Raport z debaty klimatycznej w Gnieźnie

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Gnieźnie Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Helena Wyligała Jacek Zatoński Komentarz eksperta: Tadeusz Narkun Warszawa, Projekt Dobry klimat dl powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 2

3 Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Wstęp Debata klimatyczna w powiecie gnieźnieńskim pod patronatem Ministra Środowiska i Starosty Gnieźnieńskiego odbyła się 21 listopada 2012 roku w siedzibie starostwa powiatowego przy ul. Jana Pawła II 9/10. Otwarcia debaty dokonał Starosta Pan Dariusz Pilak, słowo wstępne wygłosił przedstawiciel Pan Tadeusz Narkun reprezentujący Instytut na Rzecz Ekorozwoju i Związek Powiatów Polskich. W debacie uczestniczyły 23 osoby reprezentujące urząd starostwa (10), przedsiębiorstwa świadczące usługi publiczne (5), inne urzędy (4), uczelnie wyższe (3), biuro poselskie (1). Głównym celem debaty było wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju. Spotkanie podzielone zostało na dwie główne części: prezentacyjną i warsztatową. W ramach zajęć warsztatowych uczestnicy pracowali w dwóch grupach. I. Część teoretyczna W pierwszej części spotkania przedstawiona została prezentacja nt. skutków zmian klimatu w kontekście globalnym i lokalnym wraz z omówieniem zagrożeń i działań podejmowanych na poziomie międzynarodowym, europejskim/unijnym, krajowym i samorządowym. Po prezentacji uczestnicy debaty obejrzeli film pt. Tydzień z dobrym klimatem. II. Część warsztatowa Wprowadzenie do zajęć warsztatowych objęło przedstawienie celów pracy, metod, a także zasad współpracy i dyskusji. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy, których prace odbywały się równolegle. Warsztat objął trzy sesje tematyczne, po każdej z nich odbywała się prezentacja wyników pracy grupowej przez wytypowanego przedstawiciela, dyskusja Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 3

4 podsumowująca, a także komentarz eksperta i moderatorów. Rezultaty sesji warsztatowych prezentują się następująco: 1. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian klimatu. Podczas pracy w ramach pierwszego warsztatu w obu grupach zidentyfikowane zostały uwarunkowania występujące w powiecie, które są rezultatem zmian klimatycznych i mają znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu, można je podzielić na następujące grupy: Zasoby: zmniejszające się zasoby wodne. Zagrożenia: obawy i negatywne nastawienia społeczeństwa przed wszelkimi zmianami; Ochrona środowiska i przyrody: w zakresie edukacji ekologicznej istnieje współpraca różnych instytucji, możliwości wykorzystania studentów do jej promocji, odbywają się już lokalne imprezy ją promujące (kiermasze); w zakresie gospodarki odpadami występuje małe zaangażowanie mieszkańców w selektywną zbiórkę odpadów, uczestnicy wskazali też na konieczność zmiany kosztów dla mieszkańców i zasad wywozu; stosowanie przez rolników programów rolno środowiskowych; postępujące zalesienie dawnych sadów i gruntów ornych niskiej klasy, jednocześnie wskazano na brak środków pomocowych na tego typu działalność. Energetyka: ze względu na rolniczy charakter istnieje możliwość wytwarzania biopaliw, biomasy oraz wykorzystanie biogazowni; istnieje możliwość korzystania z energii cieplnej dostarczanej przez pompy ciepła, jednak ze względu na długi okres zwrotu inwestycji w tym zakresie (uczestnicy przewidywali jego nastąpienie po 25 latach) ta technologia nie cieszy się dużym zainteresowaniem; w regionie istnieją korzystne warunki dla rozwoju energetyki wiatrowej, wiąże się ona jednak z zajmowaniem znacznych powierzchni, utratą walorów krajobrazowych oraz oporem społecznym, alternatywą są mniejsze turbiny przydomowe; w zakresie wykorzystania energii termicznej słońca istnieją umiarkowane warunki nasłonecznienia, występują częste zachmurzenia, co przekłada się na krótki okres eksploatacji, same instalacje narażone są na gradobicia, dodatkowo przy korzystaniu z tego źródła energii należy pozyskiwać też energię z innych źródeł; istnieją uwarunkowania urbanistyczne umożliwiające podłączenie znacznej liczby mieszkańców do sieci ciepłowniczych. Transport: Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 4

5 mała ilość ścieżek rowerowych, mimo istnienia zapotrzebowania na nie; brak kompleksowego przestrzennego planu komunikacyjnego miasta. Finanse i sprawy organizacyjne: istniejące uwarunkowania prawne nie pozwalają na pełną kontrolę nad planowaniem przestrzennym; samorządy tworzą już programy i wspierają mieszkańców w kwestiach związanych z ochroną środowiska (np. w kwestii usuwania azbestu); brakuje pozyskiwania wsparcia finansowego spoza powiatu; brakuje dofinansowania instalacji pozyskujących energii ze źródeł odnawialnych dla przedsiębiorstw oraz mieszkańców; istnieje Gnieźnieńska Agencja Rozwoju Regionalnego, która zapewnia odpowiedni know-how (wiedzę). 2. Propozycje i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatu. Podczas drugiej sesji warsztatowej wypracowane zostały bardzo zróżnicowane pomysły nawiązujące do funkcjonowania gospodarki niskowęglowej powiatu w różnych zakresach: energetyka: o Ekopowiat gnieźnieński pełne wykorzystanie potencjału źródeł energii odnawialnych, dzięki czemu powstaną nowe miejsca pracy, a lokalna społeczność uzyska tani dostęp do energii; o Wprowadzenie ułatwień dla przeciętnego mieszkańca w zakresie pozyskiwania dotacji na instalacje odnawialnych źródeł energii; o Modernizacja domowych źródeł ciepła przejście ze stałych paliw kopalnianych na energię odnawialną lub gazową, przez co zostanie ograniczona niska emisja, cel można uzyskać poprzez stymulacje ekonomiczne (np. podatkowe); o Modernizacja kotłowni należących do Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Gniezno, wprowadzenie wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej w kogeneracji; gospodarka przestrzenna i budownictwo: o Budowa wszystkich nowych budynków w technologii pasywnej, z wykorzystaniem wsparcia z samorządu; transport: o Zrównoważony transport w powiecie: rozwój ścieżek rowerowych, zapewniających bezpieczne przemieszczanie między wioskami, przeniesienie transportu ciężkiego na tory; o Wprowadzenie trolejbusów w Gnieźnie; o Stworzenie układu komunikacyjnego promującego komunikację przyjazną środowisku; gospodarka odpadami: o Zwiększenie poziomu segregacji odpadów; Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 5

6 o Powstanie ekologicznej spalarni śmieci z wytwarzaniem w skojarzeniu energii cieplnej i elektrycznej; o Zmiana składu ścieków poprzez ograniczenie wlewania niektórych substancji, co przełoży się na mniejsze zużycie energii i dłuższy okres eksploatacji oczyszczalni ścieków. ochrona środowiska i przyrody: o Powstanie instytucji doradztwa ekologicznego zapewniającej szerokie wsparcie dla społeczeństwa w zakresie inwestowania w sposób dający zarówno efekty ekologiczne, jak i ekonomiczne, promowanie myślenia przyszłościowego; o Woda w sieci wodociągowej zdatna do picia i pozyskiwana z lokalnych zasobów wodnych; o Edukacja ekologiczna wprowadzenie specjalnych programów w szkołach, opartych nie tylko na teorii, a również praktyce, wprowadzenie nauczania o zdrowym odżywianiu, odnawialnych źródłach energii oraz segregacji odpadów; o Wspólny program proekologiczny dla powiatu przy jego wdrażaniu współpraca wszystkich mieszkańców, przedsiębiorców oraz instytucji oraz wsparcie ze strony Państwa; o Zwiększenie zadrzewień sadzenie szybko rosnących odmian drzew, czyli powrót do idei wprowadzanej już przez hrabiego Chłapowskiego; o Utrzymanie i zwiększenie powierzchni terenów lasów i zieleni miejskiej, nie hamowanie rozwoju miast, ale uwzględnianie w nim kwestii przyrodniczych; o Powstanie uregulowań prawnych w zakresie ochrony środowiska, które zamiast straszyć, wspomagają proekologiczne działania obywateli i instytucji; gospodarka (stwierdzenie grupy: aby wspierać ekologię trzeba mieć pieniądze ): o Wsparcie i wykorzystanie lokalnych produktów, wytwarzanych w odległości nie większej niż 100 km, ograniczenie negatywnego oddziaływania z transportu i rozwój lokalnej gospodarki; o Zerowe bezrobocie; o Powstanie gnieźnieńskiej strefy ekonomicznej ukierunkowanej na produkcję elementów do instalacji odnawialnych źródeł energii; Wybór wiodącego pomysłu na gospodarkę niskoemisyjną w powiecie w 2030 roku W wyniku podsumowania głosów oddanych na powyższe propozycje ustalono, iż główną wizją realizowania gospodarki niskoemisyjnej w powiecie powinno być wspieranie budownictwa pasywnego (10 głosów). 3. Realizacja wizji: zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji. Uczestnicy debaty w dwóch zespołach zidentyfikowali najważniejsze zasoby, instrumenty i zadania niezbędne do realizacji wizji polegającej na wspieraniu budownictwa pasywnego w powiecie. Poniżej połączone wyniki obu grup: Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 6

7 Za realizację tej wizji powinni odpowiadać producenci materiałów i wyposażenia domów pasywnych (dostarczenie materiałów i urządzeń). W zakresie nowych budynków deweloperzy odpowiedzialni za ich wykonanie. Dla budynków istniejących właściciele budynków i spółdzielnie mieszkaniowe. Niezbędny wydaje się również udział instytucji pośredniczących w przekazywaniu funduszy unijnych na tego typu inwestycje. Liderem całego projektu powinien być natomiast samorząd. Przeciwne próbom realizacji tej wizji może być lobby producentów i dystrybutorów związanych z energią pozyskiwaną z paliw kopalnianych. Rezultatami realizacji proponowanego projektu będzie zmniejszenie zużycia energii oraz emisji do atmosfery o 20% w stosunku do 2012 roku. Skutkiem tego obniżeniu ulegną wydatki na ogrzewanie i oświetlenie, nastąpi również poprawa stanu środowiska i zdrowia ludzi. Kolejnymi rezultatami będą wzrost gospodarczy regionu dzięki rozwojowi ekologicznych technologii i powstaniu nowych, zielonych miejsc pracy. Działania niezbędne przy realizacji proponowanej wizji obejmują w fazie przygotowawczej wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych w zakresie parametrów energetycznych budynków, pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego, przynajmniej do czasu kiedy rozwój technologii i obniżenie cen nie umożliwi uzyskania szybkiego zwrotu z tego typu instalacji oraz wprowadzenie motywacji finansowej dla działań proekologicznych w postaci ulg podatkowych. W fazie realizacji niezbędne jest powstanie instytucji doradztwa eko-energetycznego, wspierających w kwestiach doboru technologii oraz finansowych (określenie poziomu oszczędności oraz pomoc w pozyskaniu dofinansowania). Dodatkowo niezbędne wydaje się przeprowadzenie akcji promocyjnych i edukacyjnych, m.in. przez organizację szkoleń. Zaproponowano również wykorzystanie lokalnych wykonawców i tworzenie grup firm społecznie odpowiedzialnych. Zasobami niezbędnymi do osiągnięcia założonych celów są: zielone technologie (w większości już istniejące), wiedza zapewniająca odpowiednie ich dobranie, środki finansowe na realizację, przyjęcie odpowiednich strategii i planów działania oraz zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa (m.in. za pomocą edukacji szkolnej). Komentarz eksperta Podczas dyskusji padało bardzo wiele pomysłów do wykorzystania, np. powstanie gnieźnieńskiej strefy ekonomicznej ukierunkowanej na produkcję odnawialnych źródeł energii. Ostateczne ustalenia debaty gnieźnieńskiej są bardzo konkretne: wspieranie budownictwa pasywnego, niskie bezrobocie dzięki inwestycjom ekologicznym, eko-powiat oraz zadrzewianie miast. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 7

8 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. [ droga_ku_niskoemisyjnosci przyklad_z_kornwalii] W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu gnieźnieńskiego 8