Raport z debaty klimatycznej w Malborku Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Bożena Gorczyca Paweł Sikora Ekspert: Grzegorz Kubalski Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 2
W dniu 26.11.2012 r. odbyła się w Malborku Debata Klimatyczna pod patronatem honorowym Ministerstwa Środowiska. Organizatorem Debaty był Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) wspólnie ze Związkiem Powiatów Polskich w ramach projektu pn. Dobry Klimat dla Powiatów, przy współudziale Starostwa Powiatowego w Malborku. Celem Debaty było opracowanie społecznych założeń dla Powiatowego Programu Niskoemisyjnego Rozwoju, czyli strategii rozwoju przy założeniu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Debatę rozpoczął pan Grzegorz Kubalski, przedstawiciel Związku Powiatów Polskich. Przeczytał fragment listu z przesłaniem do uczestników debaty od Ministra Środowiska pana Marcina Korolca i przekazał go na ręce pana Starosty Malborskiego. Ponadto pan Grzegorz Kubalski przybliżył zebranym założenia projektu Dobry Klimat dla Powiatów, w ramach którego odbywają się debaty. Debatę prowadzili moderatorzy: pani Bożena Gorczyca i pan Paweł Sikora. Rolę eksperta pełnił pan Grzegorz Kubalski. W trakcie początkowej sesji, która miała na celu wprowadzenie uczestników w temat zmian klimatycznych przedstawiono prezentację multimedialną. W pierwszej części zaprezentowano zjawisko efektu cieplarnianego, globalnego ocieplenia oraz dowody na zachodzące globalnie zmiany klimatyczne powodujące globalne ocieplenie. W dalszej części uczestnikom debaty przedstawione zostały niekorzystne skutki zmian klimatu. Kolejnym elementem pierwszej części prezentacji było pokazanie jakie działania są podejmowane przez społeczność międzynarodową by chronić klimat. Przybliżono także działania Unii Europejskiej jako instytucji ekologicznie odpowiedzialnej, lidera działań w celu zatrzymania niekorzystnych zmian klimatycznych. Następnie zostały zaprezentowane działania na szczeblu rządowym jakie podejmowane są w Polsce, by chronić klimat. Zwrócono uwagę na pozytywne i negatywne aspekty aktualnej sytuacji. Przedstawiony został potencjał jaki można wykorzystać, by efektywnie chronić klimat oraz wyzwania jakie musimy podjąć w naszym kraju, by efektywnie przyczynić się do ochrony klimatu. Ostatnim elementem prezentacji było przedstawienie działań lokalnych, które mogą przyczynić się do ochrony klimatu lub adaptacji do jego zmian. W ramach tego zagadnienia wskazano obszary lokalnych aktywności na rzecz ochrony klimatu. Po prezentacji multimedialnej został przedstawiony film przedstawiający dobre praktyki w Polsce w zakresie działań na rzecz ochrony klimatu pn. Tydzień z dobrym klimatem. Wprowadzenie do zajęć warsztatowych objęło przedstawienie celów pracy, metod, a także zasad współpracy i dyskusji. Uczestnicy zostali podzieleni na trzy grupy, których prace odbywały się równolegle. Warsztat objął trzy sesje tematyczne, po każdej z nich odbywała się prezentacja wyników pracy grupowej przez wytypowanego przedstawiciela, dyskusja podsumowująca, a także komentarz eksperta. Po filmie uczestnicy debaty dobrali się w trzy grupy. W ramach tych grup moderatorzy zaproponowali dyskusję na temat filmu. Uczestnicy debaty w grupach podzielili się swoimi Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 3
spostrzeżeniami i refleksjami na temat filmu. Na koniec przedstawiciele poszczególnych grup przedstawili na forum wypracowanie wnioski. Sesję warsztatową rozpoczęto od dyskusji w trzech grupach na temat: Jakie uwarunkowania dla gospodarki regionu wynikają ze zmian klimatycznych? W ramach tej dyskusji uczestnicy wypracowali wnioski, które zostały zaprezentowane na forum przez przedstawicieli poszczególnych zespołów. W podsumowaniu prezentowano to co ma lub może mieć wpływ na podejmowane w Powiecie Malborskim działania na rzecz ochrony klimatu. Wyniki sesji warsztatowych Podczas pracy w ramach pierwszego warsztatu w grupach zidentyfikowane zostały następujące determinanty występujące w powiecie malborskim, które są rezultatem zmian klimatycznych i mają znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu: Jakie uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikają z kwestii zmian klimatycznych? W zakresie uwarunkowań negatywnych wskazano : -ochłodzenie klimatu, -powodzie i zalewanie cennych terenów rolniczych, -susze i obniżenie poziomu wód gruntowych, -zmiany w rolnictwie, nowe szkodniki i choroby zwierząt, zmiana upraw, -konieczność przekwalifikowania rolników, -zanikanie przemysłu rolniczego, -inwazja nowych gatunków szkodników, -wyparcie rodzimych gatunków roślin na rzecz genetycznie modyfikowanych gatunków - GMO, -zanieczyszczenie środowiska poprzez punktowe instalacje emitujące CO 2, -zmiana krajobrazu w związku z budową elektrowni węglowej w Rajkowach w okolicy Pelplina, -problemy zdrowotne i konieczność przekwalifikowania kadry medycznej, -odpływ inwestorów poprzez regresję w rolnictwie, W zakresie uwarunkowań pozytywnych wymieniono : -rozwój turystyki w tym turystyki wodnej, Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 4
-wzrost świadomości społeczeństwa -rozwój nowych technologii w zakresie odnawialnych źródeł energii energetyka wiatrowa,energia słoneczna i szansa na nowe miejsca pracy -rozwój budownictwa energooszczędnego, -wzrost zatrudnienia związany z obsługą melioracji i instalowaniem odnawialnych źródeł energii, -pojawienie się nowych gatunków roślin uprawnych w tym rejonie, -w przypadku ocieplenia klimatu nastąpi rozwój turystyki i nie będziemy musieli ogrzewać mieszkań, -rozwój transportu publicznego, -rozwój kreatywności jak jest trudniej to ludzie się bardziej aktywizują, -produkcja solarów. Pomysły i wizje rozwoju gospodarki w powiecie malborskim w 2030r. biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne. Po przedstawieniu wszystkich wizji przeprowadzono głosowanie w celu wybrania jednej z nich, która miała stanowić podstawę do dalszej pracy w następnej sesji warsztatowej Pierwszy pakiet dotyczył rozwoju turystyki, w tym również turystyki wodnej i otrzymał 11 głosów. Drugi pakiet to rozwój przetwórstwa rolniczego, nowe uprawy(winnice, trzcina cukrowa) i rozwój farm zwierząt w tym egzotycznych otrzymał również 11 głosów Trzeci pakiet pomysłów to rozwój oparty o nowe zakłady produkcyjne otrzymał 10 głosów w tym : -produkujące sprzęt rolniczy, -wytwarzających panele słoneczne i paliwo wodorowe. W czwartym pakiecie znalazły się pomysły związane z rozwojem budownictwa energooszczędnego i termomodernizacją budynków użyteczności publicznej i uzyskały 9 głosów. Kolejny pakiet pomysłów otrzymał 7 głosów. Jest to rozwój powiatu oparty o Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 5
-silniejsze społeczeństwo zdrowotnie, materialnie i intelektualnie, -nowe profile nauczania w szkołach w ramach rozwoju gospodarczego w powiecie, przygotowujący pracowników do nowych zawodów związanych z odnawialnymi źródłami energii, -otwarcie nowych rynków zmniejszy odpływ młodych wykształconych ludzi z terenu powiatu, -rozwój prosumentów, kreatywności i samodzielnego myślenia. Następny pakiet pomysłów to rozwój powiatu oparty na wykorzystaniu gazu z łupków i wykorzystaniu innych źródeł i otrzymał 6 głosów. Następny pakiet pomysłów i wizji otrzymał 3 głosy i jest to rozwój powiatu oparty o rozwój transportu zbiorowego, oraz zwiększenie ilości ścieżek rowerowych. W związku z faktem, że dwie wizje otrzymały równą ilość punktów do dalszej pracy w grupach wybrano następujące pomysły na rozwój. Powiat malborski w 2030 r.- który rozwija : I turystykę, II -zakłady przetwórstwa rolniczego, nowe uprawy (winnice, trzcina cukrowa) i farmy zwierząt egzotycznych. Po wybraniu wizji w trzeciej sesji warsztatowej zadaniem grup było znalezienie odpowiedzi na pytanie jakie rezultaty zamierzamy osiągnąć realizując te wizje, jakie działania musimy wykonać aby uzyskać planowane rezultaty oraz jakie mamy zasoby i instrumenty aby zrealizować te działania. Do pracy nad tymi zagadnieniami w ostatniej sesji warsztatowej przystąpiły trzy grupy. Następnie na forum uczestników debaty przedstawiono wypracowane wnioski. Rezultatem I wizji ma być : Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 6
-rozwój istniejących usług turystycznych, oraz powstanie nowych, -stworzenie nowych miejsc pracy, -rozwój regionu, -zwiększenie rozpoznawalności regionu, -turystyka jako stymulator wzrostu miejsc pracy w powiecie malborskim w gospodarstwach agroturystycznych, hotelarstwie, gastronomii, -wzrost wielkości wpływów w gminach z podatków, -zwiększenie sieci dróg rowerowych w sieci międzygminnej, powiatowej i wojewódzkiej, -wyższa stopa życiowa mieszkańców gminy, -odnowa krajobrazu żuławskiego, W części opisującej działania jakie należy podjąć, aby osiągnąć planowane rezultaty wymieniono : -działania promocyjne zabytków(oprócz zamku w Malborku) zlokalizowanych na terenie powiatu malborskiego, -działania w celu poszerzenia oferty turystycznej (zabytki w połączeniu z turystyką aktywną; np. turystyką wodną i rozbudowy bazy turystycznej, -współpraca szkół ze środowiskiem turystycznym, -praca nad przywróceniem pierwotnego wyglądu krajobrazu, -budowa obwodnicy północnej i rozwój transportu publicznego. Następnie uczestnicy debaty określali jakie są zasoby i instrumenty, aby osiągnąć zamierzony cel: - na terenie powiatu Malborskiego znajduje się Muzeum Zamkowe w Malborku i inne obiekty zabytkowe, -rzeka Nogat, jako element rozwoju turystyki aktywnej, -zwiększająca się długość ścieżek rowerowych, -możliwość pozyskania środków pozabudżetowych, -umowy o współpracy międzygminnej, oraz z innymi powiatami, -nowe profile szkoleniowe gastronomia i hotelarstwo, -duże zainteresowanie turystyką społeczności lokalnej, -rozwinięte usługi gastronomiczne, -korzystne położenie komunikacyjne, -gospodarstwa agroturystyczne. Rezultatem II pakietu pomysłów na rozwój powiatu -zakłady przetwórstwa rolniczego, nowe uprawy (winnice, trzcina cukrowa) i farmy zwierząt egzotycznych ma być : -zwiększenie miejsc pracy, Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 7
-wydłużenie funkcjonowania instalacji przetwórstwa rolniczego, -zwiększenie efektywności zakładów przetwórstwa rolniczego, -zmiana profilu produkcji roślinnej i zwierzęcej, -zmniejszenie wydatków związanych z produkcją energii i emisją zanieczyszczeń, -zwiększenie jakości upraw roślin i hodowli zwierząt, optymalne wykorzystanie ziemi rolnej, -zakłady wykorzystujące zasoby regionu ludność i produkty, -produkcja zdrowej i ekologicznej żywności w konkurencyjnej cenie, W części opisującej działania II wizji jakie należy podjąć, aby osiągnąć planowane rezultaty wymieniono : -modernizacja i budowa nowych zakładów przetwórstwa, -stworzenie upraw i hodowli dostosowanych do nowych warunków, -edukacja i przekwalifikowanie rolników, -zastosowanie nowych maszyn rolniczych -melioracja na terenie powiatu, -zadrzewienie nieużytków, - wsparcie rozwoju nowych technologii. Następnie uczestnicy debaty określali jakie są zasoby i instrumenty, aby osiągnąć zamierzony cel: -żyzne gleby, -doświadczenie w rolnictwie i hodowli, -chętni do pracy -nowoczesny sprzęt, -tradycja, istniejący przemysł przetwórczy, -wykfalifikowani rolnicy, duże areały, -wzmocnione wały na Wiśle. Aby osiągnąć zamierzoną wizję niezbędne jest zintegrowane i skoordynowane działanie. Proponujemy aby z inicjatywy Starosty Malborskiego zawiązać porozumienie pomiędzy gminami i powiatem oraz przedstawicielami lokalnego biznesu i jego otoczenia Malborskiej Platformy na rzecz Promowania Odnawialnych Źródeł Energii (MPPOŹE). MPPOŹE mogłaby być stałą strukturą, która umożliwiałaby wypracowanie własnych rozwiązań i konsultacji propozycji rozwiązań wnoszonych przez władze samorządowe powiatu włocławskiego w określonych sprawach dotyczących rozwoju energetyki rozproszonej. Uczestnikami MPPOŹE byliby przedstawiciele różnych grup interesu szczególnie zainteresowanych rozwojem OZE w powiecie. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 8
Zespół ten na swoich spotkaniach w drodze konsensusu wypracowałaby rekomendacje (wraz ze strategią ich wdrażania) dla władz samorządowych w tym zakresie. Cały proces byłby przejrzysty dla społeczności powiatu, która nie tylko byłaby informowana ale miałaby możliwości na niego oddziaływać. Podczas warsztatów uczestnicy wskazali jakie ich zdaniem uwarunkowania dla rozwoju gospodarki powiatu wynikają ze zmian klimatu, zaproponowali propozycje działań, które należy podjąć, aby realizować politykę ochrony klimatu, dyskutowali nad zasobami i instrumentami, którymi dysponują w celu realizacji wizji. Wypracowany materiał stanowi dobrą podstawę do zbudowania Powiatowego Programu Niskoemisyjnego Rozwoju. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 9
Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020. Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu malborskiego 10