SPRAWOZDANIE KOŃCOWE za 2015 ROK COBORU PW IHAR-PIB na lata 2015-2020: "Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju Obszar tematyczny 2. Zwiększanie wartości użytkowej roślin poprzez poszerzanie ich puli genetycznej i wdrażanie postępu biologicznego z przeznaczeniem na różne cele Zadanie 2.10; nr w planie IHAR: 3-2-00-0-10 Weryfikacja i optymalizacja metod i systemów upraw polowych roślin na cele żywnościowe Zadanie realizowane przez zespół SPOJPR oraz COBORU
Cel główny badań Opracowanie właściwego doboru odmian zbóż i odmian roślin strączkowych do uprawy w siewach mieszanych, w formie: - mieszanek odmianowych zbóż, - mieszanek międzygatunkowych zbóż, - mieszanek zbożowo-strączkowych przydatnych do uprawy w różnych warunkach agroklimatycznych Polski. Określenie rejonów przydatnych do uprawy odmian soi, zwłaszcza w kontekście dokonującego się postępu hodowlanego w tym gatunku i zachodzących zmian klimatycznych.
Cele szczegółowe badań Zakres merytoryczny obejmuje badania określone w trzech celach szczegółowych, z których dwa pierwsze są realizowane w ramach usługi badawczej przez COBORU. CEL I: dobór odmian zbóż i odmian roślin strączkowych do doświadczeń w siewach mieszanych w różnych warunkach agro-klimatycznych Polski, w celu określenia ich wpływu na poprawę zdrowotności roślin oraz na wysokość i stabilność plonów, o dużej zawartości związków odżywczych i bioaktywnych. Zakres prac w 2015 roku obejmował: 1. przeprowadzenie zbioru i przerób materiału ze ścisłych doświadczeń polowych z jęczmieniem ozimym, pszenicą ozimą i pszenżytem ozimym założonych jesienią 2014 roku oraz z jęczmieniem jarym i pszenicą jarą, założonych wiosną 2015 roku w sieci doświadczalnej COBORU, w każdym gatunku realizacja trzech doświadczeń polowych w siewie czystym oraz w dwu- i trójskładnikowych mieszankach odmianowych (łącznie 26 odmian i 115 mieszanek) oraz jesienią roku 2015 założenie trzech ścisłych doświadczeń polowych z jęczmieniem ozimym, pszenicą ozimą i pszenżytem ozimym (łącznie 16 nowych odmian i 75 mieszanek),
2. zbiór i przerób materiału ze zbioru z doświadczeń polowych założonych wiosną: realizacja po 5 ścisłych doświadczeń polowych z odmianami pszenicy jarej, jęczmienia jarego i owsa w siewie czystym i sporządzonych z nich dwu- i trójgatunkowych mieszanek międzygatunkowych (łącznie 29 obiektów),zbiór i przerób materiału ze zbioru z doświadczeń polowych założonych wiosną: realizacja po 5 ścisłych doświadczeń polowych z odmianami pszenicy jarej, jęczmienia jarego i owsa w siewie czystym i sporządzonych z nich dwu- i trójgatunkowych mieszanek międzygatunkowych (łącznie 29 obiektów), 3. zbiór i przerób materiału ze zbioru doświadczeń założonych wiosną: realizacja 4 ścisłych doświadczeń polowych z zasiewami międzygatunkowymi zbóż (owies, jęczmień jary, pszenica jara) z grochem siewnym, łubinem wąskolistnym i żółtym (łącznie 15 obiektów), 4. pobranie z przeprowadzonych doświadczeń polowych próbek ziarna i przygotowanie ich do analiz wartości żywieniowej, 5. opracowanie wyników wartości gospodarczej z doświadczeń zakończonych w 2015 roku, jak również z doświadczenia polowego z pierwszym zestawem odmian i mieszanek zbożowych i zbożowo-bobowatych formy jarej przeprowadzonego w roku 2014 oraz przygotowanie publikacji.
CEL I. Lp 1 2 3 4 5 Roślina (rodzaj doświadczeń) Liczba doświadczeń Liczba obiektów Liczba powtórzeń Jęczmień ozimy (dobór komponentów) 3 25 3 Lokalizacja Radostowo, Słupia Wielka, Przecław Pszenica zwyczajna ozima (dobór komponentów) 3 41 3 Śrem Wójt., Tarnów, Skołoszów Pszenżyto ozime (dobór komponentów) 3 25 3 Krzyżewo, Głodowo, Krościna Mała Jęczmień jary (dobór komponentów) 3 25 3 Słupia Wielka, Sulejów, Przecław Pszenica zwyczajna jara (dobór komponentów) 3 25 3 Słupia Wielka, Sulejów, Przecław 6 Jęczmień jary + owies 5 15 3 7 8 Jęczmień jary + owies + pszenica jara 5 14 3 Zboża jare + bobowate Doświadczenia polowe ze zbożami (mieszanki wewnątrzgatunkowe i międzygatunkowe) oraz mieszankami zbożowo-bobowatymi w sezonie wegetacyjnym 2014/2015 grubonasienne 4 15 3 R A Z E M 29 1884 141 29 185 kombinacji Krzyżewo, Kościelna Wieś, Lućmierz, Słupia, Nowy Lubliniec Krzyżewo, Kościelna Wieś, Lućmierz, Słupia, Nowy Lubliniec Kościelna Wieś, Jelenia Góra, Słupia, Dukla jesień 2015-6 nowych odmian i 75 mieszanek
CEL II: optymalizacja rejonów i technologii uprawy soi oraz określenia przydatności odmian wybranych gatunków marginalnych i niszowych w różnych warunkach środowiskowych kraju - zakres prac w 2015 roku obejmował: 1. zbiór i przerób materiału ze zbioru 7 ścisłych doświadczeń polowych z 9 odmianami soi prowadzonych w sieci doświadczalnej COBORU w wybranych warunkach glebowo-klimatycznych kraju, 2. zbiór i przerób materiału ze zbioru doświadczeń założonych w sieci doświadczalnej COBORU jesienią 2014 roku i wiosną 2015 roku z niektórymi gatunkami marginalnymi i niszowymi, jak pszenica orkisz ozima oraz gryka, w wybranych warunkach glebowo-klimatycznych kraju, (łącznie 12 doświadczeń, 9 odmian), 3. określenie wstępnej wartości żywieniowej nasion badanych odmian soi, 4. opracowanie i przekazanie wyników badań do praktyki rolniczej, opracowanie publikacji.
CEL II. Plan doświadczeń polowych z soją, orkiszem i gryką w sezonie wegetacyjnym 2014/2015 Lp Roślina (rodzaj doświadczeń) Liczba doświadczeń Liczba odmian Liczba powtórzeń Lokalizacja 1 Soja 7 9 3 2 Pszenica orkisz ozima 5 3 3 3 Gryka 7 4 3 R A Z E M 19 318 16 odmian Kościelna Wieś, Chrząstowo, Kawęczyn, Zybiszów, Węgrzce, Cicibór Duży, Dukla Ruska Wieś, Nowa Wieś Ujska, Sulejów, Tomaszów Bol., Węgrzce Białogard, Wyczechy, Krzyżewo, Bukówka, Jelenia Góra, Uhnin, Nowy Lubliniec
CEL III: analiza ziarna i nasion mieszanek wewnątrz- i międzygatunkowych zbóż i zbożowo-strączkowych - zakres prac w 2015 roku obejmował: 1. przygotowanie próbek analitycznych ziarna odmian zbóż i mieszanek zbożowych oraz zbożowo-bobowatych formy jarej pochodzących ze zbioru 2014 otrzymanych z wybranych stacji COBORU, 2. wykonanie analiz chemicznych ziarna mieszanek zbożowych oraz opracowanie i przekazanie wyników do COBORU i praktyki rolniczej, 3. udział 1 osoby w konferencji naukowej Jakość a wykorzystanie ziarna zbóż, IUNG-PIB Puławy, w dniach 22-23 października br. 4. Wyjazd szkoleniowy 1 osoby do Foulum w Danii. Cele I i II zostały zrealizowane w 100%, z wyjątkiem 2.3 - COBORU nie przewiduje wykonywania analiz chemicznych na nasionach soi uzyskanych z doświadczeń polowych. W odniesieniu do celu 3, wykonano w całości zaplanowane na ten rok prace, z wyjątkiem wyjazdu szkoleniowego do Danii, który został przesunięty na prośbę strony duńskiej na drugą połowę stycznia 2016.
Lokalizacja doświadczeń polowych, z których otrzymano ziarno mieszanek odmianowych i i międzygatunkowych zbóż jarych do analiz Mieszanki odmianowe jęczmienia i pszenicy: Słupia Wielka Sulejów Przecław Mieszanki międzygatunkowe odmian jęczmienia i owsa oraz jęczmienia, owsa i pszenicy : Słupia Wielka Lućmierz Nowy Lubliniec
Wykonane analizy Składniki odżywcze: białko, składniki mineralne, lipidy ogółem, skrobia strawna, Wyliczono - SSO Składniki bioaktywne: I-NSP, S-NSP, lignina, β-glukan, WUE-AX, WE-AX Wyliczono NSP, TDF, AX WEV TPC AX Ogółem wykonano bezpośrednio 1027 analiz, wyliczono 316 parametrów jakości, łącznie 1343 cechy
Zawartość składników odżywczych w ziarnie mieszanek wewnątrzgatunkowych jęczmienia jarego Wartości średnie 69,7 CV 1,4
Zawartość składników odżywczych w ziarnie mieszanek wewnątrzgatunkowych pszenicy jarej Wartości średnie 74,9 CV 0,9
Zawartość składników odżywczych w ziarnie mieszanek międzygatunkowych jęczmienia jarego i owsa Wartości średnie 65,0 CV 5,1
Zawartość składników odżywczych w ziarnie mieszanek międzygatunkowych jęczmienia jarego, owsa i pszenicy jarej Wartości średnie 68,2 CV 5,4
Zawartość błonnika pokarmowego w ziarnie mieszanek wewnątrzgatunkowych jęczmienia jarego 21 20 19 18 17 16 15 Wartości średnie 19,0 CV 4,1
Zawartość błonnika pokarmowego w ziarnie mieszanek wewnątrzgatunkowych pszenicy jarej Wartości średnie 12,0 CV 4,1
Zawartość błonnika pokarmowego w ziarnie mieszanek międzygatunkowych jęczmienia jarego i owsa Wartości średnie 25,9 CV 16,3
Zawartość błonnika pokarmowego w ziarnie mieszanek międzygatunkowych jęczmienia jarego, owsa i pszenicy jarej Wartości średnie 21,1 CV 20,7
Wymierne rezultaty realizacji zadań CEL III. 1. Wyniki oznaczeń wszystkich składników warunkujących ich wartość użytkową ziarna pozwalają na wyodrębnienie odmian pszenicy i jęczmienia form jarych oraz owsa najbardziej odpowiednich do upraw mieszańcowych. 2. Wyniki badań tego zadania warunkują możliwość kształtowania zarówno plonu ziarna, jego zdrowotności, jak również wartości odżywczej i bioaktywnej w zależności od obranego celu produkcji. Wyniki badań będą sukcesywnie po ich końcowym opracowaniu upowszechniane drogą internetową.
Wymierne rezultaty realizacji zadań 1. Opublikowano pracę Alkilorezorcynole ich znaczenie w żywności i paszy, Biul. IHAR. 277: 7-20. Składniki te ponownie budzą ogromne zainteresowanie żywieniowców oraz producentów pasz. 2. Przygotowano 11 opracowań wyników doświadczeń odmianowych z jęczmieniem jarym 2014,2015 i ozimym 2015; pszenicą jarą 2014,2015 i zimą 2015; pszenżyto ozime 2015; mieszanki zbożowe jare 2014,2015; mieszanki zbożowo-bobowate 2014,2015; soja 2014,2015; gryka 2014,2015; pszenica orkisz 2015. 3. Wygłoszono referat na V Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Jakość a wykorzystanie ziarna zbóż, która odbyła się w Puławach, 22-23 października 2015
Rola partnerów w realizacji zadań (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Wyniki badań prowadzone wspólnie przez zespół SPOJPR oraz COBORU umożliwiają kompleksowe określenie przydatności poszczególnych odmian do siewu mieszankowego, zarówno pod względem cech plonotwórczych jak i wartości żywieniowej i paszowej ziarna poszczególnych mieszanek zbożowych i zbożowo-bobowatych. Wyniki badań służą bezpośrednio producentom rolnym, służbom doradczym, a także przemysłowi rolno-spożywczemu. Wynikami badań powinni być zainteresowani producenci żywności oraz pasz, którzy będą zamierzali dostarczać na rynek spożywczy i paszowy produkty o zdefiniowanej wysokiej wartości użytkowej. Przy takim podejściu dostępność na rynku krajowym surowców o rozpoznanej wysokiej wartości żywieniowej bądź paszowej będzie istotna.