiades I Alkibiades II Hipparch Rywale V Teages Charmides Laches Lysis VI Eutydem Protagoras Gorgiasz Menon VII Hippiasz W. Hippiasz M. Ion Meneksenos VIII Klejtofon Państwo Timajos Kritiasz IX Minos Prawa Epinomis Listy
stanowisko idealizm obiektywny (mit jaskini: Państwo, ks. VII) świadome przeciwstawienie materializmowi poprzednicy: Zenon z Elei, Pitagorejczycy, Sokrates teoria bytu: nauka o ideach świat fizyczny i świat idei odniesienie do czasowości i bytowej pełni pojęcie bytu jako ciągłego istnienia pojęcie idei jako wyabstrahowanej istoty nadrzędnej wobec świata empirycznego zasada partycypacji kalokagatija: Dobro, Prawda i Piękno przyczynowy i celowy charakter idealnego porządku Demiurg jako źródło/przyczyna
teoria poznania teoria racjonalistyczny charakter poznania Platona koncepcja oryginałów idei i lichych kopii świata zmysłowego poznanie jako proces anamnesis koncepcja człowieka prymat tego co etyczne [etyczności] nad tym, co polityczne [polityczności] koncepcja duszy problem szczęścia zagadnienie dóbr materialnych ideał życia: życie harmonijne [mądrość, męstwo, panowanie nad sobą] koncepcja polityczne krytyczny przegląd ustrojów Grecji problem ustroju najlepszego [republika arystokratyczna] demokracja: masa i tłum
estetyka piękno (teoria piękna) Uczta/Biesiada (Sympozjon) koncepcja kalokagatiji oddziaływanie na duszę koncepcja piękna jako idei
c. Arystoteles ze Stagiry 384 322 r. p.n.e. 20. letni pobyt w Akademii założenie Likejonu dzieła [Corpus Aristotelicum]: Kategorie, Analityki, Hermeneutyka, Metafizyka, Fizyka, Historia naturalna zwięrząt, O duszy, Etyka [Nikomachekska, Eudemejska, Wielka], Retoryka, Poetyka, Polityka punkt wyjścia: słabość platonizmu problem realności istnienia metoda: badanie realnego świata i jego historii cel: poznanie rzeczywistości
poglądy ontologiczne metafizyka via media [ani Demokryt ani Platon] co jest naprawdę: substancja hylemorfizm: materia i forma substancja jako synteza elementów [materii i formy] forma jako istota rzeczy kategorie przyczyn [formalna, materialna, sprawcza, celowościowa] nauka o duszy i teoria poznania dusza i ciało jako forma i materia organiczny związek duszy i ciała kategorie duszy [funkcjonalne zróżnicowanie części duszy] kategorie rozumu: bierny i czynny problem czystej formy, albo pierwszej przyczyny rekurencyjna koncepcja prawdy wnioskowania bezpośrednie [kwadrat logiczny] i system sylogizmu kategorycznego
polityka polityka i problem polityczności zoon politikon ustrój najlepszy a ustrój możliwy jedność w różnorodności
estetyka sztuka (teoria sztuki) sztuka jako techne Poetyka, Retoryka mimesis katharsis