Raport z debaty klimatycznej w Gołdapi

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Gołdapi Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrały: Dominika Dzwonkowska Joanna Godlewska Nadzór eksperta: Grzegorz Kubalski Warszawa, Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Wstęp Debata klimatyczna odbyła się 7 stycznia 2013 roku w Gołdapi w siedzibie Starostwa Powiatowego. Spotkanie zostało objęte patronatem Ministra Środowiska oraz Starosty Gołdapskiego. Brało w nim udział dziesięć osób, w tym pięciu przedstawicieli lokalnych organizacji pozarządowych. Celem debaty było wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju. Otwarcia debaty dokonała Wicestarosta powiatu Ewa Bogdanowicz-Kordjak. Wprowadzenie do tematyki spotkania wygłosił ekspert z ramienia Instytutu na rzecz Ekorozwoju i Związku Powiatów Polskich Grzegorz Kubalski. W pierwszej części debaty przedstawiona została prezentacja na temat przyczyn, skutków i sposobów przeciwdziałania oraz adaptacji do zmian klimatu w kontekście globalnym, europejskim, krajowym i lokalnym. Następnie uczestnicy debaty obejrzeli film pt. Tydzień z dobrym klimatem. Druga część debaty była prowadzona w formie warsztatowej, w której uczestnicy pracowali w dwóch grupach. Poniżej zostały przedstawione wyniki pracy warsztatowej uczestników debaty. 1. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian klimatycznych W pierwszej sesji warsztatowej zostały zidentyfikowane kluczowe uwarunkowania wynikające ze zmian klimatycznych, które mają znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu. Wśród zjawisk mogących wpłynąć na rozwój społeczno-gospodarczy powiatu gołdapskiego, ze względu na jego turystyczno-rolniczy charakter, wymieniono wiele zmian, które mogą nastąpić w obszarze turystyki oraz rolnictwa. Są to: skrócenie sezonu turystyki zimowej, spadek jakości produktów żywnościowych, wydłużenie okresu wegetacyjnego, zmiana struktury upraw, nasilenie niekorzystnych zjawisk pogodowych, które będą powodowały straty ekonomiczne. Uczestnicy warsztatu wyraźnie podkreślali zagrożenia płynące z narastającej presji budowy dużych instalacji OZE, w tym szczególnie farm wiatrowych. Jednocześnie podkreślili, że budowa dużych farm wiatrowych spowoduje utratę walorów krajobrazowych powiatu, co z kolei zmniejszy atrakcyjność turystyczną obszaru. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 2

3 Wśród niekorzystnych zjawisk wymieniono również możliwość pojawienia się nowych wirusów i bakterii groźnych zarówno dla zdrowia człowieka jak i dla roślin oraz zwierząt. Sektorem gospodarki, w którym także nastąpią zmiany jest budownictwo. W opinii uczestników warsztatów zmieni się profil budownictwa. Z jednej strony nastąpi ożywienie tego sektora, w związku z koniecznością odbudowy budynków zniszczonych w następstwie katastrof naturalnych, co przyczyni się do tworzenia nowych miejsc pracy. Z drugiej strony ocieplenie klimatu może spowodować ograniczenie działań w zakresie termomodernizacji budynków. W związku z wysoką stopą bezrobocia w powiecie gołdapskim (22,6% w październiku 2012 roku) uczestnicy debaty wyrazili również obawy związane z dalszym jego wzrostem z powodu likwidacji zakładów pracy. 2. Propozycje i wizje gospodarki w powiecie w 2030 roku, biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne Wypracowano kilka propozycji i wizji gospodarki w 2030 roku, w kierunku których powiat gołdapski może się rozwijać w związku ze zmianami klimatu. Wypracowane wizje poddano głosowaniu osiągając następujące wyniki powiat gołdapski samowystarczalny energetycznie (1 głos). Wizja ta polegać ma na: rozwoju energetyki prosumenckiej (1 głos), w tym mikro instalacji OZE oraz budowie sieci smart grid (3 głosy), preferowaniu rozwiązań efektywnych energetycznie, formalnej i nieformalnej edukacji energetyczno-środowiskowej, skierowanej zarówno do dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych, w tym do przedstawicieli samorządów lokalnych (2 głosy), braku zgody na przemysłowe, duże instalacje OZE, w tym farmy wiatrowe, linie przesyłowe, duże biogazownie (1 głos). Uczestnicy warsztatów wyrazili obawy, że duże instalacje, jako własność koncernów mających monopol na rynku, są zagrożeniem dla tego, aby energia była produkowana na poziomie indywidualnym i lokalnym, a w konsekwencji są zagrożeniem dla budowania samowystarczalności energetycznej powiatu. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 3

4 demokracji energetycznej, polegającej na zniesieniu centralnego monopolu na dostawy energii i możliwości produkcji energii na poziomie indywidualnym i lokalnym, tworzeniu kooperatywów energetycznych 1, promocji i wprowadzeniu gospodarki niskoemisyjnej (1 głos), rozwój lokalnych producentów żywności tradycyjnej (8 głosów), zrównoważony rozwój społeczności lokalnych, w tym np. rolnictwo ekologiczne, agroturystyka i turystyka przyrodnicza (4 głosy), rozwój lecznictwa uzdrowiskowego (1 glos), wspieranie indywidualnych gospodarstw rolnych (1 głos), rozwój transportu kolejowego i budowa nowych dróg (2 głosy), zalesianie terenów, przy wprowadzeniu takich rozwiązań, które zapewnią korzyści ekonomiczne z tego typu działań, rozwój społeczeństwa obywatelskiego, w tym wpływ obywateli na podejmowane decyzje w sprawach rozwoju powiatu (2 głosy). W wyniku głosowania, uczestnicy obu grup warsztatowych zdecydowali, że najważniejsze dla powiatu gołdapskiego są dwa kierunki rozwoju. Pierwszy z nich to wizja powiatu samowystarczalnego energetycznie, która uzyskała łącznie 9 głosów. Równolegle powinien następować rozwój lokalnych producentów żywności tradycyjnej (8 głosów). Powiat gołdapski ma charakter turystyczno-rolniczy, dlatego uczestnicy warsztatów dużo miejsca w dyskusji poświęcili problemom rolnictwa i turystyki. Uczestnicy warsztatów podkreślali rolę edukacji energetyczno-ekologicznej społeczności lokalnej jako warunek konieczny dla powodzenia realizacji wybranych kierunków rozwoju. 3. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji Uczestnicy warsztatu omówili zasoby i instrumenty konieczne do realizacji działań w zakresie samowystarczalności energetycznej powiatu gołdapskiego. Liderami wspierającymi działania w tym zakresie są aktywnie działające lokalne organizacje pozarządowe, takie jak: Stowarzyszenie na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Suwalszczyzny i Mazur Garbatych Horyzont, Fundacja Dla Ziemi i Ludzi, 1 Jest to termin wprowadzony i używany przez uczestników spotkania, przez który rozumieją oni tworzenie wspólnych projektów społeczności lokalnych i samorządów, np. w zakresie geotermii, fotowoltaiki i mikrowiatraków. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 4

5 Stowarzyszenie Głos Puszczy Rominckiej, Partnerstwo Dzikie Mazury. Dodatkowo działania te powinien wspierać samorząd lokalny oraz społeczeństwo lokalne i inne stowarzyszenia. Planowane działania mogą spotkać się z oporem ze strony mieszkańców, którzy podpisali umowy na dzierżawę gruntów pod budowę wiatraków. Niechętne wprowadzaniu zmian mogą też być firmy energetyczne, mające monopol na rynku. Głównym rezultatem działań z zakresu samowystarczalności energetycznej powiatu jest zapewnienie demokracji energetycznej rozumianej jako zniesienie centralnego monopolu na dostawy energii i możliwość produkcji energii na poziomie indywidualnym i lokalnym. Ponadto w ten sposób zostaną zrealizowane zasady zrównoważonego rozwoju. Osiągnięcie planowanych rezultatów uczestnicy warsztatów uzależniają przede wszystkim od zmian w ustawodawstwie krajowym, w tym w zakresie mikroenergetyki prosumenckiej, dofinansowania małej energetyki, zasad bezpiecznej lokalizacji OZE. Konieczna jest także edukacja energetyczno-ekologiczna oraz wdrożenie technologii mikroenergetycznych i systemów smart grid. Samowystarczalność energetyczna powiatu wymaga zniesienia monopolu koncernów energetycznych poprzez likwidację należących do nich farm wiatrowych. Uczestnicy warsztatów podkreślili, że ograniczenie emisji do powietrza można również uzyskać za pomocą usprawnienia transportu kolejowego i modernizacji dróg. Zasoby, którymi powiat dysponuje i może wykorzystać je do realizacji wybranej wizji to: wiedza i doświadczenie ekspertów lokalnych, zasoby energii odnawialnej, wysokie walory krajobrazowe i kulturowe oraz czyste środowisko naturalne. Zdaniem uczestników planowane działania wymagają przede wszystkim zapewnienia źródeł finansowania. W dalszej dyskusji uczestnicy warsztatu omówili zasoby i instrumenty konieczne do realizacji kierunku rozwoju, jakim jest rozwój lokalnych producentów żywności tradycyjnej. Według nich wizja ta uzyska poparcie Powiatowego Zarządu Doradztwa Rolniczego, organizacji pozarządowych i lokalnych przedsiębiorców. Uczestnicy warsztatu stwierdzili, że utrudnienia w realizacji tego kierunku rozwoju mogą być ze strony służb fitosanitarnych. Zdecydowanym przeciwnikiem są koncerny produkujące żywność na skalę przemysłową. Poprzez realizację tej wizji oczekuje się zwiększenia zatrudnienia, szczególnie w rolnictwie oraz w usługach okołorolniczych, co z kolei przyniesie wzrost zamożności społeczeństwa. Ponadto uczestnicy warsztatów wskazali na szansę poprawy zdrowia społeczeństwa oraz zapewnienie samowystarczalności żywieniowej. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 5

6 Zdaniem uczestników planowane działania wymagają konsolidacji środowiska zainteresowanego rozwijaniem tego obszaru oraz promocji działań w tym zakresie. Konieczna jest też zmiana przepisów umożliwiająca swobodę działalności gospodarczej w zakresie produkcji żywności metodami tradycyjnymi. Zasobem, którym powiat gołdapski dysponuje i może wykorzystać go do realizacji wybranej wizji jest przede wszystkim dostępność terenów rolnych, istnienie licznych gospodarstw rolnych oraz obecność produktów lokalnych z wypromowaną marką (dziedzictwo kulinarne). Debatę klimatyczną w Gołdapi należy uznać za udaną. O jej powodzeniu zadecydowała przede wszystkim obecność zaangażowanych przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz aktywne uczestnictwo przedstawicieli administracji publicznej i podległych im służb. Były to osoby o wysokich kompetencjach i doświadczeniu praktycznym m.in. w sprawach związanych z wytwarzaniem żywności metodami tradycyjnymi oraz wdrażaniem odnawialnych źródeł energii. Podczas refleksji końcowych, większość uczestników debaty dostrzegła potrzebę organizowania dyskusji o przyszłości regionu w gronie składającym się z przedstawicieli różnych środowisk: samorządów lokalnych, przedsiębiorców i organizacji społecznych. Debatę klimatyczną uznano za dobry przykład takiej dyskusji. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 6

7 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gołdapskiego 7