PERSPEKTYWY PRODUKCJI, HANDLU I WYKORZYSTANIA DREWNA W EUROPIE Krzysztof Janeczko, Łukasz Wróbel, Anna Żornaczuk-Łuba Departament Leśnictwa Sękocin Stary, 20 marca 2012 r.
Plan prezentacji Stan Lasów Europy 2011 Perspektywy rozwoju sektora leśnego w Europie Lasy i leśnictwo w Unii Europejskiej 2
STAN LASÓW EUROPY
Stan Lasów Europy 2011 kompleksowy i oparty na faktach obraz lasów i zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie najlepsze dostępne źródło informacji o lasach w Europie przygotowany wspólnie przez FOREST EUROPE, UNECE oraz FAO 4
Powierzchnia leśna sygnatariusze FOREST EUROPE 1 000 000 000 ha (83% możliwych do pozyskiwania drewna) FOREST EUROPE 25% powierzchni leśnej świata Unia Europejska 4% powierzchni leśnej świata 5
Lesistość EU - 157 44,5% FOREST EUROPE 32,2 % bez Rosji 37,6% Unia Europejska 30,5% Polska 6
Zasoby drzewne Region Zasoby drzewne (mld m3) Zasobność (m3/ha) wg FRA 2010 Europa 114,215 111 Europa bez Rosji 32,692 156 UE 24,132 b.d. Polska 2,304 219 (254 wg WISL) 7
Pozyskanie drewna do rocznego przyrostu netto Europa 40% Europa bez Rosji 62% PGL Lasy Państwowe 55% 8
Europa: 1,0% Finlandia, Łotwa, Szwecja: 3-5% Austria, Białoruś, Estonia: 2-3% Udział sektora leśno-drzewnego w PKB Czechy, Litwa, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia: 1,5-2% Polska (wg wartości dodanej brutto) I. Leśnictwo i pozyskanie drewna 0,3 % II. Produkcja wyrobów z drewna 0,7 % III. Produkcja papieru i wyrobów z papieru 0,4 % 9
Import oraz eksport drewna i produktów drzewnych Region Import Eksport mln m3 mln EUR mln m3 mln EUR Europa 475 72 271 555 80 274 Europa bez Rosji 468 70 599 476 74 061 UE 426 64 074 440 69 665 Polska 17,9 2 719 10,4 1 764 10
Zużycie per capita drewna i produktów drzewnych (w m 3 drewna okrągłego na 1 mieszkańca) Europa: 1,160 m 3 ( 0,2%) Europa bez Rosji: 1,203 m 3 ( 0,5%) UE: 1,102 m 3 ( 0,3%) Polska: 1,064 m 3 ( 4,1%) 11
Zużycie energii pochodzącej z drewna przez mieszkańców wsi per capita 2010 Europa 2,5% energii pochodzącej z drewna w energii ogółem Europa bez Rosji 3,7% 12
Czy gospodarka leśna w Europie jest zrównoważona? Eksperymentalna metoda, oparta na danych raportowanych na potrzebę opracowania Stan Lasów Europy 2011, dostarczając obiecujące wstępne wyniki Wyniki krajów dla każdego kluczowego parametru zostały ocenione w skali od jednego "drzewa" ( ) do pięciu "drzew" ( ) Ocena została przygotowana dla wszystkich wskaźników ilościowych i jakościowych, według grup krajów, w oparciu o średnią ocen poszczególnych krajów (ważoną powierzchnią), a brak danych" licząc jako ( ) 13
Trwałość lasów w Europie C1 C2 C3 C4 C5 C6 Część A Część B Zasoby leśne i węgiel Zdrowotność i witalność Funkcje produkcyjne lasu Różnorodność biologiczna Funkcje ochronne lasu Funkcje społecznoekonomiczne lasu Ogólne rozwiązania polityczne, instytucje i instrumenty trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej Polityki, instytucje i instrumenty wg obszarów politycznych Rosja Europa Północna Europa Środkowo- Zachodnia Europa Środkowo- Wschodnia Europa Południowo -Zachodnia Europa Południowo -Wschodnia Unia Europejska 14
Przyszłe wyzwania dla polityki leśnej adaptacja do i łagodzenie zmian klimatu: odnalezienie właściwej drogi przy jednoczesnym utrzymaniu zrównoważonej gospodarki leśnej mobilizacja, lepsze wykorzystanie wystarczającej ilości drewna dla potrzeb energetycznych pogodzenie celów związanych z zachowaniem różnorodności biologicznej z innymi oczekiwaniami społecznymi względem lasów w zakresie np. odnawialnych materiałów i energii wykorzystanie potencjału sektora leśnego w celu wspierania zielonej gospodarki 15
PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA LEŚNEGO W EUROPIE
Perspektywy rozwoju sektora leśnego w Europie publikacja umożliwia politykom dostrzeżenie możliwych konsekwencji ich wyborów, wspierając ich w podejmowaniu lepszych, bardziej świadomych decyzji scenariusz referencyjny 4 polityczne scenariusze oparte na podstawie przyjętych założeń i metod 17
Scenariusz referencyjny Co się wydarzy jeśli nadal będziemy postępować po staremu? Maksymalizacja węgla w biomasie Ile węgla może być zmagazynowane? Priorytet dla różnorodności biologicznej Co jeśli skupimy się na ochronie/zwiększeniu różnorodności biologicznej? Promowanie drewna do celów energetycznych W jaki sposób osiągnąć cele energii odnawialnej? Scenariusze Wspieranie innowacyjności/konkurencyjności Jak skuteczna innowacyjna strategia poprowadzi do tego?
Scenariusz referencyjny Stopniowo rosnące zapotrzebowanie na drewno w ciągu najbliższych 20 lat (od 759 do 853 mln m3) Rozwój konsumpcji produktów z drewna w Scenariuszu referencyjnym, 2010-2030 Rosnąca podaż włączając pozostałości pozrębowe i źródła nieleśne Wzrost powierzchni leśnej (0,6 mln ha/rok)
Maksymalizacja węgla w biomasie Założenia: gospodarka leśna skoncentrowana na akumulacji węgla poprzez wydłużenie wieku rębności (od 5 do 25 lat), częstsze i intensywniejsze trzebieże kombinacja dająca najwyższy udział węgla w biomasie leśnej przy jednoczesnym dostarczaniu wymaganego zapotrzebowania Wynik w 2030 r.: przyrost jest wyższy o blisko 15 % w porównaniu do scenariusza referencyjnego (1 136,9 mln m3/rok) roczny przyrost zwiększa się z 5,6 m3/ha do 6,6 m3/ha zasobność wzrasta do 209,5 m3/ha (o 7,8% większa niż w scenariuszu referencyjnym), zasoby drzewne wzrastają do 35 907,4 mln m3 (w 2010 r. 29 314,3 mln m3) wyższy udział starszych klas wieku, wartość rekreacyjna i podatność na wiatrołomy wzrasta po 2030 zdolność do dalszej sekwestracji węgla spadnie
Maksymalizacja węgla w biomasie Konsekwencje wybory scenariusza zdjęcie źródło: fao.org/forestry/climatechange/64867/en/ przejście z gospodarki zrębowej na trzebieżową odbije się na jakości drewna jako surowca do produkcji przemysłowej zmniejszenie pozyskania obije się na przemyśle związanym z drewnem w krótkiej perspektywie czasowej jest możliwe zwiększenie udziału węgla w biomasie, później las będzie nasycony węglem las będzie bardziej podatny na wszelkie zaburzenia wzrost zasobności jest ważny dla łagodzenia zmian klimatu to las pochłania węgiel utrzymanie węgla w systemie jak najdłużej (np. w produktach) 21
Priorytet dla różnorodności biologicznej dalsze zwiększanie powierzchni lasów objętych konserwatorską ochroną przyrody o 5% (6,2 mln ha) spowoduje redukcję podaży drewna o 12% (176 mln m 3 ) do 2030 r. konieczność redukcji konsumpcji drewna oraz/lub wzrost importu drewna spoza Europy Rezerwat Czarci Dół Nadleśnictwo Celestynów zmniejszenie podaży drewna dla celów energetycznych 22
Promocja energii odnawialnej z drewna Obecnie energia pozyskiwana z biomasy leśnej w Europie to 3% całej wytwarzanej energii oraz aż 47% energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych. Pomimo zwiększającego się zapotrzebowania na drewno, zwiększa się powierzchnia lasów w Europie. Cel UE: 20% energii ze źródeł odnawialnych Sektor leśny będzie odgrywał znaczącą rolę w osiągnięciu tego celu. 23
Promocja energii odnawialnej z drewna 24
Scenariusz intensyfikacji wykorzystania drewna jako surowca energetycznego Scenariusz jest prognozą na lata 2010-2030 sytuacji w której kluczowym wykorzystanie drewna jest pozyskiwanie energii. Scenariusz zakłada, że cele UE zostały spełnione oraz dalej rozwijane jak również, zgodnie z obecnym trendem, rozwój innych OZE postępował szybciej w związku z czym udział energii pozyskanej z drewna w całkowitym OZE spadł do ok. 40% W związku z tym: wykorzystanie drewna do pozyskania energii wzrośnie średnio o 3,5% rocznie w 2030 roku 60% pozyskanego drewna będzie wykorzystywane na cele energetyczne 25
Scenariusz intensyfikacji wykorzystania drewna jako surowca energetycznego Aby osiągnąć te ambitne cele należy zwiększyć: pozyskanie drewna do 700 mln m 3 wykorzystania pozostałość po wyrębie oraz pozyskania pniaków z do 270 mln m 3 pozyskiwanie drewna z mniej konwencjonalnych źródeł do 108 mln m 3 zwiększenie importu drewna do 33 mln m 3 Realizacja scenariusza: wymaga znacznego zwiększenia powierzchni lasów ( ok. 3-9% gruntów rolnych UE) stwarza ryzyko dla ekologicznego balansu lasów wymaga znaczącej zmiany w planowaniu i zarządzaniu gruntami, infrastrukturze, logistyce itp. zwiększone zapotrzebowanie spowoduje znaczne zwiększenie cen drewna 26
Wspieranie innowacyjności i konkurencyjności Tworzenie, ochrona i poszukiwanie nowych rynków zbytu surowca drzewnego Kreowanie nowych możliwości (np. usługi ekosystemowe, sekwestacja węgla) Ponurzyca Nadleśnictwo Celestynów Redukowanie kosztów i wzrost rentowności gospodarki leśnej 27
Ogólne wyniki we wszystkich scenariuszach Europa pozostaje eksporterem netto drewna i produktów drzewnych podaż drewna z terenów nieleśnych (zadrzewienia i drewno poużytkowe) ma potencjał do 50% wzrostu, redukując problem utylizacji odpadów przewidywany jest stały wzrost cen drewna i produktów drzewnych
Wybrane rekomendacje zapobieganie zmniejszaniu sekwestracji węgla zidentyfikowanie obszarów, gdzie różnorodność biologiczna, sekwestracja węgla i popyt na drewno mogą zostać połączone przegląd polityk leśnych w celu zapewnienia koordynacji między politykami: klimatyczną, energii odnawialnej i różnorodności biologicznej opracowanie krajowych/regionalnych perspektyw rozwoju/outlook studies
LASY I LEŚNICTWO W UNII EUROPEJSKIEJ
Polityka leśna w Unii Europejskiej brak wspólnej polityki leśnej kompetencja państw członkowskich zgodnie z zasadą subsydiarności i współodpowiedzialności Strategia leśnictwa UE (Rezolucja Rady UE 1998) znaczenie trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej dla ochrony i wzmocnienia różnorodności biologicznej promocja drewna i produktów niedrzewnych pochodzących z lasów zagospodarowanych w sposób trwały i zrównoważony jako przyjazne środowisku koordynacja działań dotycząca leśnictwa, w tym promocja trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej 31
FLEGT
FLEGT Forest Law Enforcement, Governance and Trade, czyli Egzekwowanie prawa, zarządzanie i handel w leśnictwie jest odpowiedzią Unii Europejskiej na światowy problem nielegalnego pozyskiwania drewna. Dokumenty: Plan Działań FLEGT (2003 rok) Rozporządzenie Rady UE w sprawie ustanowienia dobrowolnego programu licencjonowania FLEGT, dotyczącego przywozu drewna na teren Wspólnoty (2005 rok) Rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego ustanawiające obowiązki dla podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna (2010 rok) 33
Plan Działania FLEGT Głównym fundamentem Planu Działań FLEGT są Dobrowolne Umowy Partnerskie (Voluntary Partnership Agreement) podpisywane z krajami eksportującymi drewno do UE. Głównym ich celem jest : zdefinowanie legalnie pozyskanego drewna w tych krajach oraz zapewnienia, że prawo leśne w tych krajach jest zgodne z celami socjalnoekonomiczno-środowiskowymi tych krajów zaangażowanie sektora prywatnego do negocjacji tego porozumienia przez co daje możliwość do dialogu między nim a administracją rządową danego kraju stworzenie Systemu Gwarancji Legalności (Legality Assurance System) który potwierdza, poprzez licencję FLEGT, legalność pozyskania drewna eksportowanego z danego kraju 34
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające obowiązki dla podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna Faktycznie wejdzie w życie w dniu 3 marca 2013 roku Zakazuję wprowadzania na rynek nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna Nakłada obowiązek przestrzegania przez podmioty wprowadzające drewno i produkty z drewna po raz pierwszy na rynek UE określonych w nim zasad należytej staranności Rozporządzenie tworzy: Organizacje monitorujące który rolą jest oferowanie operatorom gotowych systemów należytej staranności jak również kontrolowanie jego przestrzegania, Organy właściwe organy wyznaczone przez państwa członkowskie, które odpowiadają za implementacje tego rozporządzenia w danym kraju oraz kontrolę jego przestrzegania przez operatorów 35
Leśnictwo w UE Wybrane aktualne procesy praca nad nową Strategią leśną UE (planowana publikacja Komunikatu KE I kwartał 2013 r.) projekt rozporządzenia w sprawie polityki rozwoju obszarów wiejskich 2014-2020 r. 36
Wspólna Polityka Rolna po 2013 r. Działania leśne programu rozwoju obszarów wiejskich po 2013 Nadleśnictwo Celestynów zalesienia i tworzenie terenu zalesionego zakładanie systemów rolno-leśnych zapobieganie zniszczeniom lasów oraz odtwarzanie lasów inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych, ich wartość dla środowiska inwestycje w nowe technologie w leśnictwie płatności dla obszarów Natura 2000 usługi leśnośrodowiskowe i klimatyczne oraz ochrona lasów 37
Leśnictwo w UE Wybrane aktualne procesy praca nad nową Strategią leśną UE (planowana publikacja Komunikatu KE i kwartał 2013 r.) projekt rozporządzenia w sprawie polityki rozwoju obszarów wiejskich 2014-2020 r. rozpoczęcie negocjacji w sprawie prawnie wiążącego porozumienia o lasach w Europie w ramach procesu FOREST EUROPE 38
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ ul. Wawelska 52/54 00-922 Warszawa www.mos.gov.pl Krzysztof Janeczko, Łukasz Wróbel, Anna Żornaczuk-Łuba Departament Leśnictwa Sękocin Stary, 20 marca 2012 r.