Raport z debaty klimatycznej w Jaśle

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Jaśle Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Katarzyna Juras Tomasz Pawelec Nadzór eksperta: Tadeusz Narkun Warszawa, Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Wstęp Debata DOKLIP odbyła się 15 lutego 2013 roku, w Starostwie Powiatowym w Jaśle. Patronat nad debatą objął Minister Środowiska i Starosta Jasielski. Celem debaty było wypracowanie założeń do strategii niskoemisyjnego rozwoju dla powiatu bełchatowskiego, poprzez określenie uwarunkowań i wskazanie wizji na rok Uczestnicy debaty mieli również opracować pomysły na realizację wybranej wizji oraz określić zasoby i instrumenty do jej skutecznej realizacji. Debata została otwarta przez Wicestarostę Franciszka Miśkowicza, a prowadzona była przez przedstawiciela Związku Powiatów Polskich pana Tadeusza Narkuna oraz przedstawicieli Instytutu na rzecz Ekorozwoju - moderatorów: panią Katarzynę Juras i pana Tomasza Pawelca. W debacie uczestniczyło 19 osób. Uczestnicy reprezentowali różne środowiska obecni byli przedstawiciele władz samorządowych powiatu, reprezentanci: szkół, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, przedsiębiorstw gminne, parku narodowego oraz prywatni przedsiębiorcy. Podczas debaty uczestnicy zastanawiali się nad uwarunkowaniami do rozwoju gospodarki regionu, jakie wynikają ze zmian klimatu oraz adaptacji do nich. Celem debaty była dyskusja na temat rozwoju gospodarczego powiatu jasielskiego do 2030 roku, a także kwestia samowystarczalności energetycznej powiatu. Poniżej przedstawione i omówione zostały wyniki pracy uczestników. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki powiatu jasielskiego wynikające z kwestii zmian klimatycznych wskazane przez uczestników debaty Zidentyfikowano zarówno korzystne jak i negatywne uwarunkowania rozwoju gospodarki powiatu na przyszłość. Uwarunkowania te dotyczą przede wszystkim zagrożeń jakie uczestnicy debaty identyfikują ze zmianami klimatu (w kontekście przyrodniczym i gospodarczym). Najistotniejsze uwarunkowania według uczestników debaty to przede wszystkim: 1. W kontekście szans na rozwój: Możliwość wykorzystania OZE, Dostępność komunikacyjna powiatu, Duże zalesienie i zróżnicowanie klimatyczne i biologiczne obszary o dużej wartości turystycznej. 2. W kontekście zagrożeń: Wzrost obciążeń przedsiębiorców, Wzrost kosztów mediów energetycznych, a także uzależnienie energetyczne od zewnętrznych dostawców, Zmniejszenie atrakcyjności turystyki zimowej (skrócenie okresu zalegania pokrywy śnieżnej), Zmniejszenie komfortu bytowania ludzi - zwiększenie zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwiększenie kosztów leczenia, Zwiększenie zagrożenia powodziowego oraz anomalii powodziowych, Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 2

3 Przekraczanie norm pyłu PM10 i benzo-a-pirenu w sezonie grzewczym, Zagrożenia wynikające ze strony środków transportu wynikające m.in. z niewłaściwego planowania przestrzennego i niedoinwestowania dróg i komunikacji miejskiej, ruch tranzytowy przez powiat, Niedostateczna dbałość o efektywność energetyczną w budynkach użyteczności publicznej i gospodarstwach domowych Brak norm prawnych i sankcji za niewłaściwe ekologicznie działania, Wysokie bezrobocie, Opór lokalnego społeczeństwa przed wdrażaniem zmian. Zidentyfikowano przede wszystkim negatywne uwarunkowania wynikające ze zmian klimatu dla powiatu jasielskiego jednakże analizując pomysły uczestników widać, że większość z nich to czynniki wewnętrzne, na które mieszkańcy i władze powiatu mają wpływ. Dzięki temu większość zagrożeń może być przekuta w szanse na rozwój powiatu. Z pozytywnych uwarunkowań dostrzeżono przede wszystkim możliwości wykorzystania OZE, oraz atrakcyjność turystyczną regionu, natomiast dominujące negatywne czynniki to przede wszystkim zanieczyszczenia powietrza (zwłaszcza w zimie) oraz niedogodności wynikające z rozwoju transportu drogowego. Czynnikiem naturalnym, który musi być brany pod uwagę w kontekście rozwoju powiatu jest duże zagrożenie powodziowe, które może się zwiększać, w związku ze wzrostem częstotliwości i intensywności występowania pogodowych zjawisk ekstremalnych (szczególnie opady deszczu). Propozycje działań i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne Po przeanalizowaniu uwarunkowań uczestnicy przedstawili pomysły na rozwój gospodarki w powiecie do roku 2030 w kontekście zmian klimatycznych. Zaproponowano następujące kierunki przyszłego rozwoju: Mała retencja w kontekście wykorzystania turystycznego, zabezpieczenia przeciwpowodziowego, zabezpieczenia przed skutkami suszy oraz produkcji energii (mała energetyka wodna); Rozbudowa energetyki rozproszonej, opartej na odnawialnych źródłach energii słonecznej, geotermalnej, biomasowej; Preferencje dla lokalnych przedsiębiorców w zakresie działalność i dotyczącej energetyki odnawialnej i turystyki; Usprawnienia komunikacyjne zwłaszcza w zakresie komunikacji publicznej, rozwój infrastruktury drogowej; Wsparcie w wykorzystaniu paliw ekologicznych i transportu ekologicznego; Pozyskiwanie środków finansowych w ramach programów pomocowych na realizację przedsięwzięć energetycznych i tworzenie projektów mających na celu ograniczenie emisji; Edukacja ekologiczna i promocja, utrzymywanie wysokiej świadomości społecznej; Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 3

4 Rozwój proekologicznej działalności (np. winiarstwo) i wsparcie gospodarki ekologicznej; Wzrost efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych; Stworzenie odpowiednich ram uwarunkowań dla rozwoju powiatu w dokumentach planistycznych (m.in. plany zagospodarowania przestrzennego); Tworzenie obszarów zieleni urządzonej na terenach miasta; Rozwój turystyki, agroturystyki, połączone z promocją zdrowej żywności Modernizacja ciepłowni miejskiej; Pomysły zgłaszane przez uczestników debaty koncentrowały się wokół określonych przez nich wizji rozwoju powiatu: WIZJA 1 - Życie w czystym środowisku, rozwinięta turystyka, WIZJA 2 - Powiat atrakcyjny dla mieszkańców, inwestorów i turystów, niezależny energetycznie WIZJA 3 - Przyjazne środowisko człowieka w przystępnej ekonomii życia Pomysły i wizje zostały poddane głosowaniu. Zdecydowana większość głosów została oddana na pomysły związane z małą retencją (8), energetyką rozproszoną (8), poprawą sieci drogowej i komunikacji (6). Pozostałe pomysły, na które uczestnicy głosowali to realizacja projektów redukujących emisje finansowanych ze środków zewnętrznych (5), wzrost efektywności energetycznej (4), rozwój lokalnej działalności proekologicznej, edukacja ekologiczna i modernizacja ciepłowni (po 3 głosy). Wyniki głosowania pozwoliły na sformułowanie następującej wizji rozwoju powiatu: Powiat atrakcyjny dla mieszkańców, inwestorów i turystów, niezależny energetycznie. Wizja tam miałaby być realizowana głównie poprzez rozwój małej retencji oraz rozwój energetyki rozproszonej. Jest to szeroka wizja realizująca idee zrównoważonego rozwoju. Wizja ta zakłada wykorzystanie zasobów naturalnych, w celu ograniczenia emisji, zwiększenia lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zwiększenia atrakcyjności gospodarczej i turystycznej. Mała retencja według uczestników spotkania będzie przyczyniała się zarówno do wzrostu bezpieczeństwa powiatu (powodzie, susze), zwiększenia atrakcyjności turystycznej jak i będzie stwarzać możliwość rozwoju energetyki rozproszonej opartej na wodzie. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji W ostatniej części debaty uczestnicy pracowali nad zasobami i instrumentami, służącymi realizacji wizji, odpowiadając na pytania: Jakie rezultaty zamierzamy osiągnąć realizując tę wizję? Zaangażować jak najwięcej osób Stworzyć określoną ilość małych zbiorników wodnych, Zmniejszenie zagrożenia powodziowego, Zwiększenie dostępności zasobów wodnych, Zwiększenie bioróżnorodności, Zwiększenie atrakcyjności turystycznej, Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 4

5 Jakie mamy/ potrzebujemy zasoby, aby zrealizować te działania? Jakie działania musimy wykonać aby uzyskać planowane rezultaty? Kto (jakie organizacje) powinny realizować tę wizję w powiecie? Która powinna być liderem? Kto może być przeciwny, poszkodowany w wyniku realizacji tej wizji? Wzrost zasobności społeczeństwa, Zwiększenie niezależności powiatu, Ograniczenie emisji, Wzrost aktywności społecznej, Wzrost świadomości społecznej. Co mamy: Wodę, Pomysły, Projekty, Programy, Zgodę społeczną, Związek Gmin Dorzecza Wisłoki, Szkoły. Co potrzebujemy: Pieniędzy, Lobbowania, Zgodny społecznej, Prawa, Zachęt ekonomicznych. 1. Aktualizacja strategii i planów w gminach i powiecie. 2. Stworzenie mechanizmów zachęt. 3. Zabezpieczenie środków finansowych. Związek Gmin Dorzecza Wisłoki (lokalny lider), Gminy Powiat Przyrodnicy, Monopoliści (energetyczni), Zakład gazowniczy i energetyczny, Rolnicy, Lokalna społeczność. Opinie i deklaracje uczestników debaty po spotkaniu Funkcjonujemy w kontekście globalnym, musimy się w tym odnaleźć, ale przy tym nie możemy sobie strzelać w kolano ; debata pomogła mi zrozumieć sprawy związane ze zmianami klimatu, tam gdzie pracuję ; jestem optymistą mam nadzieję, że to trafi do decydentów ; to co było ciekawe, to fakt, że uczestnicy są z różnych środowisk, a takie same pomysły powstały ; rzadko się zdarzają takie dyskusje Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 5

6 Podsumowanie Debata miała bardzo merytoryczny charakter, uczestnicy wykazali się dużą wiedzą i zaangażowaniem w stworzeniu wizji rozwoju powiatu. W czasie warsztatów wypracowano spójną wizję niskoemisyjnego rozwoju dla powiatu. Wizja, jeżeli będzie wdrażana w życie pozwoli rozwinąć lokalną gospodarkę i zapewnić czyste środowisko. Jednocześnie w trakcie debaty, podkreślano, że zmiany klimatu to problem lokalny, a lokalne działania niewiele zmienią, jednak jest to szansa na rozwój lokalny, którą trzeba wykorzystać. Po analizie wypracowanej wizji okazało się, że powiat jasielski licznymi zasobami i atutami, które można wykorzystać do wdrażania opracowanej wizji, a co najważniejsze ma lokalnego lidera w postaci Związku Gmin Dorzecza Wisłoki, który ma duże doświadczenie w realizacji działań z zakresu środowiska i rozwoju lokalnego. Debata pozostawiła po sobie pewien niedosyt - tego typu spotkania i debaty nad rozwojem powiatu powinny się odbywać częściej uczestnicy wielokrotnie podkreślali zadowolenie z faktu odbycia się debaty i wskazywali na konieczność częstszego spotykania się na otwartych debatach z władzami w tym zakresie. Podsumowując debata była bardzo udana, każdy z jej uczestników wyszedł wzbogacony o nową wiedze i doświadczenia, a także z chęcią realizacji działań w zakresie rozwoju niskowęglowego w powiecie. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 6

7 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu jasielskiego 7