IMPORTER: educarium spółka z o.o. ul. Grunwaldzka 207, 85-451 Bydgoszcz tel. (52) 32 47 800, faks (52) 32 10 251, 32 47 880 e-mail: info@educarium.pl portal edukacyjny: www.educarium.pl sklep internetowy: www.sklep.educarium.pl LITERKI MAGNETYCZNE WIELKIE 210-3590 Propozycja celów wraz ze zróżnicowaną tematyką oraz ćwiczeniami została stworzona przez Wydział Pedagogiki AIJU (Instytut Badań Technologicznych nad Zabawkami) MINILAND & EDUCARIUM PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY LITERKI MAGNETYCZNE WIELKIE W jaki sposób wykorzystać zabawki jako pomoce dydaktyczne w klasie ALFABET / Proponowane ćwiczenia Edukacja Przedszkolna WSTĘP Zabawa to niezbędna forma aktywności w dzieciństwie. Niemniej jednak, możliwości kształcenia poprzez zabawę nie zostały jeszcze w pełni wykorzystane w środowiskach edukacyjnych W ten oto sposób zabawki mogą stać się niezwykle cenną pomocą naukową dla nauczycieli, świadomych korzyści wynikających z realizacji celów i treści edukacyjnych w dynamicznej i atrakcyjnej formie zabawy dla dzieci. Miniland i educarium dołożyły wszelkich starań, aby zapoznać nauczycieli z możliwościami jakie posiadają jego zabawki poprzez przykłady ćwiczeń, które mogą być zrealizowane z ich użyciem. W dalszym ciągu przewodnika zostaną zaprezentowane propozycje ćwiczeń ściśle związane z treściami i celami wyznaczonymi przez prawa o szkolnictwie 1 przeznaczonymi dla etapów kształcenia Przedszkolnego i Wczesnoszkolnego. Sprawdźmy więc jak owe materiały mogą być wykorzystane do zabawy i nauki. OBSZAR KOMUNIKACJI I REPREZENTACJI OBSZAR TOŻSAMOŚCI I AUTONOMII OSOBISTEJ Podstawowe cele Koordynacja percepcyjno-motoryczna w identyfikacji graficznej Odkrywanie i użycie własnych możliwości motorycznych i sensorycznych Identyfikowanie i kreślenie liter. Nawyki percepcyjno-motoryczne w przestrzeni: kierunkowość. Postrzeganie i odczuwanie własnego ciała: dotyk. Fonemy i ich zapis graficzny. Wykorzystanie zróżnicowanych technik plastycznych. 1 przyp.tłum.: w oryg. LOGSE [Ley Orgánica General del Sistema Educativo]: Ogólna Ustawa Organiczna o Systemie Edukacji Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o.
2 Zapis graficzny wybranych liter. Użycie zmysłów: dotyk. Koordynacja i kontrola precyzyjnych umiejętności manipulacyjnych Zaufanie do własnych możliwości działania. Zainteresowanie ćwiczeniami oraz przyjemność z ich wykonywania. Wykorzystując jedynie szablony z wyciętym kształtem liter, możemy pracować nad kierunkiem pisowni na wiele sposobów: Dotykowy: Do odwrotnej strony szablonów można przyczepić różnego rodzaju materiały, takie jak np. tkanina, papier ścierny, bawełna, etc. dzięki czemu pracujemy nie tylko nad kierunkiem pisowni, ale także nad zmysłem dotyku. Zadanie polega na przesuwaniu palcem po wypełnieniu litery i posuwaniu się w odpowiednim kierunku. Inną możliwością jest przyczepienie szablonów do różnych powierzchni: drewna (np. ławki), ścian, szkła (np. okna), etc. Rysowanie przy pomocy szablonu: Do odwrotnej strony szablonu z wyciętymi literami można przyczepić kartkę papieru, aby dzieci mogły powtórzyć litery w odpowiednik kierunku. W tym przypadku można wykorzystać wszelkiego rodzaju przyrządy do rysowania, takie jak np. malowanie palcami, kredy, kredki świecowe, ołówek, kredki itp. To ćwiczenie pozwala na pracę zarówno na powierzchni pionowej (tablica) jak i na powierzchni poziomej (stół). Wypełnianie szablonu: Przymocować na odwrotnej stronie szablonu kartkę papieru. Uczniowie powinni posuwać się zgodnie z kierunkiem pisowni liter, przyklejając do papieru różne materiały tj. naklejki, kolorowe wycinanki, skrawki gazety, etc. Uwaga: Powłoka materiału, z którego zostały wykonane szablony jest zmywalna i można ją łatwo przyczepić do różnych powierzchni za pomocą masy mocującej. OBSZAR KOMUNIKACJI I REPREZENTACJI OBSZAR TOŻSAMOŚCI I AUTONOMII OSOBISTEJ Wykorzystanie koordynacji oko-ręka do zadań związanych z zapisem graficznym. Identyfikowanie, rozpoznawanie i kreślenie liter. Nawyki percepcyjno-motoryczne w przestrzeni: kierunkowość. Fonemy i ich zapis 2 przebieg, procedura, postępowanie Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 2
Zapis graficzny wybranych liter. Koordynacja i kontrola precyzyjnych umiejętności manipulacyjnych. Dyskryminacja słuchowa i wzrokowa liter alfabetu. Zaufanie do własnych możliwości działania. Inicjatywa i chętne uczestnictwo w zabawie. LOTERIA LITER Nauczyciel lub nauczycielka rozdaje uczniom po jednej kartce papieru podzielonej na dziewięć kwadratów (rodzaj kartonika do bingo) i umieszcza wszystkie litery alfabetu w woreczku. Każde dziecko losuje po jednej literze, powtarza kierunek pisowni, przepisuje ołówkiem na swój kartonik" i odkłada literę do worka, i tak powtarza tę samą czynność aż uzupełni wszystkie 9 pól na swoim kartonie. Zależnie od poziomu grupy można również rozdać dzieciom "kartonik" wcześniej przygotowany przez nauczyciela bądź nauczycielkę. Kiedy każde dziecko będzie już miało uzupełniony kartonik, należy rozpocząć loterię liter. Każdą wyciągniętą z worka literę należy umieścić w widocznym dla całej grupy miejscu; dziecko, które ma tę samą literę na swojej kartce, poprawia literę na kolorowo. Dziecko, które pierwsze pokoloruje litery na swoim "kartoniku", zgłasza to nauczycielowi, który sprawdza je, powtarzając kierunek pisowni z całą grupą. Inne ćwiczenie Loteria dwóch liter. Nauczyciel bądź nauczycielka rozdaje dzieciom jedną kartkę i dwa szablony liter. Ćwiczenie polega na narysowaniu liter na kartce papieru zgodnie z kierunkiem ich pisowni, wykorzystując do tego szablon w wyciętym kształtem liter. W ten sposób, dzieci przygotowują loterię z dwóch liter. Mechanizm gry jest identyczny z wcześniej przedstawionym. OBSZAR KOMUNIKACJI I REPREZENTACJI OBSZAR TOŻSAMOŚCI I AUTONOMII OSOBISTEJ Zainteresowanie językiem pisanym i docenienie jego wartości jako narzędzia informacji i rozrywki. Wykorzystanie koordynacji oko-ręka potrzebnej do zadań związanych z zapisem graficznym. Język pisany jako środek komunikacji i rozrywki. Nawyki percepcyjno-motoryczne w przestrzeni: kierunkowość. Zapis graficzny własnego imienia. Identyfikacja wybranych wyrazów ważnych dla dziecka, które to odnoszą się do jego codziennego otoczenia: imię. Dyskryminacja słuchowa i wzrokowa fonemów i liter. Docenienie użyteczności języka pisanego jako środka komunikacji, informacji i rozrywki. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 3
Każde dziecko pisze swoje imię na kartce papieru z pomocą nauczyciela bądź nauczycielki (postarajmy się, żeby litery imienia były duże i zajmowały całą powierzchnię kartki). Nauczyciel bądź nauczycielka umieszcza wszystkie litery w worku i losuje jedna po drugiej. Każdą literę należy nazwać i pokazać grupie, wskazując kierunek pisowni na szablonie. Wszystkie dzieci kreślą literę w powietrzu zgodnie z kierunkiem jej pisowni. Dziecko, które rozpozna daną literę w swoim imieniu, powtarza ją kolorując. Zadanie należy kontynuować do momentu, w którym każde dziecko pokoloruje każdą literę w swoim imieniu. Grę można utrudnić poprzez zwiększenie liczby imion (np. imię dziecka oraz imię kolegi bądź koleżanki, etc.). 3 Cel Wykorzystanie języka jako źródła rozrywki, informacji i kształcenia w celu osobistego i językowego rozwoju. Związek język ustny - język pisany: związek fonem - litera. Alfabet i porządek alfabetyczny. Dyskryminacja słuchowa i wzrokowa fonemów i liter. Porządek alfabetyczny. Ciekawość odkrywania zasad, które regulują język. Przyjemność z wykonywanego ćwiczenia. Umieścić litery w porządku alfabetycznym w miejscu widocznym dla całej grupy. Wszystkie dzieci powinny zamknąć oczy, z wyjątkiem jednego dziecka, które podchodzi do alfabetu i zamienia miejscami 2 litery; następnie dzieci zgadują, które litery zmieniły miejsce. Dziecko, które poprawnie odgadnie zmianę, powinno umieścić je w odpowiednim miejscu i powtórzyć kierunek pisowni każdej z nich. Następnie to samo dziecko zamienia dwie litery, podczas gdy reszta grupy ma zamknięte oczy. W ten sposób należy kontynuować ćwiczenie. Inny wariant gry: W tym przypadku, zamiast zamiany 2 liter miejscami, należy odwrócić jedną literę, ukrywając ją. Przebieg zabawy jest podobny do poprzedniego trybu: podczas gdy grupa zamyka oczy, jedno z dzieci podchodzi do alfabetu i odwraca jedną z liter. Następnie dzieci mają za zadanie odgadnąć, która z liter została ukryta. Dziecko, które udzieli poprawnej odpowiedzi, umieszcza literę w odpowiednim miejscu i powtarza kierunek pisowni tej litery. W ten sposób należy kontynuować ćwiczenie. 3 język polski Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 4
Łączenie językowych i niejęzykowych środków wyrazu w celu interpretacji i tworzenia wiadomości o różnych intencjach komunikacyjnych. Rozwój kreatywności i wyobraźni wykorzystując ludyczny potencjał języka, stosując różne formy przyswajania wiedzy oraz nabywając nowe. Ludyczny aspekt języka. Alfabet i porządek alfabetyczny. Podstawowe słownictwo. Grupowe zagadnienie zabaw z użyciem słów. Wprowadzenie do wyszukiwania słów w słowniku. Odkrywanie i wykorzystanie ludycznych możliwości języka. Nauczyciel bądź nauczycielka rozdaje każdemu dziecku kartkę papieru wraz z jedną literą alfabetu, te z kolei mają za zadanie narysować jeden przedmiot, który rozpoczyna się na wskazaną literę. Można wykluczyć litery, nad którymi jeszcze nie pracowano. Nauczyciel bądź nauczycielka powinni zaplanować ćwiczenie odpowiednio wcześniej, wybierając spośród liter, które pozwolą na utworzenie wyrazów związanych z podstawowym słownictwem, nad którym mają zamiar pracować. Jeśli któreś z dzieci ma problem z odnalezieniem słów zaczynających się na wskazaną literę, by móc wykonać swój rysunek, może ono skonsultować je w słowniku. Po skończeniu rysunków nauczycielka bądź nauczyciel wybiera kilkoro dzieci, aby te wykonały hieroglif, z uwzględnieniem jedynie pierwszej litery słowa, które przedstawia każdy rysunek; reszta dzieci ma za zadanie odgadnąć słowo, które tworzy się z rysunków. Przykład: Kiwi Ogórek Truskawka K O T Dziecko, które odgadnie słowo, tworzy je, wykorzystując kształty liter alfabetu, po czym powtarza kierunek ich pisowni i przepisuje. Nauczyciel ponownie tworzy słowo przy użyciu rysunków i kontynuuje w ten sposób, aż do wyczerpania możliwości. Cel Rozwój kreatywności i wyobraźni wykorzystując ludyczny potencjał języka, stosując różne formy przyswajania wiedzy oraz nabywając nowe. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 5
Ludyczny aspekt języka. Alfabet i porządek alfabetyczny. Słownictwo. Grupowe zagadnienie zabaw z użyciem słów. Porządek alfabetyczny i wprowadzenie do wyszukiwania słów w słowniku. Odkrywanie i wykorzystanie ludycznych możliwości języka. Gra w detektywów: Ćwiczenie polega na poszukiwaniu skarbu alfabetycznego. Dzieci mają za zadanie podzielić się na grupy w celu poszukiwania nazw i przedmiotów związanych z alfabetem. Poniżej prezentujemy dwie opcje organizacji ćwiczenia. Opcja 1: Każda grupa ma przydzielone kilka liter alfabetu, np.: A B C D E F G H I grupa I J K L M N O P II grupa R S T U W X Y Z III grupa Grupie zostają rozdane kształty liter, podczas gdy szablony z wyciętymi literami zostają umieszczone w widocznym dla wszystkich miejscu. Dzieci mają za zadanie odnaleźć po jednym przedmiocie, którego pierwsza litera wyrazu rozpoczyna się na litery, które posiada grupa. Grupa może szukać przedmiotów, bądź też wycinków z gazet. Kiedy już przedmioty zostaną zgromadzone, dzieci mają za zadanie napisać nazwy przedmiotów (z pomocą nauczyciela). Następnie każda grupa po kolei prezentuje w porządku alfabetycznym: literę, nazwę i przedmiot. Jeżeli uważamy, że istnieje taka potrzeba, można usunąć trudniejsze litery, tj. X, Y, etc. W przypadku, gdy dzieci mają trudność z odnalezieniem niektórych słów czy przedmiotów, powinny one sprawdzić je w słowniku. Można również wprowadzić do gry wariant czasu. Opcja 2: Każda grupa szuka przedmiotów bądź wycinków z gazet odpowiadających każdej literze alfabetu. Cel Rozwój kreatywności i wyobraźni wykorzystując potencjał języka, stosując różne formy przyswajania wiedzy oraz nabywając nowe. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 6
Ludyczny aspekt języka. Relacja fonem-litera i ich grupowanie. Dekodyfikacja i kodyfikacja w oparciu o wiedzę na temat kodu języka pisanego. Zrozumienie tekstu pisanego. Odkrywanie i wykorzystanie ludycznych możliwości języka. Ćwiczenie polega na odnalezieniu brakującej litery w słowach utworzonych z kształtów liter. Słowa zostaną wybrane spośród liter, nad którymi obecnie pracuje się na zajęciach i/lub podstawowego słownictwa z Działu Tematycznego, w którym zostało zawarte owe ćwiczenie. Nauczyciel bądź nauczycielka tworzy słowa przy użyciu kształtów liter. Następnie umieszcza wybrane słowo w widocznym miejscu, usuwając literę, nad którą chce pracować. Dzieci mają za zadanie odgadnąć jakiej litery brakuje w wyrazie; pierwsze dziecko, które prawidłowo odgadnie brakującą literę, umieszcza ją w odpowiednim miejscu i powtarza kierunek jej pisowni. Aby utrudnić zadanie, można przygotować trzy poziomy trudności: Poziom 1 (Edukacja przedszkolna): Należy umieścić wszystkie litery z wyjątkiem litery, nad którą pracujemy, a w jej miejsce wstawiamy jedynie szablon z wyciętym kształtem litery. Dzieci mają za zadanie na zmianę odgadnąć literę, następnie odpowiednio ją wymówić oraz powtórzyć kierunek jej pisowni. K O T Poziom 2: Należy umieścić wszystkie litery z wyjątkiem litery, którą dzieci mają odgadnąć. Obok słowa należy umieścić kilka innych podobnych liter, a wraz z nimi również tę brakującą. Dziecko wybiera jedną z nich i umieszcza w odpowiednim miejscu, a następnie czyta utworzone słowo. Jeżeli jest to prawidłowe słowo, powtarza kierunek jego pisowni, a następnie przepisuje. K G R O T Poziom 3: W tym przypadku dzieci mają za zadanie odgadnąć brakującą literę. O T Dzięki tym ćwiczeniom można pracować nad ortografią słów, np. ó, h, ż, etc. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 7
UWAGA: Możliwości dydaktyczne wzrastają jeżeli oprzemy się na większej ilości odniesień tematycznych. Jednakże, opierając się na jednym odniesieniu tematycznym, istnieje możliwość powiązania wielu słów, np. wybranych słów związanych z jesienią: LIŚĆ, CHMURA, KALOSZ, ORZECH, WIATR, etc. Wykorzystanie języka jako źródła rozrywki, informacji i kształcenia w celu osobistego i językowego rozwoju. Wybrane słownictwo dla każdego działu tematycznego. Alfabet i porządek alfabetyczny. Porządek alfabetyczny oraz wprowadzenie do wyszukiwania słów w słowniku. Dyskryminacja słuchowa i wzrokowa fonemów oraz liter. Chęć wyszukiwania słów w słowniku, co przyczynia się do większej dokładności leksykalnej. Umieścić alfabet w porządku alfabetycznym w miejscu widocznym dla całej grupy. Jedno z dzieci wstaje i powtarza kierunek pisowni litery A i mówi, np.: Pirat jest chory i może jeść jedynie (Arbuzy). Następne dziecko powtarza kierunek pisowni litery B i mówi: Pirat jest chory i może jeść jedynie (Brokuły). Można wybrać każde słowo, którego pierwsza litera odpowiada kolejno przypadającej literze alfabetu. Jeżeli któreś z dzieci ma trudności z którąś z liter, może poszukać słowa zaczynające się na tę literę w słowniku. Inne opcje: Ćwiczenie to można powiązać z działami tematycznymi, nad którymi obecnie pracujemy, np.: Jedzenie: Chciałem zjeść w restauracji, ale mieli tylko (Ananasy) Zwierzęta: Poszedłem/poszłam do lasu i spotkałem... (Aligatora)". Wykorzystanie czytania jako źródła rozrywki, informacji i kształcenia się w celu osobistego i językowego wzbogacenia się. Ludyczny aspekt języka: wykreślanka. Wybrane słownictwo dla każdego działu tematycznego. Relacja fonem-litera i ich grupowanie. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 8
Wykrywanie i rozpoznanie prostych słów. Docenienie korzyści płynących z możliwości ludycznych języka. Na początku należy przygotować wykreślankę wykorzystując do tego szablony bez kształtu liter w środku, a następnie umieszcza w widocznym dla wszystkich miejscu. Litery zawarte w wykreślance powinny odpowiadać działowi tematycznemu, nad którym obecnie pracujemy i/lub literom, które dzieci mogą rozpoznać. W przypadku, gdy mamy tylko jedno odniesienie tematyczne, należy odnaleźć słowa, w których dana litera nie powtarza się. Dziecko, które odgadnie słowo bądź słowa, powtarza poprawny kierunek pisowni każdej litery, następnie dopasowuje kształt litery do pustego szablonu i czyta słowo. Przykłady: Dom L O P Z U Y Ń T S T Ó Ł H I B C D F G J K Zwierzęta C D E F J H I B M R Ó W K A J K L L M N P K O Ń L A I O Uwaga: Wykorzystanie więcej niż jednego odniesienia tematycznego zwiększa możliwości dydaktyczne gry. Copyright 2015 for the Polish translation by educarium sp. z o.o. 9