PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM

YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2006, 3 (48), 107-117 TADEUSZ TRZISZKA, MAREK NOWAK, MAŁGORZATA KAMIERSKA PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM S t r e s z c z e n i e Przedmiotem bada było okrelenie preferencji konsumenckich w zakresie cech jakociowych jaj konsumpcyjnych oraz czstotliwoci ich spoycia. Wyniki bada s odzwierciedleniem poziomu wiedzy konsumentów w zakresie jakoci jaj i cech j kształtujcych. Badania prowadzono na terenie Wrocławia w okresie od czerwca 2005 r. do stycznia 2006 r. metod wywiadu, z wykorzystaniem 335 kwestionariuszy. Badania wykazały, e przecitny konsument zaopatruje si w podstawowe artykuły spoywcze głównie w małych sklepach, a zakupów dokonuje w stałym miejscu. Wykazano take tendencj wzrostow w grupie konsumentów nabywajcych produkty spoywcze, w tym jaja, w duych sieciach handlowych. Wymagania przecitnego nabywcy jaj spoywczych zawaj si jedynie do cech wygldu zewntrznego. Co dziesity respondent nie sprawdza daty wanoci produktu, gdy ufa sprzedawcy. Pochodzenie jaj nie wzbudza wikszego zainteresowania wród nabywców. Generalnie konsumenci nie dysponuj odpowiedni wiedz w kwestii ywnoci i ywienia, zwłaszcza tak cennego surowca jakim s jaja kurze. Wyniki bada ujawniły take brak istotnej wiedzy konsumentów na temat ywnoci ekologicznej, w tym ekojaj lub biojaj. Słowa kluczowe: jaja kurze, badania rynkowe, preferencje konsumenckie, Wrocław Wprowadzenie Wejcie Polski do UE spowodowało zwikszenie konkurencyjnoci na rynku ywnociowym, co skłania wytwórców do przyjcia odpowiedniej strategii, identyfikacji potrzeb i preferencji konsumenckich oraz okrelenie czynników je kształtujcych. Jedynie producenci oferujcy wyroby na odpowiednim poziomie jakoci, spełniajce oczekiwania konsumentów i zaspakajajce ich potrzeby, mog utrzyma si na rynku i osign zyski ze sprzeday. Badanie zachowa konsumenckich, w tym czynników wpływajcych na wybór Prof. dr hab. T. Trziszka, mgr in. M. Kamierska, Katedra Technologii Surowców Zwierzcych i Zarzdzania Jakoci, Wydz. Nauk o ywnoci, ul. C. K. Norwida 25, Akademia Rolnicza, 50-375 Wrocław, dr M. Nowak, Katedra Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa, Wydz. Rolniczy, Akademia Rolnicza, pl. Grunwaldzki 24A, 50-363 Wrocław

108 Tadeusz Trziszka, Marek Nowak, Małgorzata Kamierska ywnoci, znajduje si w zakresie zainteresowania producentów i dystrybutorów ywnoci, stanowi równie przedmiot bada naukowych i analiz marketingowych. Strategia marketingowa przedsibiorstwa, zgodnie z podstawowymi zasadami gospodarki rynkowej, powinna dotyczy produkcji wyrobów moliwych do zidentyfikowania i akceptowanych przez konsumenta [12]. Konsument przy podejmowaniu decyzji o zakupie danego produktu zwraca uwag nie tylko na jego cen, ale coraz czciej na jako, warto odywcz czy wygod uycia. Produkty powinny by zatem atrakcyjne nie tylko z handlowego punktu widzenia, ale take bezpieczne z punktu widzenia zdrowotnego. Ponadto badania zachowa członków gospodarstw domowych wykazuj, e maj oni coraz czciej mniej wolnego czasu i rodków finansowych [5]. Jedn z zasadniczych pozycji w kształtowaniu strategii marketingowej firmy zajmuj potrzeby i preferencje konsumenckie. Preferencje okrelaj postawy ludzi wobec danego produktu wyraajce stopie chci jego zakupu, na podstawie ogólnego wyobraenia o jego cechach. Jest to system ocen i priorytetów, dziki któremu jedne produkty s oceniane wyej ni inne [11]. Preferencje charakteryzuje si równie, jako ogóln predyspozycj w stosunku do okrelonej ywnoci, niezalen od sytuacji, w której si j spoywa [15]. Preferencje konsumenckie w pewnym sensie łcz si równie z pojciem satysfakcji klienta. Zmienno czynników, które wpływaj na satysfakcj i preferencje powoduje, e konsument nie ma stałej skali preferencji w stosunku do danego asortymentu, wród którego moe dokona swoich wyborów [21]. Niektóre preferencje s niezmienne w czasie, inne podlegaj zmianom pod wpływem nastroju czy otoczenia. Na kształtowanie si preferencji wpływ maj midzy innymi takie czynniki, jak: status socjoekonomiczny, wiek, płe, rodowisko kulturowe, rodzina, religia, wzorce wyniesione z dziecistwa, oddziaływania mody i reklamy, jak i wiele innych [11]. Na wybór ywnoci prócz wyej wymienionych czynników wpływ ma równie kontekst, czyli sytuacja wynikajca z miejsca i czasu. Ponadto istotne znaczenie maj zwyczaje oraz okolicznoci, w których dany produkt jest konsumowany [1]. Istotn rol w kształtowaniu preferencji odgrywaj uwarunkowania fizjologiczne, a wród nich najwaniejsze jest charakterystyczne dla kadego człowieka odczuwanie smaku i zapachu oraz pami sensoryczna [11]. Przy wyborze produktów spoywczych konsumenci zawsze bior pod uwag jako, wieo i cen. W coraz wikszym stopniu respondenci uwzgldniaj dbało o zdrowie, dostpno, znajomo produktu, przyzwyczajenie. Natomiast najmniejsze znaczenie respondenci przypisuj reklamie i modzie [2, 29]. Potencjalny konsument przed dokonaniem zakupu ocenia opakowanie, wygld i posta produktu, jego właciwoci, w tym dostpno oraz przydatno i na podstawie tych cech kreuje własne wyobraenie na temat okrelonego towaru. O ile cechy wizualne mog decydowa w momencie robienia zakupu, to z chwil, kiedy produkt zostanie skonsumowany, jego smakowito przejmuje zdecydowanie

PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM 109 główn rol w kształtowaniu ogólnej oceny. Sporód cech sensorycznych smak i zapach pełni kluczow rol w akceptacji danego produktu i kształtowania si preferencji konsumenta [24]. Badania wpływu rónych zmiennych na wybór ywnoci przeprowadzone w krajach Unii Europejskiej wykazały, i najwaniejszymi czynnikami dla 74% respondentów były wieo i jako, cena (43%), walory sensoryczne (38%), bezpieczestwo zdrowotne (32%), i przyzwyczajenia (29%) [1]. Rynek ywnociowy jest obecnie przesycony ofert rónorodnych produktów, wród których wan rol pełni jaja spoywcze. Jest to produkt powszechnie dostpny i wartociowy pod wzgldem odywczym i zdrowotnym, ale jednak wci jeszcze niedoceniany przez krajowych konsumentów. Jaja nale do grupy artykułów ywnociowych spoywanych kadego dnia przez miliony Polaków. Prawo obowizujce w Unii Europejskiej wyeliminowało anonimowo wszelkiej produkcji. Stworzyło to szans dla producentów jaj na wprowadzenie do sprzeday produktów wysokiej jakoci, markowych i rozpoznawanych przez konsumentów, łatwych do zidentyfikowania dziki odpowiednim oznaczeniom. Poprzez właciwe opakowanie mona podnie warto produktu u klienta, wyróni go sporód grupy innych artykułów oraz zasygnalizowa potencjalnemu nabywcy jego jako i korzyci, jakie moe przynie zakup danego produktu [20]. Badania prowadzone nad preferencjami konsumentów zarówno w Polsce, jak i Wielkiej Brytanii, w roku 2000, wykazały, e konsumenci kupuj jaja tak, jak np. cukier, sól czy kaw, czsto bez zastanawiania si nad zakupem, nie stosujc specjalnych kryteriów. Natomiast badania nad zachowaniami konsumentów, które przeprowadzono w Danii i Holandii potwierdziły, i takie czynniki, jak cena oraz warunki utrzymania niosek wpływaj w duym stopniu na konsumpcj jaj i sposób postrzegania tego produktu [28]. Inne badania ankietowe potwierdzaj, e cena jest bardzo istotnym atrybutem wyboru, obok takich czynników, jak: wielko, miejsce zakupu, opakowanie czy metoda produkcji [6]. Respondenci zapytani o preferencje w stosunku do wielkoci jaj, niemal jednogłonie wyraaj dezaprobat w stosunku do jaj małych. Ponad 74% zapytanych osób kupowało jaja due bd rednie, natomiast pozostałe osoby nie wyraały specjalnych preferencji w tym wzgldzie. Preferencje w kierunku jaj duych, przed rednimi i małymi, potwierdzaj równie inne badania konsumentów jaj [7,16]. Celem prowadzonych bada było okrelenie preferencji konsumenckich w zakresie cech jakociowych jaj spoywczych oraz czstotliwoci ich spoycia. Wyniki bada pozwoliły take okreli poziom wiedzy konsumentów dotyczcej jakoci jaj oraz okreli czynniki, jakie w ich przekonaniu j kształtuj.

110 Tadeusz Trziszka, Marek Nowak, Małgorzata Kamierska Materiał i metody bada Badania przeprowadzono na terenie miasta Wrocławia metod wywiadu z wykorzystaniem kwestionariuszy od czerwca 2005 r. do stycznia 2006 r. Prób respondentów dobrano celowo. Sporód 400 respondentów 12 osób zdeklarowało, e nie spoywa jaj i ta grupa nie była brana pod uwag do dalszej analizy. Odpowiedzi na pytania udzieliło łcznie 388 osób, z czego do dalszych bada zakwalifikowano 335 kwestionariuszy. Wikszo pyta kwestionariusza wywiadu miała charakter otwarty. Dziki pozbawieniu respondentów moliwoci korzystania z gotowych wariantów odpowiedzi, uzyskano samodzielne, szczere i wiarygodne opinie dotyczce czynników wpływajcych na ocen jakoci jaj, sposób ich zakupu i spoycia. Wyniki i dyskusja Wyniki bada ujto w tab. 1., w której scharakteryzowano respondentów, uwzgldniajc ich profil demograficzno-ekonomiczny. Sporód 335 osób udzielajcych bezporedniego wywiadu najliczniej reprezentowan grup były kobiety (67,5%) w przedziale wiekowym od 25 do 54 lat (71,3%). Respondenci deklarowali róne poziomy rednich miesicznych dochodów, przypadajcych na członka rodziny. Najwicej osób znalazło si w grupie o dochodach w przedziale od 601 do 800 zł (28,36%) oraz od 801 do 1000zł (22,1%). W województwie dolnolskim przecitne miesiczne dochody przypadajce na jednego członka rodziny w 2004 r. wyniosły 748,86 zł [22]. Jedn z istotniejszych kwestii podjtych w ramach bada było okrelenie kryteriów, jakimi przy zakupie jaj spoywczych kieruj si konsumenci. Głównymi czynnikami okazały si wielko, wieo oraz jako skorupy. Składaj si one na szeroko pojmowan jako, która odgrywa coraz wiksz rol w wiadomoci konsumentów oraz stanowi jeden z waniejszych czynników decydujcych o zakupie zarówno surowca jajczarskiego, jak i wszystkich innych artykułów spoywczych [3, 17]. Znaczenie cech jakociowych produktu oraz jego wieoci zostało potwierdzone w licznych badaniach dotyczcych zarówno poszczególnych rodzajów ywnoci m.in. soków owocowych [24], produktów mlecznych i misnych [15] oraz ogólnie ywnoci [2, 14]. Przekształcenia sytuacji demograficzno-społecznej Polski, które upodobniły nas do wysoko rozwinitych krajów europejskich, spowodowały rozwój nowych trendów w zachowaniach ywieniowych Polaków. Współczesny konsument yje w stanie chronicznego niedoboru czasu. Wpływa to na zwikszanie si popytu na ywno wygodn i wysoko przetworzon [4]. Zmianom podlega równie czstotliwo oraz miejsce dokonywania zakupów. T a b e l a 1

PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM 111 Struktura społeczno-ekonomiczna respondentów. Socio-economic structure of the respondents. Liczba odpowiedzi Płe / Sex Answers Kobieta / Female Mczyzna / Male 226 109 [%] 67,46 32,54 Razem / Total 335 100,00 Wiek / Age do 24 lat / below 24 years 25-54 lata / 25-54 years 55-75 lat / 55-75 years powyej 75 lat / over 75 years 42 239 48 6 12,54 71,34 14,33 1,79 Razem / Total 335 100,00 Wykształcenie / Education podstawowe / primary zawodowe / vocational rednie / secondary wysze / higher 0 100 117 118 0,00 28,17 34,92 36,91 Razem / Total 335 100,00 rednie miesiczne dochody przypadajce na członka rodziny Average monthly income per each family member do 600 zł / below 600 PLN 601-800zł / 601-800 PLN 801-1000 zł / 801-1000 PLN 1001-1200 zł / 1001-1200 PLN 1201-1500 zł / 1201-1500 PLN powyej 1500 zł / over 1500 PLN brak odpowiedzi / no answer 34 84 74 46 42 20 35 10,15 28,36 22,10 13,73 12,54 2,68 10,44 Razem / Total 335 100,00 Liczba osób w gospodarstwie domowym Number of persons in a household 1 os. / 1 2 os. / 2 3 os. / 3 4 os. i powyej / 4 and more ródło: / Source: [13] 32 104 129 71 9,55 31,04 38,51 20,90 Razem / Total 335 100,00 Ostatnio przeprowadzone badania dowodz, e przecitny konsument najczciej wybiera si na zakupy do pobliskiego sklepu osiedlowego [18, 17]. W badaniach

112 Tadeusz Trziszka, Marek Nowak, Małgorzata Kamierska własnych obserwacje te znalazły potwierdzenie, gdy wikszo respondentów (41,3%) dokonywała zakupów jaj włanie w małych, osiedlowych sklepach, znajdujcych si w pobliu miejsca zamieszkania. Spora liczba wybierała jako miejsce zakupu równie supermarkety (łcznie 35%). W porównaniu z wczeniejszymi badaniami upodoba konsumentów jaj, mona zauway tendencj wzrostow zakupów w takich placówkach. W badaniach z 1996 r., głównym miejscem zakupu okazał si plac targowy, a nastpnie sklep spoywczy, natomiast procent konsumentów nabywajcych jaja w supermarketach był znikomy [23]. Z biegiem lat udział ludzi kupujcych jaja na bazarach i targach malał na rzecz sklepów oraz duych orodków handlowych [6, 16]. W trakcie bada mona było zauway, e wikszo konsumentów miała problem z szybk odpowiedzi na pytania dotyczce kryteriów wyboru jaj, jak równie metod okrelania ich wieoci czy wyróników jakoci jaj. Jak wynika z bada, nabywcy od lat stosuj podobne kryteria zarówno wyboru, jak i oceny jakoci jaj konsumpcyjnych. Wielko (masa) jaja została przez respondentów wybrana jako najwaniejsze kryterium zakupu jaj spoywczych, co potwierdza liczba wskaza jaj rednich i duych (ponad 50%), jako najchtniej kupowanych. Konsumenci preferuj jaja o duej masie, wytrzymałej i czystej skorupie, barwy brzowej [6, 23]. Wygld i wielko jaj znalazły si na czołowych miejscach w badaniach preferencji przeprowadzonych w 1998 r. na zlecenie firmy Hartmann [16]. Szczególnie wane miejsce w preferencjach przy zakupie jaj zajmuje skorupa. We wczeniej przeprowadzonych badaniach, barwa skorupy odgrywała istotn rol przy wyborze jaj, cho w badaniach własnych na t cech wskazało jedynie niewiele ponad 10% respondentów. Jeszcze kilka lat temu zarówno barwa skorupy, jak i samego ółtka, znalazły si wród atrybutów determinujcych zakup [7, 25]. Krajowi konsumenci preferuj jaja o brzowej barwie skorupy [10, 25], a na rynku polskim ju od dawna jaja takie stanowi zdecydowan wikszo oferty rynkowej. Jeszcze do niedawna konsumenci z reguły nie rozróniali metod produkcji jaj. Jaja dzielono na wiejskie i fermowe, preferujc w przewaajcej iloci te pierwsze [6]. Pochodzenie stanowiło wany czynnik wyboru jaj, cho pogldy na temat wartoci poszczególnych rodzajów jaj wynikały z błdnych przekona [28]. W badaniach własnych pochodzenie jaj nie miało wikszego znaczenia dla ich nabywców. Pomimo faktu, e na kadym opakowaniu widnieje nazwa producenta, jedynie cz respondentów (38,21 %) zwracała na tak informacj uwag. Ponad połowa respondentów (61,8%) stwierdziła, e producent nie ma dla nich wikszego znaczenia. Pochodzenie jaj okazało si wane głównie dla osób zaopatrujcych si w nie na bazarach oraz tych, którym jaja dostarczane były do domu przez drobnych producentów. Wyniki te zaprzeczaj badaniom sprzed kilku lat, w których a 80% ankietowanych wyraziło zainteresowanie umieszczeniem na

PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM 113 opakowaniu informacji o typie hodowli kur, a 51% domagało si informacji o producencie [28]. Wymagania przecitnego konsumenta co do jakoci jaj odnosz si przede wszystkim do zewntrznych cech wygldu. Czynniki takie, jak pochodzenie czy metoda hodowli na ogół nie s brane pod uwag. Jak wynika z przeprowadzonych dotychczas bada rynkowych, poziom wiedzy konsumentów na temat jakoci jaj jest zdecydowanie niewystarczajcy. Konieczna jest w tym wzgldzie dalsza edukacja [26, 28]. W badaniach konsumenckich, jaja kur yjcych na wolnym wybiegu oceniane były wyej od jaj fermowych. Rónice w ocenie zacierały si jednak w momencie, gdy oceniajcych pozbawiono wiedzy o pochodzeniu jaj [28]. wiadczy to o silnym wpływie na preferencje i postawy, jaki maj własne - słuszne bd nie - przekonania. Wiele osób udzielało odpowiedzi po chwili zastanowienia lub po naprowadzeniu przez ankietera. Na tej podstawie, jak równie na podstawie odpowiedzi na pytania o informacje, na jakie zwraca si uwag przy zakupie, mona sdzi, e przecitny konsument wci zbyt mało uwagi powica zapoznaniu si z informacjami umieszczonymi na etykietach opakowania. Zakupu dokonuje bez wikszego zastanowienia, rutynowo bd z przyzwyczajenia, od czasu do czasu skuszony reklam, promocj lub efektownym opakowaniem. Badania własne wykazały, e informacja o wieoci jest najwaniejsza dla wikszoci konsumentów. Na etykiecie szukaj take informacji o klasie wagowej jaj, ich pochodzeniu, czy te liczbie w opakowaniu. Dla niespełna 20% respondentów istotna okazała si cena. Cena jako kryterium wyboru wystpiła równie we wczeniejszych badaniach preferencji konsumenckich zarówno jaj, jak i pozostałych artykułów ywnociowych [16, 29]. Wysze znaczenie cenie przypisywały osoby, które deklarowały si niszymi dochodami. Cena jaj powinna by atrybutem branym pod uwag przy ich zakupie, gdy w porównaniu z innymi produktami zwierzcymi jest niewielka a warto odywcza treci jaj jest bardzo wysoka. Ciekawym zjawiskiem jest pojawienie si na rynku, kilka lat temu, produktu noszcego nazw biojaja, który budzi liczne kontrowersje wród ekspertów z dziedziny produkcji drobiarskiej. Jak zauwaono w badaniach zachowa konsumenckich na rynku ywnoci oraz trendów jakie si na nim pojawiaj, zainteresowanie artykułami ekologicznymi ronie zwłaszcza w krajach wysoko rozwinitych, wród ludzi młodych i wykształconych [12]. Pojawia si coraz wicej konsumentów dbajcych o zdrowie i zainteresowanych ywnoci wysokiej jakoci, wyprodukowan w naturalnych warunkach, niewpływajcych negatywnie na stan rodowiska. Konsumenci przekonani s o wyszych walorach odywczych i zdrowotnych produktów ekorolnictwa i skłonni s zapłaci za nie du wysz cen [19]. Podajcy za zachodnimi trendami krajowi producenci jaj widzieli w biojajach szans na rozszerzenie asortymentu i zaspokojenie potrzeb nowej grupy konsumentów. W badaniach własnych zakup jaj ekologicznych zdeklarowało prawie 30% respondentów, w tym 10% przyznało si do ich zakupu od

114 Tadeusz Trziszka, Marek Nowak, Małgorzata Kamierska czasu do czasu. Jest to wynik zdecydowanie zawyony. Kolejne pytanie wyjaniło bowiem, e wikszo z tych osób błdnie pojmuje pojcie ekojaja, pomimo deklaracji znajomoci rónicy pomidzy jajami eko a tradycyjnymi. Prawie 60% zapytanych osób stwierdziło, e zna rónice midzy wyej wymienionymi rodzajami jaj. Dla sporej liczby nieuwiadomionych konsumentów ekojaja kojarzone s z jajami wiejskimi, znoszonymi przez kury chowane w przydomowych zagrodach, gdzie maj dostp do trawy i s karmione naturalnymi paszami. Badania pozwoliły okreli równie czstotliwo spoycia, miejsce zakupu i preferowan posta w jakiej konsumowane s jaja. Niespełna jedna trzecia respondentów deklarowała spoycie jaj na poziomie 3 lub 4 sztuk tygodniowo. Prawie co dziesita osoba konsumowała jaja czciej, tj. pi, sze razy w tygodniu, a nawet codziennie. Około połowa badanych relatywnie rzadko konsumowała jaja. Ich spoycie kształtowało si na poziomie jednego do dwóch jaj tygodniowo. Uredniajc i porównujc wyniki bada własnych z szacunkowym krajowym spoyciem jaj za 2005 r., który wyniósł 218 sztuk na osob w cigu roku [9], jest ono nisze. Czynnikiem rónicujcym dane krajowe i te uzyskane w badaniu własnym jest zapewne fakt, e wszystkie dane zamieszczane w rocznikach dotycz liczby spoytych jaj wraz ze wszystkimi przetworami i produktami, które jaja zawieraj. Szacuje si, e do polskiego przemysłu trafia około 10% krajowej produkcji jaj spoywczych, co wyjania tak wysoki wynik [8]. Według danych dotyczcych województwa dolnolskiego w 2004 r. przecitny mieszkaniec skonsumował około 15 sztuk (rednio 15,06) jaj w przecigu miesica, co rednio wynosi 3-4 jaja na tydzie, ale s to równie dane uwzgldniajce zarówno sam produkt, jak i jego przetwory [22]. W obu przypadkach mona stwierdzi, e w Polsce wystpuje relatywnie niski poziom konsumpcji jaj spoywczych. Pomimo faktu, e od wielu lat odnotowuje si z roku na rok coraz wysze spoycie tego produktu, to daleko nam do wielu krajów Unii Europejskiej. W 2004 r. spoycie jaj w Polsce na jednego mieszkaca było nisze ni w Hiszpanii, Danii i we Francji, odpowiednio o 33,5; 26,9 i 23,5% [9]. Rónica ta wynika m.in. z niedostatecznego poziomu wiedzy konsumenta na temat walorów odywczych i zdrowotnych jaj, jak równie z pozostałej wci w pamici obawie przed szkodliwoci cholesterolu zawartego w ich treci. Problemem moe by równie czas potrzebny do przygotowania posiłków z jaj, w momencie kiedy coraz wicej ludzi korzysta z szybkich przeksek lub wybiera posiłki w lokalach gastronomicznych. Rozwizaniem tego problemu mogłyby by gotowe produkty bd półprodukty z jaj, czego przykładem jest rynek amerykaski. W wielu krajach Unii Europejskiej oraz w Stanach Zjednoczonych prowadzone s liczne kampanie promocyjne, których celem jest edukowanie konsumenta w zakresie wiedzy o jakoci jaj, a przy tym wzbudzenie jego zaufania do bezpieczestwa tego surowca. Na kampanie promujce jaja spoywcze, czy te nowe lub wzbogacone produkty z jaj, wydaje si na całym wiecie ogromne pienidze, co jednak skutkuje zwikszonym popytem, utrzymujcym si na wysokim poziomie. W Polsce brakuje wci organizacji zrzeszajcej wszystkich

PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM 115 producentów i przetwórców jaj, której celem byłoby prowadzenie działa promujcych polskie jaja i wpływanie na wzrost ich sprzeday na rynku. Elementami strategii marketingu-mix s: produkt, w tym przypadku jaja, cena, dystrybucja, promocja. W ostatnim czasie poprawiła si co prawda jako surowca oraz poziom jego prezentacji, ale brakuje wci odpowiedniej promocji i reklamy. Cena jaj w porównaniu z innymi znacznie droszymi artykułami pochodzenia zwierzcego nie jest wysoka i powinna zachca konsumentów do zakupu. Jak do tej pory odnotowana była tylko jedna próba reklamy jaj. Miało to miejsce w czasie zawodów Strong Man w 2003 r. Całe przedsiwzicie reklamowo-promocyjne było zrealizowane wspólnymi siłami wiodcych producentów jaj, zrzeszonych w Krajowej Izbie Producentów Drobiu i Pasz w Poznaniu [27]. Nie baczc na trafno kampanii, próba zareklamowania jaj jest godna naladowania. Podsumowanie Wyniki bada potwierdziły rozwój nowych trendów, które zrodziły si w ostatnich latach w wyniku zmian stylu ycia oraz warunków społeczno-gospodarczych i spowodowały przekształcenia modelu konsumpcji polskiego społeczestwa. Zmiany te wyraziły si przez to, e: przecitny konsument zaopatruje si w podstawowe artykuły spoywcze głównie w małych sklepach, a zakupów dokonuje w stałym miejscu, utrzymuje si tendencja wzrostowa konsumentów nabywajcych produkty spoywcze w supermarketach. Wymagania przecitnego nabywcy jaj spoywczych zawaj si jedynie do zewntrznych cech wygldu. Konsumenci poszukuj jaj duych o wytrzymałej, czystej skorupie i brzowej barwie. Dla wielu nabywców równie cena jaj pozostaje jednym z głównych czynników branych pod uwag przy ich zakupie. Wikszo osób sprawdza wieo surowca po dokonaniu zakupu, głównie poprzez ocen cech zewntrznych oraz wewntrznych, w tym zapachu i wygldu treci. Co dziesity respondent nie sprawdza daty wanoci produktu, gdy ufa sprzedawcy. Pochodzenie jaj nie wzbudza wikszego zainteresowania wród nabywców. Jedynie cz respondentów zwraca uwag na informacje o producencie jaj. Generalnie konsumenci nie dysponuj odpowiedni wiedz w zakresie ywnoci i ywienia, zwłaszcza tak cennego surowca, jakim s jaja kurze. Potwierdzono relatywnie niski udział w spoyciu tego surowca w naszym kraju. Niespełna jedna trzecia respondentów konsumuje trzy lub cztery jaja tygodniowo, a czstsze spoycie deklarowała co dziesita osoba. Prawie połowa zapytanych nabywców spoywa jaja rzadko, najczciej w formie przetworzonej. Wyniki bada wykazały take brak istotnej wiedzy konsumentów w zakresie ywnoci ekologicznej, w tym take biojaj. Dua liczba respondentów mylnie kojarzy ekojaja z jajami wiejskimi, sprzedawanymi na placach targowych.

116 Tadeusz Trziszka, Marek Nowak, Małgorzata Kamierska Trudnoci w wymienieniu informacji, na jakie konsument zwraca uwag przy zakupie mog wiadczy, e wci zbyt mała liczba osób zapoznaje si z informacjami umieszczonymi na opakowaniach. Problematyka preferencji ywieniowych powinna by poddana dalszym badaniom oraz uwzgldniona w procesie edukacji ywieniowej konsumentów. Literatura [1] Babicz-Zieliska E.: Czynniki wpływajce na wybór ywnoci, Konsument ywnoci i jego zachowania rynkowe. Ogólnopol. Konf. Nauk. 12-13. 10. 2000, Warszawa 2000, s. 245-253. [2] Babicz Zieliska E.: Zachowanie konsumenta w stosunku do ywnoci i ywienia. ywno. Nauka. Technologia. Jako, 2001, 4 (29) Supl., 5-13. [3] Babicz-Zieliska E.: Rola konsumenckiej oceny jakoci produktów ywnociowych w warunkach konkurencji. Biuletyn Naukowy, 2003, 20, 151-154. [4] Cegielska-Radziejewska R., Kijowski J.: Wygodne, wzbogacone i bezpieczne produkty z jaj. Przegl. Piek. Cuk., 2002, 7, 2-8. [5] Chmielewska B.: Zachowania producentów rolnych i konsumentów w wietle rozwoju współczesnego marketingu. Konsument ywnoci i jego zachowania rynkowe. Ogólnopol. Konf. Nauk. 12-13. 10. 2000, Warszawa 2000, s. 21-32. [6] Cywa-Benko K., Krawczyk J., Strojny J., Wyk S.: Upodobania konsumentów jaj. Polskie Drobiarstwo, 1998, 6, 3-5. [7] Cywa-Benko K., Krawczyk J., Strojny J., Wyk S.: Co preferuj konsumenci? Nowoczesne Rolnictwo, 1999, 4, 37, 45. [8] Dybowski G., Kobuszyska M., Rycombel D., wietlik K. : Rynek drobiu i jaj. Stan i perspektywy. Analizy Rynkowe, 2004, 27, 21-28. [9] Dybowski G., Kobuszyska M., Rycombel D., wietlik K: Rynek drobiu i jaj. Stan i perspektywy. Analizy Rynkowe, 2005, 30, 20-30. [10] Gawcka E.K.: Nioski jaj o białej i brzowej skorupie. Polskie Drobiarstwo, 2001, 11, 7-9. [11] Gawcki J.: Wybrane fizjologiczne uwarunkowania zachowa konsumentów ywnoci, Konsument ywnoci i jego zachowania rynkowe. Ogólnopol. Konf. Nauk. 12-13. 10. 2000, Warszawa 2000, s. 300-306. [12] Gutkowska K., akowska-biemans S.: Zachowania konsumentów rynku ywnoci i ich implikacje dla rozwoju rynku ekoproduktów. Wie i Rolnictwo, 2001, 1 (110), 153-162. [13] Hodun J.: Preferencje konsumenckie w zakresie jaj konsumpcyjnych na terenie miasta Wrocławia. Praca magisterska. Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław 2006, s. 80-99. [14] Jeznach M.: Jako jako kryterium wyborów konsumenckich na rynku ywnoci. Decyzje konsumentów i ich determinanty. Uniwersytet Warmisko-Mazurski, Olsztyn 2003, s. 20. [15] Jeowska-Zychowicz M.: Preferencje ywieniowe i ich uwarunkowania w wietle badania ankietowego. Konsument ywnoci i jego zachowania rynkowe. Ogólnopol. Konf. Nauk. 12-13. 10. 2000, Warszawa 2000, s. 321-330. [16] Kloczkowski A.: Badania rynku jaj i opakowa do jaj w Polsce. Polskie Drobiarstwo, 1998, 11, 35-37. [17] Kosicka M.: Konsument wobec koniecznoci podejmowania decyzji dotyczcych zakupu produktów ywnociowych. Rocz. Nauk. SERiA, 2004, t.vi, z.2, Warszawa - Pozna - Puławy, 138-144. [18] Kowalczuk I., elazna K.: Uwarunkowania zachowa nabywczych polskich konsumentów - wyniki bada. Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 2002, 1-2, 85-92. [19] Łuczka-Bakuła W., Mdrzak C.J.: ywno konwencjonalna, ekologiczna i zmodyfikowana genetycznie- aktualny stan rynku i perspektywy jego rozwoju. Wie i Rolnictwo, 2003, 3, 82-112. [20] Markowska K.: Sprzedawaj korzyci i jako - czyli marketing jaj w skrócie. Hodowca Drobiu, 2001, 3, 11-16. [21] Nieurawska M.: Jako ywnoci a preferencje konsumentów. Przegl. Piek. Cuk., 2002, 7, 8-9. [22] Rocznik Statystyczny Województwa Dolnolskiego, 2005, 189, 191.

PREFERENCJE KONSUMENTÓW JAJ NA RYNKU WROCŁAWSKIM 117 [23] Strojny J.: Wieloatrybutowa analiza preferencji konsumentów jaj. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie. Ekonomika, 1996, Z. 24, 77-88. [24] Suwała G.: Analiza czynników determinujcych konsumenck decyzj zakupu na przykładzie soków owocowych. Konsument ywnoci i jego zachowania rynkowe. Ogólnopol. Konf. Nauk. 12-13. 10. 2000, Warszawa 2000, s. 454-459. [25] Trziszka T.: Zarzdzanie jakoci w procesie produkcji i przetwórstwa jaj. W: Trziszka T. (red.): Jajczarstwo. Nauka. Technologia. Praktyka. Wyd. AR we Wrocławiu. Wrocław 2000, s. 521-525. [26] Trziszka T.: Jaja - doskonały surowiec do przetwórstwa w aspekcie moliwoci produkcji ywnoci funkcjonalnej cz.1. Polskie Drobiarstwo, 2002, 4, 39-41. [27] Ulatowska B., Wyk S.: Szczególne aspekty polskiego rynku jaj przed i po akcesji do UE. Polskie Drobiarstwo, 2003, 10, 11-13. [28] Wyk S.: Znaczone jaja. Polskie Drobiarstwo, 2000, 10, 4-6. [29] Wielewska I.: Wymagania jakociowe konsumentów ywnoci w wietle bada. Roczniki Naukowe SERiA, 2004, t. VI z. 2, Warszawa - Pozna - Puławy, 330-334. EGG CONSUMERS PREFERENCES IN THE MARKET OF WROCŁAW S u m m a r y The aim of the study was to examine the preferences and eating habits of egg consumers. The results reflected the level of consumers knowledge concerning the quality of eggs and the factors influencing it. The study was conducted in Wroclaw, between June 2005 and January 2006, using interviews and 335 questionnaires. The results show that an average consumer buys his/her basic groceries in small shops, most often always at the same place. Moreover, a growing tendency to buy groceries in big chain stores has been noticed. An average egg consumer pays attention only to the external features of eggs. Every tenth egg buyer does not check the expiry date and relies on the reliability of the seller. Moreover, the consumers do not seem to be concerned about the origin of eggs. Generally, consumers do not possess sufficient knowledge on food and nutrition, especially related to such a valuable material as hen eggs. The results also showed the lack of knowledge about ecological food products, including eco-eggs and bio-eggs. Key words: hen eggs, market survey, consumer preferences, Wrocław