Raport z debaty klimatycznej. w Brzezinach

Transkrypt

1 Raport z debaty klimatycznej w Brzezinach Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Anna Traut-Seliga Tomasz Pawelec Komentarz eksperta: Wojciech Szymalski Warszawa, Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 2

3 Wstęp Debata DOKLIP odbyła się 13 lutego 2013 roku, w Starostwie Powiatowym w Brzezinach. Patronat nad debatą objął Minister Środowiska i Starosta Brzeziński. Celem debaty było wypracowanie założeń do strategii niskoemisyjnego rozwoju dla powiatu brzezińskiego, poprzez określenie uwarunkowań i wskazanie wizji na rok Uczestnicy debaty mieli również opracować pomysły na realizację wybranej wizji oraz określić zasoby i instrumenty do jej skutecznej realizacji. Debata została otwarta przez Starostę p. Edmunda Koteckiego, a prowadzona była przez przedstawicieli Instytutu na rzecz Ekorozwoju pana dr Wojciecha Szymalskiego oraz moderatorów: panią Annę Traut-Seligę i pana Tomasza Pawelca. W debacie uczestniczyło 18 osób. Uczestnicy reprezentowali różne środowiska: radnych powiatu, urzędników (starostwo, gminy), szkoły (nauczyciele), sektor pozarządowy oraz mieszkańców. Poniżej przedstawione i omówione zostały wyniki pracy uczestników. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki powiatu brzezińskiego wynikające z kwestii zmian klimatycznych wskazane przez uczestników debaty Zidentyfikowano zarówno korzystne jak i negatywne uwarunkowania rozwoju gospodarki powiatu na przyszłość. Uwarunkowania te dotyczą przede wszystkim możliwości rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu oraz wykorzystania lokalnego potencjału turystycznego. Najistotniejsze uwarunkowania według uczestników debaty to przede wszystkim: 1. W kontekście szans na rozwój: Dobre warunki do budowy farm wiatrowych, Ukształtowanie terenu sprzyjające rozwojowi źródeł solarnej energii, Przygotowanie i wykorzystanie energii wód rzek: Mrogi i Mrożycy, Możliwość pozyskania grupowych form wsparcia finansowego dla OZE, Termomodernizacja, Rozwinięta produkcja rolno-spożywcza, Rozbudowa infrastruktury turystycznej i gospodarczej, Turystyka lokalna, Możliwość wspierania lokalnych przedsiębiorstw (produkcja odzieży, żywności), Nowe kierunki kształcenia zawodowego, Ogólna edukacja społeczeństwa, Możliwość wypracowania marki powiatu i jej promocji. 2. W kontekście zagrożeń: Zwiększenie kosztów energii. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 3

4 Warty podkreślenia jest fakt, że uczestnicy mocno podkreślali istnienie i możliwość wykorzystania lokalnych zasobów energetycznych oraz tkwiący w powiecie potencjał turystyczny (Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich) jako szansę na rozwój powiatu. Również istotnym czynnikiem pośrednio przewijającym się w dyskusji była bliskość Łodzi (zarówno jako rynku zbytu dla lokalnych produktów szczególnie rolnych, jak i źródła ruchu turystycznego). Z problematycznych zagadnień wskazano poza rosnącymi kosztami energii małą lesistość powiatu, jako czynnik negatywny w kontekście zmian klimatu. Propozycje działań i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne Po przeanalizowaniu uwarunkowań uczestnicy przedstawili pomysły na rozwój gospodarki w powiecie do roku 2030 w kontekście zmian klimatycznych. Zaproponowano następujące kierunki przyszłego rozwoju: Rozbudowa sieci dystrybucji gazu ziemnego w powiecie, Optymalizacja oświetlenia ulicznego, Budowa biogazowni przyzakładowych i przy gospodarstwach rolnych (odpowiednie zagospodarowanie odpadów), a także produkcja biogazu w oczyszczalni miejskiej i jego spalanie w kogeneracji, Rozwój energetyki wiatrowej rozproszonej oraz dużych farm wiatrowych, Budowa zbiorników retencyjnych umożliwiających wykorzystanie spadku terenu do produkcji energii, Rozwój fotowoltaiki kolektory i ogniwa na każdym domu, budowa elektrowni fotowoltaicznych, Wykorzystanie w miarę możliwości pomp ciepła, zbadanie i wykorzystanie zasobów wód geotermalnych (podobnie jak w Uniejowie), Utworzenie w zespole szkół ponadgimnazjalnych klasy specjalności z zakresu energetyki odnawialnej, Powstanie nowych firm realizujących zadania z zakresu OZE, Wdrażana termomodernizacja i zmiana systemu ogrzewania i poboru energii w instytucjach powiatowych, Rozwinięcie agroturystyki i różnych form edukacji ekologicznej, promocja regionu, Dwukrotne zwiększenie powierzchni terenów zielonych, Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, Więcej liderów lokalnych, również w służbach publicznych, wyedukowane i świadome zalet OZE społeczeństwo. Pomysły zgłoszone przez uczestników utworzyły spójną wizję rozwoju powiatu, co zostało potwierdzone w głosowaniu. Zdecydowana większość głosów została oddana na pomysły związane z energetyką odnawialną (24 głosy 8 na rozbudowę źródeł fotowoltaicznych i wiatrowych, 6 na wykorzystanie zasobów geotermalnych, 5 na kształcenie specjalistów w lokalnych szkołach, 4 na wykorzystanie biogazu, 1 na rozwój firm związanych z OZE) oraz Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 4

5 na rozbudowę sieci dystrybucji gazu ziemnego (9 głosów), pozostałe głosy zostały przypisane pomysłom związanym z rozwojem turystycznym i gospodarczym. Po głosowaniu uczestnicy sformułowali następującą wizję rozwoju powiatu: Rozwój gospodarczy regionu w oparciu o niskoemisyjną energetykę Jest to szeroka wizja realizująca idee zrównoważonego rozwoju. Wizja ta zakłada wykorzystanie zasobów naturalnych również kopalnych (gaz ziemny), w celu ograniczenia emisji, zwiększenia lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zwiększenia atrakcyjności gospodarczej i turystycznej. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji Uczestnicy debaty wskazali następujące zasoby i instrumenty, które powinny zostać wykorzystane w celu realizacji wizji: Różne dostępne środki finansowe, Wykwalifikowana kadra do tworzenia projektów pozwalających zdobyć środki na realizację wizji, Istniejące podmioty gospodarcze współdziałające z samorządami, Dostępne tereny rolnicze pod budowę OZE, Świadomość ekologiczna i istniejące organizacje pozarządowe, Dogodne ukształtowanie terenu (dla farm wiatrowych, małej retencji), Bliskość sieci dystrybucji gazu ziemnego, Zasoby przyrodniczo-krajobrazowe (park krajobrazowy), Istniejąca baza szkoleniowo-edukacyjna (szkoły podstawowe, średnie, filia SGGW), Produkcja rolnicza przetwórstwo spożywcze, Zbiornik wód podziemnych. Wskazano, że powiat dysponuje licznymi zasobami i atutami, które można wykorzystać do wdrażania opracowanej wizji. Najistotniejsze przeszkody identyfikowane obecnie to przede wszystkim brak lokalnego lidera inicjującego tego typu działania oraz kiepska współpraca i słaby przepływ informacji w powiecie. Opinie i deklaracje uczestników debaty po spotkaniu Pobudziło do myślenia, ale wiele spraw, to niestety jest bicie głową w mur Mam domek jednorodzinny i chcę, żeby był on ekologiczny, Dostrzegłam ile mamy możliwości lokalnie będę temu poświęcać więcej czasu, Zmiany klimatu to były dla mnie odległe problemy teraz wiem jak to się lokalnie przekłada, Podsumowanie Debata miała bardzo merytoryczny charakter, uczestnicy wykazali się dużą wiedzą i zaangażowaniem w stworzeniu wizji rozwoju powiatu. W czasie warsztatów wypracowano spójną wizję niskoemisyjnego rozwoju dla powiatu. Wizja, jeżeli będzie wdrażana w życie pozwoli rozwinąć lokalną gospodarkę i zapewnić czyste środowisko. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 5

6 Debata pozostawiła po sobie pewien niedosyt - tego typu spotkania i debaty nad rozwojem powiatu powinny się odbywać częściej uczestnicy wielokrotnie podkreślali zadowolenie z faktu odbycia się debaty i wskazywali na konieczność częstszego spotykania się na otwartych debatach z władzami w tym zakresie. Podsumowując debata była bardzo udana, każdy z jej uczestników wyszedł wzbogacony o nową wiedze i doświadczenia, a także z chęcią realizacji działań w zakresie rozwoju niskowęglowego w powiecie. Komentarz eksperta Debata w Brzezinach zgromadziła grono zainteresowanych tematem ochrony klimatu osób. Rozmowy w trakcie debaty bardziej skupiły się na lokalnych możliwościach i zasobach, niż na zewnętrznych zagrożeniach. Widoczne jest to w wynikach sesji dotyczącej uwarunkowań. Wśród nich pojawiły się głównie szanse związane z lokalnymi zasobami powiatu brzezińskiego. Położenie na wysoczyźnie (Wyniesienia Łódzkie) daje podstawy o tym, aby myśleć przede wszystkim o wykorzystaniu energii wiatru oraz spadku wody, a także słońca w nieco większym stopniu, niż na terenach otaczających. Wypada jednak wspomnieć, że niedostrzeżone zostało zagrożenie związane z suszą dla rolnictwa, która w wyniku ocieplenia klimatu może się nasilić w miesiącach letnich i jesiennych. W dyskusji pojawiły się także głosy świadczące o tym, że obecność Parku Krajobrazowego w powiecie może przeszkadzać w realizacji niektórych inwestycji, np. farm wiatrowych czy instalacji solarnych. Co prawda parki krajobrazowe były tworzone jako obszary, w których ma zachodzić proces zrównoważonego rozwoju, ale możliwe, że niektóre z istniejących zakazów nałożonych przez prawo krajowe w tego typu obszarach są warte ponownego przemyślenia w obliczu pojawienia się wyzwań globalnych związanych z ociepleniem klimatu. Zaproponowane w drugim warsztacie pomysły w większości wynikają z opracowanych wcześniej uwarunkowań, ale pojawiają się też elementy nowe. Takie, które szczególnie zwracają uwagę, to postulaty inwestycji w sieć gazową, biogazownie, geotermię, przydomowe oczyszczalnie ścieków czy zwiększenie terenów zielonych pozwalające na większe pochłanianie dwutlenku węgla z powietrza. Cieszy też postulat utworzenia w lokalnej szkole zawodowej szkoły kształcącej techników w zakresie technologii OZE. W głosowaniu zwyciężyła wizja energetyki odnawialnej, rozproszonej w powiecie, opartej głównie o produkcję prądu z wiatraków i źródeł solarnych przy wsparciu ze źródeł geotermalnych. Gaz może służyć w tej wizji jako paliwo dodatkowe i być może przejściowe w okresie, gdy pełen potencjał OZE w powiecie nie będzie jeszcze wystarczająco rozwinięty. Zaproponowany program wyposażenia powiatu w system energetyki rozproszonej jest ambitny, ale konieczny do realizacji. Już obecnie, np. gmina Brzeziny prowadzi program edukacji mieszkańców o szkodliwości spalania odpadów w domach. Gdyby udało się w powiecie zamienić domowe paleniska i piece na zestawy kolektorów słonecznych o ogniw fotowoltaicznych spalanie odpadów w domach na pewno znacznie by się zmniejszyło. Taki program może się powieść, nawet jeśli mieszkańcy powiatu nie są zbyt zamożni. Partner projektu, organizacja Community Energy Plus z Kornwalii wyposażyła w tego typu instalacje ponad 20 tys. budynków, ponieważ potrafiła udowodnić, że było to działanie korzystne dla ubogich mieszkańców regionu. Mieszkańcy Ci nie tylko oszczędzają teraz na rachunkach za prąd i ciepło, ale także żyją w lepszych i lepiej ogrzewanych domach, dzięki czemu w mniejszym stopniu muszą korzystać z opieki medycznej, co także daje im oszczędności w domowych budżetach. Być może to jest droga dla powiatu brzezińskiego w zakresie wykorzystania energii słonecznej. Natomiast jeśli chodzi o energetykę wiatrową, to chyba Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 6

7 należałoby pomyśleć o unormowaniu w powiecie zagadnień przestrzennych i przygotowanie planów zagospodarowania przestrzennego gmin w taki sposób, aby znaleźć tereny odpowiednie do budowy elektrowni wiatrowych. Naukę w tym zakresie można by zaczerpnąć od gminy Kisielice (woj. warmińsko-mazurskie). Być może samo starostwo mogłoby przygotować bardziej ogólne studium możliwości wykorzystania terenów powiatu dla tych potrzeb. Dzięki takiej wiedzy byłaby możliwość łatwiejszego zachęcenia inwestorów do wykonania tego typu instalacji. Podobne studium, ale badające także ilość dostępnych w powiecie surowców, mogłoby powstać dla potrzeb inwestowania w biogazownie rolnicze. Instytut na rzecz Ekorozwoju aktualnie prowadzi projekt dotyczące biogazowni i może służyć radą w tym zakresie. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 7

8 Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu brzezińskiego 8