Raport z debaty klimatycznej w Kozienicach Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrały: Anna Traut-Seliga Elwira Rycaj Nadzór Eksperta: Krzysztof Kamieniecki Warszawa, 5.11.2012 Projekt Dobry klimat dl powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 2
1. Wstęp Debata Klimatyczna odbyła się 19 października 2012 roku w Kozienicach w Ognisku Pracy Pozaszkolnej Ogród Jordanowski. Została ona objęta patronatem Ministra Środowiska i Starosty Kozienickiego. Celem debaty było wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju. W sesji plenarnej uczestniczyło około 20 osób (część osób wchodziła i wychodziła) oraz uczniowie jednego z kozienickich gimnazjów (ok. 25 osób). 2. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian klimatycznych Uczestnicy Debaty Klimatycznej w Kozienicach na czas pracy warsztatowej zostali podzieleni na dwie grupy. Podczas pracy warsztatowej grup zostały zidentyfikowane następujące uwarunkowania mające znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu w kontekście zmian klimatycznych: Wahania temperatur Zagrożenie powodziowe Zagrożenia dla rolnictwa (susza, stepowienie, nawałnice, gradobicia, choroby, plaga owadów) Obniżenie poziomu wód gruntowych Nowe problemy i dziedziny wiedzy dla rolników (specyficzne w różnych miejscach) Elektrownia [Kozienice] kary za nadmierne emisje gazów cieplarnianych Słaba sieć gazowa (trudności z podłączeniem, w związku z tym powrót do tradycyjnego opału) Zwiększające się zalesienie Możliwe zubożenie gatunkowe lasów Zagrożenia związane z wiatrołomami (trąby powietrzne) Transport (brak obwodnicy Kozienic, brak transportu alternatywnego, kolei) Zmniejszona ilość zakładów przemysłowych (uwarunkowanie odczytane jako szansa) Bariera przepisów prawnych (OZE, Natura 2000) Uczestnicy Debaty zwrócili uwagę na fakt, iż posiadanie dużych powierzchni zalesionych jest pozytywnym uwarunkowaniem (uwarunkowanie odczytane jako szansa), ponieważ lasy pochłaniają i wiążą dwutlenek węgla. 3. Propozycje i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne Na podstawie wcześniej zidentyfikowanych uwarunkowań, wypracowano w grupach poniżej wymienione pomysły i wizje na rozwój (w tym gospodarczy) powiatu w perspektywie roku 2030: Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 3
Opracowanie planu rozwoju regionalnego Budowa i wzmacnianie wałów przeciwpowodziowych Systemy irygacyjne dla rolników Mała retencja Zmiana produkcji rolnej na ekologiczną i zrównoważoną + edukacja dla rolników Modernizacja elektrowni (dostosowanie do obowiązujących przepisów) Uprawy roślin energetycznych Biogazownie rolne Większe pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł (biogazownie, solary) Solary, małe wiatraki (horyzontalne) przy indywidualnych gospodarstwach Wprowadzenie biopaliw do elektrowni i ciepłowni Promowanie lokalnych produktów Rozwój agroturystyki Tworzenie atrakcyjnych turystycznie miejsc, w celu zarabiania na turystyce Obwodnica Kozienic, transport szynowy na trasie Głowaczów Kozienice Ograniczenie transportu samochodowego na rzecz transportu ekologicznego Tworzenie ścieżek rowerowych Tworzenie lokalnych grup zainteresowań Edukacja na rzecz zarządzania kryzysowego Edukacja dzieci i dorosłych/edukacja na każdym szczeblu Wykorzystanie zasobów ludzkich właścicieli coraz liczniejszych działek rekreacyjnych w powiecie Wprowadzenie nowego przedmiotu do szkół związanego z ochroną środowiska lub zwiększenie ilości godzin dydaktycznych w ramach istniejących już przedmiotów Zmobilizowanie całej lokalnej społeczności do uczestnictwa w masowych imprezach ekologicznych (Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi) Nagradzanie osób zaangażowanych w akcje na rzecz środowiska Promowanie działań ekologicznych w mediach lokalnych Organizowanie w sołectwach spotkań dotyczących ochrony środowiska w regionie (w tym dzikich wysypisk śmieci oraz oszczędnego korzystania z energii i wody oraz energooszczędnego sprzętu AGD) Podczas dyskusji uczestnicy Debaty podkreślali, że realizacja powyższych pomysłów przyczynią się do zwiększenia ilości miejsc pracy w powiecie. 4. Wybór wiodącego pomysłu na rozwój w powiecie w 2030 roku Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 4
Poniżej przedstawiono wypracowane pomysły w kolejności warunkowanej ilością głosów otrzymanych w głosowaniu (wymieniono tylko te pomysły, na które oddano choć jeden głos): Zmobilizowanie całej lokalnej społeczności do uczestnictwa w masowych imprezach ekologicznych (Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi) [9 głosów] Większe pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł (biogazownie, solary) [8 głosów] Ograniczenie transportu samochodowego na rzecz transportu ekologicznego [5 głosów] Tworzenie atrakcyjnych turystycznie miejsc, w celu zarabiania na turystyce [3 głosy] Edukacja dzieci i dorosłych [3 głosy] Organizowanie w sołectwach spotkań edukacyjnych dotyczących ochrony środowiska w regionie (w tym dzikich wysypisk śmieci oraz oszczędnego korzystania z energii i wody oraz energooszczędnego sprzętu AGD) [3 głosy] Wprowadzenie biopaliw do elektrowni i ciepłowni [2 głosy] Edukacja na każdym szczeblu [2 głosy] Opracowanie planu rozwoju regionalnego [2 głosy] Zmiana produkcji rolnej na ekologiczną i zrównoważoną + edukacja dla rolników [2 głosy] Wprowadzenie nowego przedmiotu do szkół związanego z ochroną środowiska lub zwiększenie ilości godzin dydaktycznych w ramach istniejących już przedmiotów [2 głosy] Rozwój agroturystyki [1 głos] Wykorzystanie zasobów ludzkich właścicieli coraz liczniejszych działek rekreacyjnych w powiecie na rzecz[1 głos] Ze względu na powtarzające się pomysły związane z edukacją ekologiczną i potrzebą zawiązania partnerstwa na rzecz ochrony środowiska w powiecie, wspólnie postanowiono połączyć kilka zbliżonych tematycznie pomysłów i wypracować łączący je temat dalszych prac. Wytłuszczono pomysły, które krążyły wokół wspólnej myśli. Po plenarnej dyskusji demokratyczne zdecydowano, iż pomysł skierowany do dalszej analizy w grupach będzie brzmiał: Edukacja ekologiczna drogą do budowania współpracy na rzecz niskoemisyjnego rozwoju Wybrana w powiecie kozienickim wizja rozwoju gospodarki jest elementem przeciwdziałania zmianom klimatu. 5. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji Debaty powróciwszy do pracy w grupach zidentyfikowali następujące zasoby i instrumenty, które istnieją w powiecie, do osiągnięcia wybranej wizji: ZASOBY: Szkoły, placówki powiatowe Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 5
Samorządy Lokalne Grupy Działania Organizacje społeczne pozarządowe (brak organizacji ekologicznych) Polski Związek Wędkarski Polski Związek Łowiecki Media Koła Gospodyń Wiejskich (w gminie Kozienice brak, ale w innych gminach powiatu liczne) Niewykorzystywane obecnie budynki po szkołach wiejskich (w dobrym stanie) Park krajobrazowy Zasoby ludzkie INSTRUMENTY: Konkursy, programy edukacyjne, Moc oddziaływania działań edukacyjnych Możliwość współpraca pomiędzy działaczami na rzecz edukacji ekologicznej Budżety gmin, starostwa/fundusze Fundusze europejskie WFOŚiGW, NFOŚ Komunikatory internetowe, przekaz elektroniczny Targi (np. turystyczno-sportowe) Imprezy okolicznościowe/festyny, imprezy ekologiczne Możliwość oddziaływania na społeczność na targowiskach i bazarach Ulotki, broszury, foldery Jednostka w starostwie odpowiedzialna za integrację, komunikację i wspólne działanie na rzecz ochrony środowiska w powiecie (powinna powstać przy starostwie) Czytelne i przyjazne przepisy (podane jako brak, czynnik, który pomógłby zrealizować wizję) 6. Podsumowanie Debaty W ocenie moderatorów Debata przebiegła sprawnie, efektywnie i zgodnie z założonym programem. Zrealizowano założony cel. Debata w Kozienicach stałą się odpowiedzią na potrzeby przedstawicieli lokalnej społeczności, którzy wyraźnie zadeklarowali niedosyt wiedzy w zakresie walki ze zmianami klimatu i możliwości adaptacji do tych zmian. Podczas podsumowania debaty, padły ze strony uczestników Debaty interesujące deklaracje, w tym: Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 6
Rozpoczęcie starań o utworzenie w Kozienicach Centrum Edukacji Ekologicznej (LISO) Powołanie w Starostwie Koordynatora d/s współpracy z Organizacjami Pozarządowymi (przedstawiciel Starosty) Przekazanie zdobytej podczas Debaty wiedzy w ramach edukacji ekologicznej i zajęć szkolnych (nauczycielki biologii) Włączenie się w życie lokalnej społeczności (posiadaczka działki rekreacyjnej) Chęć założenia w prywatnym domu paneli słonecznych (nauczyciel) Uczestniczący w debacie przedstawiciel Starosty kilkakrotnie wskazywał na zbieżność podnoszonych kwestii z tym co zostało zaproponowane w Projekcie Strategii Rozwoju Powiatu Kozienickiego do roku 2020. Z przebiegu dyskusji trudno było o wrażenie, że uczestnicy znali wspomniany dokument, który jak wyjaśniano był przedmiotem konsultacji. Jednak nawet pobieżny przegląd Projektu Strategii pozwala na stwierdzenie, że kwestia adaptacji i przeciwdziałania zmianom klimatycznym nie stanowią w niej priorytetu. Ponieważ została chwila czasu podczas podsumowania, nawiązano, zgodnie z sugestią Eksperta, do wyłonionych na wstępie Debaty uwarunkowań związanych z programem Natura 2000, który przez część osób biorących udział w Debacie był postrzegany jako zagrożenie i utrudnienie w procesie rozwoju. Zwięźle wyjaśniono procedury związane z programem, wysłuchano uwag uczestników Debaty oraz odpowiedziano na pytania w przedmiotowym zakresie. Cennym i wartym podkreślenia elementem Debaty Klimatycznej w Kozienicach było uczestniczenie w jej części plenarnej kozienickich gimnazjalistów. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 7
Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. http://www.chronmyklimat.pl/theme/uploadfiles/file/doklip/deklaracja_red.pdf Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020. Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. [http://www.chronmyklimat.pl/doklip/10700-droga_ku_niskoemisyjnosci przyklad_z_kornwalii] W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl Projekt Dobry klimat dl powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu kozienickiego 8