KONKURENCJA OSKONA!A Bez wzgl"du na rodzaj konkurencji, w jakiej uczestniczy firma, jej celem gospodarowania jest maksymalizacja zysku (minimalizacja straty) w krótkim okresie i maksymalizacja warto"ci firmy w okresie d#ugim. Cel krótkookresowy jest osi$gany dla wielko%ci produkcji, przy której koszt kra#cowy jest równy przychodowi kra#cowemu, czyli =MR. Na rynku konkurencji doskona#ej firma jest biorc$ ceny i dlatego podejmuje tylko jedn$ decyzj" o wielko%ci produkcji (sprzeda&y). Prowadz$c dzia#alno%' produkcyjn$ w krótkim okresie, w zale&no%ci od poziomu kosztów i ceny rynkowej dobra, przedsi"biorstwo w punkcie równowagi mo&e: - osi$ga' zysk ekonomiczny, gdy >TC lub P>, P X rynek S przedsi"biorstwo P E P E d=mr=ar 0 Q X 0 q E q x TC! E 0 q e 1
- osi$ga' zysk normalny, gdy =TC lub P=, P X rynek S S 1 przedsi"biorstwo P E P E d=mr=ar 0 Q X 0 q E q x TC 0 q e - 2
- minimalizowa' strat", gdy TVC<<TC lub AVC<P< lub Le<TFC; P X rynek S S 1 przedsi"biorstwo P E P E d=mr=ar 1 0 Q X 0 q E q x TC TVC 0 q e 3
TVC= lub AVC=P lub L e =TFC oznacza punkt zamkni"cia firmy, P X rynek S S 1 przedsi"biorstwo P E 1 P E d=mr=ar 2 0 Q X 0 q E q x TC TVC L E 0 q e q x 4
- zawiesi' produkcj", gdy TVC> lub AVC>P lub L e >TFC. P X rynek S S 1 przedsi"biorstwo S 2 P E 1 P E d=mr=ar 2 0 Q X 0 q E q x TC TVC L E 0 q e q x Poza optimum ekonomicznym firma osi$ga dolny próg rentowno%ci przechodz$c z obszaru strat do zysków dla niskich poziomów produkcji i górny próg rentowno%ci przy wysokim poziomie produkcji, wychodz$c z obszaru zysku, gdy =TC lub P=. 5
Konkurencja doskona!a d!ugi okres Rynek przedsi"biorstwo S 1 L P X z# P 1 E 1 P 1 d 1 = MR 1 = AR 1 LAC S 2 P 2 E 2 P 2 d 2 = MR 2 = AR 2 0 X e X E MR = L = LAC = P 6
MONOPOL Podobnie jak inni producenci w gospodarce rynkowej, monopol próbuje maksymalizowa" zysk, podejmuj#c w odró$nieniu od przedsi%biorstwa na rynku doskonale konkurencyjnym dwie decyzje: a. o wielko&ci produkcji (sprzeda$y), b. o poziomie ceny. Jak ka$da firma maksymalizuj#ca zysk (minimalizuj#ca strat%) osi#ga optymalne parametry (wielko&" produkcji i cen%), gdy przychód kra!cowy MR zrównuje si% z kosztem kra!cowym. Poniewa$ dla monopolu, który jest jedynym producentem na rynku dobra, nieposiadaj#cego najcz%&ciej bliskiego substytutu (np. elektrownia, gazownia czy przedsi%biorstwo zaopatruj#ce w wod%), krzywa popytu rynkowego jest jednocze&nie krzyw# popytu na produkt firmy d. Je&li przedsi%biorstwo chce sprzeda" wi%ksz# ilo&" produktu, musi obni$y" cen% nie tylko na t% dodatkow# ilo&" sprzeda$y, lecz na wszystkie jednostki skierowane na rynek w danym czasie. Cena jest wy$sza od przychodu kra!cowego (P>MR), a krzywa przychodu kra!cowego MR le$y poni$ej krzywej popytu rynkowego dla ka$dego poziomu cen. W rezultacie krzywa przychodu ca'kowitego jest odwrócon# parabol#. Monopol jest zainteresowany sprzeda$# tylko na odcinku elastycznego popytu, poniewa$ przychód ca'kowity ro&nie wraz ze spadkiem sprzeda$y, gdy elastyczno&" cenowa popytu jest wi%ksza od (-1). W monopolu nie ma krzywej poda$y, poniewa$ cena ma charakter endogeniczny, co oznacza, $e wolumen sprzeda$y nie reaguje bezpo&rednio na poziom cen; mo$na sprzedawa" ró$ne ilo&ci dobra po tej samej cenie oraz t% sam# wielko&" sprzeda$y zaoferowa" po ró$nej cenie. Ró$nicowanie cen jest mo$liwe, gdy rynek monopolu charakteryzuje si% nast%puj#cymi cechami: 1. przedsi%biorstwo musi posiada" si'% rynkow# (malej#ca funkcja popytu) 2. przedsi%biorstwo musi posiada" informacje o ró$nych cenach, jakie nabywcy gotowi s# zap'aci" za jej produkt 3. przedsi%biorstwo jest w stanie zapobiec odsprzeda$y jej wyrobu po wy$szej cenie. Monopol, ze wzgl%du na si'% monopolow# równ#, mo$e ró$nicowa" ceny w trojaki sposób: 1. doskonale (I-ego stopnia) gdy oferuje ka$d# jednostk% dobra po cenie równej korzy&ci (u$yteczno&ci) kra!cowej nabywcy (np. sprzeda$ aukcyjna); 2. (II-go stopnia) gdy stosuje upust za ilo&" nabytego dobra lub gdy nie zna krzywej popytu na swój wyrób i ustala ró$ne ceny za takie same ilo&ci dobra ró$nym nabywcom. Ostatecznie cena zale$y od dwu lub wi%cej cen (np. abonament i op'ata za kolejn# jednostk% us'ugi); 3. niedoskonale (III-go stopnia) gdy dokonuje segmentacji rynku ze wzgl%du na ró$n# wra$liwo&" (elastyczno&") cenow# popytu poszczególnych grup nabywców. 7
z! FUNKCJE PRZYCHOU I KOSZTÓW - osi"ga# zysk ekonomiczny, gdy >TC lub P> 36 z! TC 12 MR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 P E 0 q E produkcja (sprzeda") P = 12-Q X P Q MR 12 0 0-11 1 11 11 10 2 20 9 9 3 27 7 8 4 32 5 7 5 35 3 6 6 36 1 5 7 35-1 4 8 32-3 3 9 27-5 2 10 20-7 1 11 11-9 0 12 0-11 0 q E MR =d=ar 8
minimalizowa" strat#, gdy TVC<<TC lub AVC<P< lub Le<TFC z$ AVC MR =d=ar 0 q E TC z! TVC q E sprzeda" 9
TVC= lub AVC=P lub L e =TFC oznacza punkt zamkni"cia firmy z! AVC 0 q E MR =d=ar z! TC TVC 0 q E sprzeda" 10
zawiesi" produkcj#, gdy TVC> lub AVC>P lub L e >TFC z! AVC MR =d=ar 0 q E sprzeda" z! TC TVC 0 q E 11
z! monopol naturalny P E P max LAC P O L 0 q E q max q O doskona"e ró#nicowanie cen (I. stopnia) z! P 1 P 2 P 3 P 4 P 5 P 6 P 7 P 8 P 9 P 10 P E E =d=mr AR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 q E sprzeda" 12
ró"nicowanie II. stopnia z# P 1 P 2 P 3 0 q 1 q 2 q 3 Q P abonament i op#ata jednostkowa p r =0,29 d 0 33 h Je$li nadwy"ka konsumenta wi%ksza od abonamentu, to konsument b%dzie sk#onny go wykupi&. 13
niedoskona"e ró#nicowanie (III. stopnia) segment I z" segment II P w P z I MR I MR II II w$giel q w q z zbo#e 14