Raport z debaty klimatycznej w Makowie Mazowieckim

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Makowie Mazowieckim Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrały: Dominika Dzwonkowska Joanna Godlewska Komentarz eksperta: Andrzej Kassenberg Warszawa, Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Wstęp Debata klimatyczna odbyła się 14 lutego 2013 roku w Makowie Mazowieckim w siedzibie Starostwa Powiatowego. Spotkanie zostało objęte patronatem Ministra Środowiska oraz Starosty Makowskiego. Brało w nim udział szesnaście osób, w tym przedstawiciele samorządów i jednostek im podległych, pracownicy oświaty, lokalnych przedsiębiorstw oraz rolnicy. Celem debaty było wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju. Otwarcia debaty dokonał Wicestarosta powiatu Zbigniew Roman Deptuła. Wprowadzenie do tematyki spotkania wygłosił ekspert z ramienia Instytutu na rzecz Ekorozwoju Andrzej Kassenberg. W pierwszej części debaty przedstawiona została prezentacja na temat przyczyn, skutków i sposobów przeciwdziałania oraz adaptacji do zmian klimatu w kontekście globalnym, europejskim, krajowym i lokalnym. Następnie uczestnicy debaty obejrzeli film pt. Tydzień z dobrym klimatem. Druga część debaty była prowadzona w formie warsztatowej, w której uczestnicy pracowali w dwóch grupach. Poniżej zostały przedstawione wyniki pracy warsztatowej uczestników debaty. 1. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian klimatycznych W części warsztatowej uczestniczyło sześć osób, dlatego zadecydowano, że praca będzie się odbywała w jednej grupie. Podczas pierwszej sesji zostały zidentyfikowane kluczowe uwarunkowania wynikające ze zmian klimatycznych, które mają znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu makowskiego. Wśród zjawisk mogących wpłynąć na rozwój gospodarczy powiatu makowskiego wymieniono wiele zmian związanych z występowaniem większej ilości ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wskazano między innymi na zagrożenia płynące z występowania: deszczy nawalnych, większej ilości lokalnych podtopień, huraganów, trąb powietrznych, gradobić i innych anomalii pogodowych. Wyżej wymienione zjawiska mogą wpływać na zwiększenie się ilości występowania katastrof budowlanych. Podkreślono też możliwość pojawienia się negatywnych skutków dla rolnictwa. Powiat makowski jako powiat typowo rolniczy może ucierpieć wskutek obniżenia ilości i jakości plonów. Uczestnicy przewidują również, że ocieplanie się klimatu może doprowadzić do zmian struktury upraw oraz zmian w karmieniu zwierząt hodowlanych. Jako korzystne zjawiska zdefiniowano możliwość uprawy nowych gatunków oraz poprawę intensywności uprawy kukurydzy. W trakcie dyskusji nad uwarunkowaniami wykorzystania zasobów biomasy w regionie, wskazano na coraz większy problem związany z niedoborami Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 2

3 słomy w powiecie. W związku z tym koszty słomy rosną zarówno z powodów ekonomicznych (słoma stała się wartościowym produktem potrzebnym rolnikom do zwiększającej się hodowli bydła), jak i z czynników klimatycznych (wielokrotnie zdarzało się, że w wyniku podtopień zbiory słomy były niższe). Uczestnicy warsztatów przewidywali, że zmiany klimatu będą wpływały na organizmy żywe, co będzie skutkowało zmniejszeniem różnorodności w faunie wynikającym z zanikania gatunków zwierząt. Niekorzystne wahania klimatu będą oddziaływały na zdrowie człowieka np. poprzez gwałtowne skoki temperatur, czy warunki sprzyjające rozwojowi bakterii. Zdaniem uczestników warsztatów niepokojący jest brak wystarczającej wiedzy w społeczeństwie na temat szans i zagrożeń wynikających ze zmian klimatu. 2. Propozycje i wizje gospodarki w powiecie w 2030 roku, biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne Wypracowano kilka propozycji i wizji gospodarki w 2030 roku, w kierunku których powiat makowski może się rozwijać w związku ze zmianami klimatu. Wypracowane wizje poddano głosowaniu osiągając następujące wyniki: a) w zakresie energetyki i poprawy efektywności energetycznej: inwestycje w solary, projekt Solarny Powiat Makowski (5 głosów), termomodernizacja budynków już istniejących i budowa nowych budynków efektywnych energetycznie, rozwój przedsiębiorczości lokalnej, szczególnie w zakresie produkcji i montażu instalacji solarnych (2 głosy), wykorzystanie odnawialnych źródeł energii przez małe średnie przedsiębiorstwa, rozwój geotermii, rozwój fotowoltaiki, mniejsze koszty pozyskiwania energii ( darmowy prąd ) (1 głos), b) w zakresie infrastruktury kolejowej i drogowej: obwodnica dla miasta Maków Mazowiecki (1 głos), inwestycje w rozwój infrastruktury kolejowej, rozbudowa miejsc parkingowych, zachęcanie do wspólnego korzystania z samochodu osobowego (1 głos), budowa ścieżek rowerowych, tworzenie wypożyczalni rowerów (1 głos), Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 3

4 rozwój transportu publicznego i ograniczenie transportu prywatnego między innymi poprzez wprowadzenie lokalnych mikrobusów w powiecie, c) w zakresie zwiększania atrakcyjności turystycznej powiatu makowskiego za kluczowe uznano dążenie do wykorzystania walorów przyrodniczych powiatu dla rozwoju turystyki wodnej w tym zwracano uwagę na: konieczność rozwoju agroturystyki, zadbanie o czystość rzeki Orzyc, Narew oraz Zalewu Makowskiego (2 głosy), poprawę jakości powietrza (2 głosy), potrzebę zbudowania basenu w powiecie, d) w zakresie edukacji: przywrócenie szkolnictwa zawodowego, tworzenie społeczeństwa świadomych ekologicznie mieszkańców powiatu, e) w zakresie instrumentów ekonomicznych: zmniejszenie podatków dla mieszkańców podejmujących działania proekologiczne (3 głosy). W wyniku głosowania, uczestnicy warsztatów zdecydowali, że najważniejsze dla powiatu makowskiego są działania z zakresu inwestycji w solary w ramach projektu Solarny Powiat Makowski (5 głosów). Projekt ten rozumiany jest bardzo szeroko. Polega on na wykorzystaniu solarów w budynkach użyteczności publicznej, w budownictwie indywidualnym, w przedsiębiorstwach i obiektach turystycznych. Projekt zakłada również rozwój przedsiębiorczości lokalnej w zakresie produkcji i montażu instalacji solarnych (2 głosy). Jednym z narzędzi, które zostało w tej części warsztatowej zdefiniowane i które będzie służyć realizacji wybranej wizji rozwoju gospodarki jest możliwość zmniejszenia wysokości podatków dla osób podejmujących indywidualne działania proekologiczne (3 głosy). 3. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji Uczestnicy warsztatu omówili zasoby i instrumenty konieczne do zrealizowania wizji Solarny Powiat Makowski. Liderem wybranego projektu według uczestników debaty powinien być Starosta Makowski. Powinien on uzyskać wsparcie ze strony samorządów lokalnych wchodzących w skład powiatu makowskiego, w tym szczególną rolę w tym zakresie przypisano wójtom. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 4

5 Organizacjami sprzyjającymi realizacji wybranych działań powinny być również lokalne stowarzyszenia, takie jak np. Lokalna Grupa Działania Orzyc-Narew oraz lokalne firmy zainteresowane produkcją solarów, a także inne przedsiębiorstwa zaangażowane w działania proekologiczne na czele z przedsiębiorstwem Dr. Oetker. Pomocą merytoryczną mogą służyć dyrektorzy szkół z terenu powiatu makowskiego, a także przedstawiciele nauki związani z powiatem makowskim oraz szkoły wyższe z sąsiednich powiatów. Inną grupą sprzymierzeńców wybranej wizji są rolnicy i ich organizacje takie jak Izba Rolnicza. Pomysł instalacji solarów w powiecie makowskim spotka się również z pozytywnym odbiorem wśród rodziców, którym szczególnie zależy na dobrej jakości powietrza. Wsparcia realizacji działań w zakresie ich promocji można oczekiwać ze strony lokalnych mediów, w tym mediów internetowych. Planowane działania mogą spotkać się z oporem ze strony dystrybutorów energii, w tym: zakładu energetycznego, lokalnych kotłowni, a także właścicieli składów węgla, stacji paliw, dystrybutorów gazu i oleju oraz sprzedawców term. Są to te grupy mieszkańców, które obawiają się utraty dochodów na skutek zmiany źródła energii. Ponadto przeciwnikami wizji Solarny Powiat Makowski mogą być mieszkańcy, którzy zawsze są niechętni jakimkolwiek zmianom. Realizacja projektu Solarny Powiat Makowski, będzie miała wpływ na wszystkie sfery rozwojowe regionu: społeczną, gospodarczą i środowiskową. Oczekiwane korzyści gospodarcze to przede wszystkim wygenerowanie nowych miejsc pracy, a także obniżenie kosztów korzystania z energii, zarówno dla indywidualnego odbiorcy, jak i dla lokalnych przedsiębiorców i samorządu lokalnego, np. w zakresie utrzymania planowanego basenu. Zwrócono również uwagę na możliwość zastosowania instalacji solarnych w rolnictwie np. do suszenia jagód, grzybów czy ziół. Dzięki temu obniżą się koszty produkcji rolniczej, a na terenie powiatu makowskiego pojawi się możliwość utworzenia przedsiębiorstwa typu Herbapol. Mniejsza emisja zanieczyszczeń do powietrza przyczyni się do poprawy stanu środowiska naturalnego, w tym przede wszystkim podniesienia jakości powietrza oraz wód. Na skutek zwiększenia atrakcyjności środowiska nastąpi rozwój turystyki. W sferze społecznej rezultatem realizacji zadań z zakresu instalacji solarów będzie wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców, przejawiający się m.in. w oszczędzanym gospodarowaniu energią. Osiągnięcie planowanych rezultatów uczestnicy warsztatów uzależniają przede wszystkim od zapewnienia finansowania planowanych działań, w tym stworzenia instrumentów ekonomicznych na poziomie centralnym i lokalnym, stanowiących zachętę do Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 5

6 podejmowania działań proekologicznych. Konieczne jest także prowadzenie skutecznej edukacji energetyczno-ekologicznej mającej na celu podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Edukacja ta może odbywać się przy wykorzystaniu różnych form i metod, ze szczególnym uwzględnieniem już odbywających się w powiecie imprez masowych, takich jak: Dni Makowa, coroczne festyny w pozostałych gminach, dożynki powiatowe, STOPA w Karniewie, czy też stworzenie nowej imprezy promującej projekt Solarny Powiat Makowski. Do prowadzenia skutecznej edukacji ekologicznej konieczne jest także włączenie szkół z terenu powiatu. Uczestnicy debaty w Makowie Mazowieckim podkreślili rolę dokumentów strategicznych w realizacji wybranego kierunku rozwoju. Zwrócono uwagę na potrzebę opracowania programów ekoenergetycznych na poziomie województwa, samorządów lokalnych oraz przedsiębiorstw z terenu powiatu, a także umieszczenia zapisów dotyczących ograniczenia emisji do atmosfery w strategii rozwoju powiatu oraz w programie ochrony środowiska. Zasoby, którymi powiat makowski dysponuje i może wykorzystać do realizacji wybranej wizji to przede wszystkim możliwość uzyskania finansowania ze źródeł unijnych, budżetów samorządów lokalnych oraz środków własnych przedsiębiorstw z terenu powiatu. Ponadto możliwe jest wykorzystanie dobrych praktyk i doświadczeń wykorzystania energii słonecznej zarówno z zagranicy, jak i z kraju (przykład Solarnej Szczawnicy ). Powiat makowski dysponuje też walorami przyrodniczymi i atrakcjami turystycznymi, które jednak wymagają uporządkowania i doinwestowania. Debata klimatyczna w Makowie Mazowieckim przyniosła wypracowanie dobrych rezultatów. Pomimo niskiej frekwencji, w dyskusję i pracę warsztatową zaangażowane były osoby o dużych kompetencjach i doświadczeniu praktycznym. Podczas refleksji końcowych, większość uczestników debaty wyraziła aprobatę dla inicjatywy podjętej przez Instytut na rzecz Ekorozwoju, która umożliwiła zdobycie nowej wiedzy oraz wymianę poglądów i stanowisk osobom z różnych grup zawodowych. Forma debaty klimatycznej doprowadziła do wypracowania wspólnej wizji, z którą identyfikowali się wszyscy uczestnicy warsztatu. Ponadto dostrzegli oni potrzebę organizowania podobnych dyskusji o przyszłości regionu w gronie składającym się z przedstawicieli różnych środowisk: samorządów lokalnych, przedsiębiorców i organizacji społecznych. Debatę klimatyczną uznano za bardzo dobry przykład takich spotkań. Komentarz eksperta: Mimo małej liczby osób uczestniczących w części warsztatowej dyskusja w poszczególnych częściach warsztatów była bardzo interesująca i owocna. Uczestnicy wykazali się dużym Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 6

7 zainteresowaniem a także szybko osiągnęli porozumienie co do wspólnej wizji czyli Solarny Powiat Makowski. Sadzić należy, że inspiracją do takiego wyboru był w znacznym stopniu pokazany na filmie przykład Solarnej Szczawnicy. Jednak aby ta ciekawa propozycja nie poszła w zapomnienie należy rozważyć powołanie Platformy Współpracy na rzecz Solarnego Powiaty Makowskiego. Taka platformowa mogłyby być powołana z inicjatywy Starosty, a powinni w niej uczestniczyć instytucje, organizacje, przedsiębiorstwa i osoby prywatne zainteresowane rozwojem instalowania paneli słonecznych i fotowoltaiki w powiązaniu z rozwojem oświaty zawodowej w tym kierunku jak i tworzenia się firm usługowych z tego zakresu. Wydaje się, że pierwszym krokiem w ramach powołanej Platformy było stworzenie Strategii rozwoju energetyki solarnej w powiecie makowskim. Biuro tej Platformy mogłoby powstać w starostwie. Jej Spotkanie należałoby organizować 3-4 razy do roku gdzie dzielono by się doświadczeniami, kreowano wspólne przedsięwzięcia. Na co dzień biuro Platformy mogłoby prowadzić portal o tematyce OZE ze szczególnym uwzględnieniem energetyki solarnej stanowiąc platformę do bieżącej informacji a z drugiej stron stanowiąc źródło dobrych praktyk czy też informacji o źródłach finansowania jak i także platformę do poszukiwania partnerów do wspólnych projektów. W konsekwencji czy bezpośrednio czy pośrednio przyczyniłoby to się do znaczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 7

8 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. [ droga_ku_niskoemisyjnosci przyklad_z_kornwalii] W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu makowskiego 8