Dziecko przewlekle chore - problemy psychospołeczne Yuliya Tarnavska 1. Rozumienie dziecka jako osoby. Dziecko przewlekle chore w środowisku szpitalnym. Szpital przyjazny dziecku. Sylabus do ćwiczeń 1. Sęk H. (2008). Psychologia kliniczna. T.II. Warszawa: Wydawnictwo PWN. (Rozdział 2.2. Rozumienie dziecka jako osoby. s. 29-31). 2. Dangel T. (2007). Godność dziecka refleksja lekarza. Zeszyty Sekcji Psychologii Klinicznej Dziecka, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 2006, vol. 4, (s. 47-61). 3. Zalewska-Meler A. (2009). Od izolacji do adaptacji - funkcjonowanie dziecka w środowisku szpitalnym. [w:] T. Zółkowska, L. Konopska (red.), W kręgu niepełnosprawności - teoretyczne i praktyczne aspekty poszukiwań w pedagogice specjalnej, Szczecin. 4. Perek M., Cepuch G. (2008). Dziecko w szpitalu a ryzyko krzywdzenia instytucjonalnego. Studia Medyczne, 11, s. 23 27. 5. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Dziecko w roli pacjenta. s. 254-284). 6. Obuchowska I. (red.). (1991). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WsiP. (Rozdział 4.1. Wielgosz E. Dzieci przewlekle chore. s. 417-423). 1. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Choroba przewlekła a rozwój dziecka. s. 35-51). 2. Obuchowska I., Krawczyński M. (1991). Chore dziecko. Warszawa: NK. (Rozdział: Obuchowska I. Rodzice i chore dziecko. s. 94-106). 3. Łukasik R., Woś H. (2009). Postawy personelu medycznego wobec pobytu rodziców w szpitalu wraz z chorym dzieckiem. Problemy Pielęgniarstwa, 17, 2, s. 98 104. 4. Kołodziej W. (2009). Dobro dziecka jako interdyscyplinarny problem współczesnych realiów kulturalno-społecznych. [w:] T. Zółkowska, L. Konopska (red.), W kręgu niepełnosprawności - teoretyczne i praktyczne aspekty poszukiwań w pedagogice specjalnej, Szczecin. 2. Emocje i przeżycia dzieci przewlekle chorych i ich rodzin. Potrzeby dzieci przewlekle chorych. Ból i cierpienie dziecka z przewlekłą chorobą somatyczną 1. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wydawnictwo UJ. (Zachowanie dziecka w sytuacji choroby przewlekłej. s. 61-92). 2. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Zmaganie się dziecka z chorobą. s. 230-284). 3. Obuchowska I., Krawczyński M. (1991). Chore dziecko. Warszawa: NK. (Rozdział: Obuchowska I. Rodzice i chore dziecko. s. 14-119). 4. Góralczyk E. (2009). Dziecko przewlekle chore. Psychologiczne aspekty funkcjonowania dziecka w szkole i przedszkolu. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej. (s. 12-32). 1. Janion E. (2000). Zaspokajanie potrzeb psychicznych dzieci przewlekle chorych. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1, 32-35. 2. Ostrowski T.M. (1995). Potrzeby psychiczne dzieci chorych somatycznie. [W]: R. Kurzawa, J. Wyczesany (red.). Dziecko chore na astmę. Integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych. Kraków: Universitas. (s. 83-90). 3. Grochmal-Bach B. (2001). Wychowanie i terapia w rewalidacji dzieci i młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. (Rozdział: Znaczenie rewalidacji na różnych poziomach adaptacji. s. 67-100). 4. Uczniowie z chorobami przewlekłymi. Jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację. (red.) B. Woynarowska (2010). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. (Rozdział: Wpływ chorób przewlekłych na rozwój, zachowania i sytuację szkolną dzieci i młodzieży. s. 19-41). 5. Pinquart M., Shen Y. (2011). Depressive Symptoms in Children and Adolescents with Chronic Physical Illness: An Updated Meta-Analysis. Journal of Pediatric Psychology, 36(4), s. 375 384. 3. Diagnoza psychologiczna dzieci przewlekle chorych. Zagadnienia teoretyczne. Specyfika kontaktu diagnostycznego z dzieckiem chorym. Podstawowe strategie: wywiad, obserwacja, techniki projekcyjne, narzędzia samoopisowe. 1
1. Pecyna M.B. (1998). Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Warszawa: Wyd. Żak. (Rozdział: Ogólne zasady rozpoznawania zaburzeń zachowania w wieku rozwojowym. s. 31-59). 2. Święcicka M. (red). (2011). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat. (Rozdział: Zalewska M. Obserwacja psychologiczna w procesie diagnozy klinicznej dziecka. s. 29-42). 3. Święcicka M. (red). (2011). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat. (Rozdział: Schier K., Wąs M. Diagnoza funkcjonowania psychicznego dzieci przy użyciu metod projekcyjnych. s. 79-96). 4. Stemplewska-Żakowicz K. (red) (2009). Wywiad psychologiczny. Wywiad w różnych kontekstach praktycznych. T. 3. Warszawa: Pracownia testów psychologicznych. (Rozdział: Trudne rozmowy z uczniami. Wywiad psychologiczny z dzieckiem w pracy psychologa szkolnego. s. 341-369). 1. Dołęga Z. (2010). Wprowadzenie do diagnozy psychologicznej dzieci szkolnych. [W]: Diagnoza psychologiczna dzieci w wieku szkolnym. T.1. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. (s. 11-51). 2. Święcicka M. (red). (2011). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat. (Rozdział: Chrząstowski S. Czy diagnoza ma sens? Miejsce diagnozy we współczesnej systemowej terapii rodzin. s. 13-28). 3. Oster D.O., Gould P. (2011). Rysunek w psychoterapii. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. (Rozdział: Zastosowanie rysunku w diagnozowaniu i terapii. Zastosowanie rysunku w procesie oceny osobowości. s. 19-77). 4. Zajęcia praktyczne - diagnozowanie potrzeb i przeżyć dzieci przewlekle chorych. Diagnozowanie potrzeb i przeżyć, funkcjonowania emocjonalnego. Metody samoopisowe: Inwentarz Depresyjności Dziecka CDI M.Kovacs, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku dla Dzieci (ISCLD), Skala Chwiejności Emocjonalnej, Skala Jawnego Niepokoju Jaki jesteś. Techniki projekcyjne: Dom-Drzewo-Człowiek, rysunek Osoba w deszczu, Zwierzyniec, Test Barwnych Piramid. 1. Braun-Gałkowska M. (2007). Poznawanie systemu rodzinnego. Lublin: Wydawnictwo KUL. 2. Rola J. (2001). Depresja u dzieci. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. (Rozdział: Etiologia zaburzeń depresyjnych. Metody pomiaru depresji u dzieci. s. 52-86). 3. Rola J. (1996). Upośledzenie umysłowe jako czynnik ryzyka dla depresji dziecięcej. Warszawa: Wydawnictwo WSPS. (Załączniki - s. 112-128, opis narzędzi w Metodzie - s.49-52). 4. Kosmala E. (2001). Analiza syndromu lęku w astmie oskrzelowej. W: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s.39-51). 5. Gasiulowa A. (1998). Postrzeganie w rodzinie i wizja własnej choroby u dzieci ze schorzeniami nowotworowymi. [W]: B. Aouil (red.). Człowiek niepełnosprawny - zagrożenia i szanse rozwoju. Bydgoszcz: Wydawnictwo WSP (s. 229-235). 1. Oster D.O., Gould P. (2011). Rysunek w psychoterapii. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. (Rozdział: Zastosowanie rysunku w diagnozowaniu i terapii. Zastosowanie rysunku w procesie oceny osobowości. s. 19-77). 2. Święcicka M. (red). (2011). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat. (Rozdział: Zalewska M. Obserwacja psychologiczna w procesie diagnozy klinicznej dziecka. s. 29-42; Rozdział: Chrząstowski S. Czy diagnoza ma sens? Miejsce diagnozy we współczesnej systemowej terapii rodzin. s. 13-28; Rozdział: Schier K., Wąs M. Diagnoza funkcjonowania psychicznego dzieci przy użyciu metod projekcyjnych. s. 79-96). 3. Stemplewska-Żakowicz K. (red) (2009). Wywiad psychologiczny. Wywiad w różnych kontekstach praktycznych. T. 3. Warszawa: Pracownia testów psychologicznych. (Rozdział: Trudne rozmowy z uczniami. Wywiad psychologiczny z dzieckiem w pracy psychologa szkolnego. s. 341-369). 5. Kształtowanie się obrazu świata i obrazu samego siebie u dzieci przewlekle chorych. Rozumienie zdrowia i choroby przez dzieci Koncepcja samego siebie, świata i własnej choroby Kształtowanie się osobowości dzieci przewlekle chorych 1. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Kształtowanie się koncepcji siebie, świata i własnej choroby, s. 117-150). 2. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Wybrane choroby przewlekłe i dysfunkcje somatyczne. s. 285-348). 3. Pilecka W. (1990). Dynamika rozwoju psychicznego dzieci chorych na astmę i mukowiscydozę. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Kształtowanie się osobowości dziecka w sytuacji choroby. s. 219-266). 4. Pilecka W., Pilecki J. (1989). Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Kształtowanie się osobowości dzieci przewlekle chorych i kalekich. s. 53-94). 5. Pecyna M.B. (2000). Dzieci w stanie zdrowia i choroby. [W]: M.B. Pecyna, Dziecko i jego choroba. Warszawa: Wyd. Żak (s. 41-61). 2
1. Schier K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP. (Rozdział: Bez tchu i bez słowa... s. 186-208). 2. Kaczmarek A., Bodalski J. (2008). Obraz własnej choroby a poziom lęku i depresji u młodzieży chorującej na cukrzycę typu 1. Przegląd Pediatryczny, 38, 1, s. 25-31. 3. Bishop G.D. (2000). Psychologia zdrowia. Wrocław: ASTRUM (Rozdział: Choroba: percepcja symptomów i szukanie pomocy). 4. Pinquart M., Shen Y. (2011). Behavior Problems in Children and Adolescents With Chronic Physical Illness: A Meta- Analysis. Journal of Pediatric Psychology, 36(9), s. 1003 1016. 5. Stańczyk A., Tomczyk-Rusińska A. (1998). Wpływ astmy atopowej na funkcjonowanie dzieci w sytuacjach problemowych. Alergia Astma Immunologia, 3, 4, s. 219-222. 6. Obuchowska I., Krawczyński M. (1991). Chore dziecko. Warszawa: NK. (Rozdział: Obuchowska I. Rodzice i chore dziecko. s. 14-119). 6. Dziecko wobec choroby terminalnej. Rozumienie przez dzieci zagadnienia umierania i śmierci Kształtowanie się pojęcia Boga Opieka paliatywna nad dzieckiem chorym terminalnie. Hospicjum Rodzina dziecka chorego terminalnie. Żałoba 1. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Dziecko w sytuacji choroby zagrażającej życiu. Pediatryczna opieka paliatywna. s. 201-227). 2. Pucko Z. (2004). Czy cierpienie ma sens? Teodycea wobec bólu i cierpienia. Kraków: Wydawnictwo UJ. (Rozdział IX. str. 159-183). 3. Hospicja nadziei. (red.) W. Falkowski, E. Lewandowska-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicz. (2004). London: The Polish University Abroad. (Rozdział: Choroba terminalna i metody łagodzenia jej skutków. s. 53-104. Złagodzić poczucie straty. s. 135-145). 4. de Walden-Gałuszko K. (1992). Wybrane zagadnienia psychoonkologii i psychotanatologii. Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej, umierania i śmierci. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego (Rozdział: Problemy psychologiczne okresu terminalnego choroby nowotworowej. s. 30-40, Problemy psychologiczne choroby nowotworowej u dzieci. Wybrane problemy psychotanatologii. s. 51-62). 1. Wysocka A. (1990). Spojrzenie dziecka na zagadnienia umierania i śmierci. Przegląd Psychologiczny, 33, 3, s. 585-594. 2. Aldridge J. (2008). Jak żyć z poważnie chorym dzieckiem. Kraków: Wydawnictwo WAM. (Rozdział: Unicestwione marzenia. s. 10-21. Poza słowami. s. 29-39). 3. Stemplewska-Żakowicz K. (red) (2009). Wywiad psychologiczny. Wywiad w różnych kontekstach praktycznych. T. 3. Warszawa: Pracownia testów psychologicznych. (Rozdział: Winch B. Jak rozmawiać z rodziną osoby terminalnie chorej. s. 200-213). 4. Szczepaniak L. (2010). Bóg tak nie chciał. Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów. 5. Jarosz M. (1983). Jak człowiek reaguje na chorobę. [W]: M. Jarosz (red.), Psychologia lekarska. Warszawa: PZWL (s. 362-372). 7. Zajęcia praktyczne - diagnozowanie osobowości oraz koncepcji choroby u dzieci przewlekle chorych. Test KBMT-K, Technika Trzy życzenia, Technika Rodzina zwierząt, Film-test Rene Gilla, Test Białej Kartki, ankieta Poznaj siebie, TAT, Linia życia, Test Bajek L.Despert. 1. Schier K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP. (Rozdział: Test KBMT-K. Technika Trzy życzenia s. 157-159. Technika Rodzina zwierząt. s. 175-177). 2. Murray H.A. i wsp. (1997). Test Apercepcji Tematycznej. Podręcznik. (Jerzy Siuta: tłum.) Warszawa: PTP. 3. Instrukcje/podręczniki do poszczególnych narzędzi badawczych. 8. Psychospołeczne przystosowanie dziecka z przewlekłą chorobą somatyczną. Style i strategie radzenia sobie w sytuacji choroby. Czynniki i uwarunkowania przystosowania dziecka do choroby Adaptacja emocjonalna i społeczna Style i strategie radzenia sobie w sytuacji choroby przewlekłej Pozytywne i negatywne zmiany w zachowaniu dzieci przewlekle chorych 3
1. Pilecka W., Majewicz P., Zawadzki A. (1999). Jak wspomagać psychospołeczny rozwój dzieci niepełnosprawnych somatycznie. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne. (Rozdział: Zasoby osobowości szansą kreatywnej adaptacji dziecka niepełnosprawnego somatycznie. s. 23-36). 2. Ogińska-Bulik N. (2001). Wzór zachowania A u dzieci jako czynnik sprzyjający zdrowiu? W: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s.69-78). 3. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Zachowanie dziecka w sytuacji choroby przewlekłej. s. 61-92, Psychospołeczne przystosowanie dziecka z przewlekłą chorobą somatyczną. s. 93-115). 4. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Adaptacja dziecka i jego rodziny w sytuacji przewlekłej choroby somatycznej. s. 176-201). 5. Pilecka W., Pilecki J. (1989). Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Pozytywne i negatywne zmiany w zachowaniu dzieci przewlekle chorych i kalekich. s. 78-94). 6. Pilecka W. (2008). O dziecięcym przekraczaniu siebie. [W]: W. Pilecka, K. Bidziński, M. Pietrzkiewicz (red.). O poznawaniu siebie i świata przez dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego. (s. 261-272). 1. Earle E.A., Eiser C. (2007). Children's Behaviour Following Diagnosis of Acute Lymphoblastic Leukaemia: A Qualitative Longitudinal Study. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12, s. 281-293. 2. Martinez W., Carter J.S., Legato L.J. (2011). Social Competence in Children with Chronic Illness: A Meta-analytic Review. Journal of Pediatric Psychology, 36(8), s. 878 890. 3. Maciarz A. (2001). Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls (Rozdział: Wzbogacanie osobowości dziecka w przebiegu choroby. s. 35-38). 4. Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Bobrus-Chociej A. (2009). Aspekty epidemiologiczne, kliniczne i społeczne alergii pokarmowej. Część III. Aspekty społeczne alergii pokarmowej. Przegląd Pediatryczny, 39, 2, 139-142. 5. Banasiak B., Smolewska E., Lípíńska J., Zygmunt A., Biernacka-Zíelińska M., Stańczyk J. (2009). Proces adaptacji do choroby przewlekłej u dzieci i młodzieży z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów na podstawie 2-letniej obserwacji. Przegląd Pediatryczny, 39, 3, s. 172-177. 6. Zdebska S., Armata J. (1982). Społeczno-moralne dojrzewanie dzieci leczonych z powodu nowotworowych chorób krwi. Pediatria Polska, 10, s. 855-859. 9. Rodzina dziecka przewlekle chorego. Interakcje społeczne dzieci przewlekle chorych. Sytuacja rodzinna dziecka przewlekle chorego (funkcjonowanie systemu rodzinnego) Przeżycia, reakcje i adaptacja rodziców oraz rodzeństwa w sytuacji przewlekłej choroby somatycznej Rozwój społeczny, interakcje z grupą rówieśniczą, postawy wobec personelu leczniczego, wychowawców i nauczycieli, stosunek do szkoły Udział rodziny w terapii i pomocy dziecku przewlekle choremu, rola wsparcia społecznego 1. Pilecka W., Pilecki J. (1989). Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Interakcje społeczne dzieci przewlekle chorych i kalekich s. 95-117). 2. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Psychospołeczne przystosowanie dziecka z przewlekłą chorobą somatyczną. s. 93-115). 3. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Adaptacja dziecka i jego rodziny w sytuacji przewlekłej choroby somatycznej. s. 176-201. Wybrane choroby przewlekłe i dysfunkcje somatyczne. s. 285-348). 4. Dziecko chore na astmę. Integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych. (red.). R. Kurzawa, J. Wyczesany, 1995. Kraków: Universitas. (Rozdział: Problematyka pedagogiczna i społeczna dzieci przewlekle chorych. s. 99-140). 5. Szczepanik R. (2000). Rodzina wobec chorego dziecka. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 8, 35-38. 1. Buczyński F.L. (1999). Rodzina z dzieckiem chorym na białaczkę. Lublin: Redakcja Wydawnictw Uniwersytetu Lubelskiego. (Rozdział: Choroba białaczkowa jako stresor wpływający na system rodzinny. s. 45-87). 2. Gawłowicz K, Krzyżaniak A. (2009). Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny. Probl Hig Epidemiol, 90(1): 72-77. 3. Aldridge J. (2008). Jak żyć z poważnie chorym dzieckiem. Kraków: Wydawnictwo WAM. (Rozdział: Czy macie jeszcze inne dzieci? s. 85-105). 4. Eiser C. (1997). Effects of chronic illness on children and their families. Advances in Psychiatric Treatment, 3, s. 204-220. 5. Drotar D. (1995). Relating Parent and Family Functioning to the Psychological Adjustment of Children with Chronic Health Conditions: What have We Learned? What Do We Need To Know? Journal of Pediatric Psychology. 22, 2, s. 149-165. 6. Maciarz A. (2001). Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls (Rozdział: Chore dziecko w środowisku rodzinnym. s. 39-47). 4
7. Bręborowicz A. (2011). Kiedy powiedzieć rodzicom, że dziecko ma astmę? Alergia Astma Immunologia, 16 (3), s. 121-123. 10. Zajęcia praktyczne - diagnoza stylów radzenia sobie, diagnoza funkcjonowania społecznego dzieci przewlekle chorych. Skala Fizycznej i Słownej Agresji Dziecka, Obrazkowy Test Frustracji S.Rozenzweiga, test Niedokończonych Zdań (wersja dla dzieci) J.B.Rottera, Skala I-E J.B.Rottera. Rysunek Rodziny, technika Mapa rodziny, metody socjometryczne 1. Rola J. (1996). Upośledzenie umysłowe jako czynnik ryzyka dla depresji dziecięcej. Warszawa: Wydawnictwo WSPS. (Załączniki - s. 112-128, opis narzędzi w Metodzie - s.49-52). 2. Schier K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP. (Rozdział: Technika Mapa rodziny. s. 141-144. Technika Rodzina zwierząt. s. 175-177). 3. Lohn Z., Wyczesany J. (1995). Percepcja rodziny przez dzieci chore na astmę. [W]: R. Kurzawa, J. Wyczesany (red.). Dziecko chore na astmę. Integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych. Kraków: Universitas. (s. 117-124). 4. Brzezińska A. (2004). Socjometria. [W]: J. Brzeziński (red.) Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN. (s. 192-231). 11. Rozwój poznawczy dziecka przewlekle chorego Funkcjonowanie poznawcze dzieci, u których choroba lub uraz powoduje organiczne zmiany w mózgu. Funkcjonowanie poznawcze dzieci, u których choroba lub uraz nie powoduje organiczne zmiany w mózgu. Specyfika rozwoju poznawczego w przebiegu wybranych chorób przewlekłych (przewlekła niewydolność wątroby, przewlekłe choroby nerek, wady wrodzone i przewlekłe choroby serca, cukrzyca typu I insulinozależna, astma, mukowiscydoza, ostra białaczka limfoblastyczna) 1. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Rozwój poznawczy. s. 151-168). 2. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Wybrane choroby przewlekłe i dysfunkcje somatyczne. s. 285-348). 3. Pilecka W. (1990). Dynamika rozwoju psychicznego dzieci chorych na astmę i mukowiscydozę. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Wpływ choroby na rozwój i funkcjonowanie procesów poznawczych. s. 115-160). 4. Pilecka W., Pilecki J. (1989). Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP. (Rozdział: Rozwój umysłowy dzieci przewlekle chorych i kalekich s. 27-52). 1. Suris J.-C., Michaud P.-A., Viner R. (2004). The adolescent with a chronic condition. Part I: developmental issues. Arch Dis Child. 89, s. 938-942. 2. Zawadzka B. (2005). Uwarunkowania zdrowotne osiągnięć dydaktycznych uczniów w młodszym wieku szkolnym. [W]: Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w ekosystemie. (red.). W. Pilecka, A. Ozga, P.Kurtek. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej. (s. 217-226). 3. Szumilas E.M. (2005). Gotowość do nauki czytania i pisania dzieci siedmioletnich z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju. [W]: Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w ekosystemie. (red.). W. Pilecka, A. Ozga, P.Kurtek. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej. (s. 199-210). 4. Franiczek W. (1994). Rozwój intelektualny i zaburzenia zachowania dzieci leczonych z powodu ostrej białaczki limfoblastycznej. Pediatria Polska, 1. 12. Zajęcia praktyczne - diagnozowanie rozwoju poznawczego z uwzględnieniem specyfiki tego rozwoju u dzieci przewlekle chorych. Test Pamięci Wzrokowej Bentona, Test Figury Złożonej Reya, Test 15 Słów Reya, Próby do Badania Dominacji Lateralnej, próba kropkowania. Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci, Test Matryc Ravena w wersji Standart 1. Diagnoza psychologiczna dzieci w wieku szkolnym. T.1. (red.) Z. Dołęga (2010). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. (Rozdział: Sprawność percepcyjna i jej ocena u dzieci w wieku szkolnym. Ocena sprawności intelektualnej dzieci w wieku szkolnym. s. 53-112). 2. Matczak A., Piotrowska A., Ciarkowska W. (1997). Skala inteligencji D.Wechslera dla dzieci wersja zmodyfikowana (WISC-R). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych. 3. Instrukcje/podręczniki do poszczególnych narzędzi badawczych. 5
13. Pomoc psychologiczna i psychoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci przewlekle chorych. Pomoc psychologiczna: psychoterapia, psychoprofilaktyka/prewencja, doradztwo, interwencja kryzysowa, mediacja, rehabilitacja, reedukacja, resocjalizacja. Prewencja distresu u dzieci doświadczających hospitalizacji i interwencji medycznych Zasady i strategie promowania zdrowia psychicznego dzieci z przewlekłymi chorobami somatycznymi Wybrane formy pracy terapeutycznej z dzieckiem przewlekle chorym i jego rodziną Pomoc psychologiczna rodzinie. Zespół wypalenia u terapeutów i osób wspierających 1. Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Perspektywa kliniczna. (red.) W. Pilecka. (2011). Kraków: WUJ. (Rozdział: Wybrane formy pomocy psychologicznej. Psychoterapia dzieci i młodzieży. s. 477-495). 2. Nitendel-Bujakowa E. (2001). Praca terapeutyczna z rodziną chorego psychosomatycznie dziecka w ujęciu systemowym. W: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s.119-131). 3. Pilecka W. (2002). Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wyd. UJ. (Rozdział: Promocja zdrowia psychicznego i prewencja nieprawidłowości rozwoju. s. 169-187). 4. Okla W. (2001). Ryzyko zespołu wypalenia i sposoby jego przezwyciężania u terapeutów i osób wspierających. W: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s. 133-142). 5. Bohdan Z. Opieka nad dzieckiem z chorobą nowotworową refleksje z myślą o przyszłości. s. 479-484. Antoszewska B. Normalizacja warunków życia dzieci i młodzieży z chorobą nowotworową. s. 485-492. Tojza A. Normalizacja warunków życia dziecka z chorobą nowotworową przebywającego na leczeniu szpitalnym. s. 493-498). 1. Michaud P.-A., Suris J.-C., Viner R. (2004). The adolescent with a chronic condition. Part II: healthcare provision. Arch Dis Child, 89, s. 943 949. 2. Szczupał B. (2005). Wykorzystanie książki w terapii dziecka przewlekle chorego w zakładzie leczniczym. [W]: Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w ekosystemie. (red.). W. Pilecka, A. Ozga, P.Kurtek. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej. (s. 473-478). 3. Schier K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP. (Rozdział: Psychoterapia osób chorujących na astmę oskrzelową i ich rodzin. s. 208-225). 4. Januszewski A. (2001). Podstawy i charakterystyczne elementy terapii psychoanalitycznej w chorobach skóry. W: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s. 97-117). 5. Prajsner B., Zając A., Gergont A., Stolarska U. (2007). Diagnoza psychologiczna i metody psychoterapii u dzieci i młodzieży z samoistnymi bolami głowy. 16, 31, s. 35-39. 6. Psychoterapia dzieci i młodzieży. Metody oparte na dowodach. (red.) A.E. Kadzin, J.R. Weisz. (2006). Kraków: WUJ. (Rozdział: Podstawy badań nad terapią dzieci i młodzieży. s. 3-85). 14. Zajęcia praktyczne - Pomoc psychologiczna i psychoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci przewlekle chorych Terapia zabawowa, muzykoterapia, techniki arteterapeutyczne. Relaksacja, Trening Autogenny Schultza. Wizualizacja. Techniki modelowania zachowań, granie ról, trening umiejętności społecznych. Terapia poznawcza. Zajęcia indywidualne i grupowe. Pomoc rodzinie (wspieranie rodziców, rodzeństwa). 1. Pilecka W., Majewicz P., Zawadzki A. (1999). Jak wspomagać psychospołeczny rozwój dzieci niepełnosprawnych somatycznie. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne. 2. Buchalter S.I. (2006). Terapia sztuką. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. 3. Gąsienica-Szostak A. (2003). Muzykoterapia w rehabilitacji i profilaktyce. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 4. Day J. (1994). Twórcza wizualizacja dla dzieci. Sposoby pozytywnego oddziaływania na własne zdrowie. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. 5. Brearley G. (1999). Psychoterapia dzieci niepełnosprawnych ruchowo. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna. 6. Lazarus A. (2000). Wyobraźnia w psychoterapii. Gdańsk: GWP. 7. Kaduson H., Schaefer C. (2002). Zabawa w psychoterapii. Gdańsk: GWP. 8. Barker P. (2000). Metafory w psychoterapii. Gdańsk: GWP. 15. Zajęcia praktyczne - Pomoc psychologiczna i psychoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci przewlekle chorych - c.d. 6
Warunki zaliczenia ćwiczeń: obecność na zajęciach, przygotowanie prezentacji/referatu dla grupy, aktywny udział w omówieniu tematyki zajęć, zaliczenie kolokwium końcowego Obecność: 2 nieobecności nieusprawiedliwione Dyżur : poniedziałek 18.30 19.30, p.321 Kontakt: ulankar@gmail.com Materiały do zajęć: Skrzynka: dzprzch@gmail.com Hasło: dzprzch2012 Literatura uzupełniająca: 1. Gasiulowa A. (1993). Wrażliwość empatyczna dzieci z dysfunkcją narządu ruchu a ich środowisko rodzinne, Bydgoszcz: Wyd. WSP. 2. Gerc K., Przetacznik J. (1997). Wiedza o schorzeniu oraz jej wpływ na funkcjonowanie dzieci z głęboką skoliozą, [w]: Rocznik Naukowo-Dydaktyczny AP, z. 205, Prace Psychologiczne VII, red. W. Pilecka, A. Maurer. 3. Januszewska E. (2001). Psychosomatyczne aspekty choroby skóry (Neurodermitis). [w]: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Psychosomatyka, red. L.Szewczyk, A.Kulik. Lublin: TN KUL (s.79-96). 4. Kowalik S., Brzeziński J. (1993). Diagnoza kliniczna. [w]: H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa: PWN. 5. Nowakowska M. T. (1983), Psychologiczne aspekty chorób przewlekłych, trwałego upośledzenia zdrowia, oraz chorób nieuleczalnych i zagrażających życiu, [w]: M. Jarosz (red.), Psychologia lekarska. Warszawa: PZWL. 6. Thompson R. J., Gustafson K. E. (1996). Epidemiology and classification, in: R. J. Thompson, K. E. Gustafson, Adaptation to chronic childhood illness, Washington, APS. 7. Sauer R. (1993). Dzieci wobec cierpienia. Warszawa: PAX. 8. Sęk H. (1997), Psychologia wobec promocji zdrowia, [w]: I. Heszen_Niejodek, H. Sęk, Psychologia zdrowia, Warszawa, PWN 9. Ślenzak J. (1984), Uczeń z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju, Warszawa, WsiP. 10. Trzęsowska-Greszta E. (1994), Psychologiczne problemy dziecka chorującego na białaczkę, Zdrowie Psychiczne, 1 2 11. Wallander J. L., Thompson R. J. (1995). Psychosocial adjustment of children with chronic physical condition, in: M. C. Roberts, Handbook of pediatric psychology, London, Guilford Press. 12. Werka T. (1997). Stres i ból. [W]: T. Górska, Grabowska A., Zagrodzka J, Mózg a zachowanie. Warszawa: PWN. 7