5. Pszenica jara W doświadczeniach PDOiR prowadzonych na terenie województwa łódzkiego w roku 2012 testowano 13 odmian pszenicy jarej (27 odmian w Krajowym Rejestrze). Wśród badanych odmian znajdowało się 11 odmian jakościowych (a) (w tym dwie odmiany pochodzące ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA), 1 chlebowa (b), 1 pastewna (c) i jedyna Polska odmiana pszenicy jarej, twardej (durum). Doświadczenia założono w Sulejowie, Lućmierzu i Strzelcach, na dwóch poziomach agrotechnicznych ekstensywnym (a1) i intensywnym (a2). Szczegółowe warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. Siewy zbóż przeprowadzono w ostatniej dekadzie marca i na początku kwietnia. Nawożenie azotowe stosowano przedsiewnie oraz pogłównie. Na podstawowym poziomie agrotechniki łącznie wysiano od 83 do 114 kg N/ha, zaś na poziomie intensywnym zużyto odpowiednio o 40 kg/ha więcej. Nawożenie potasowe zastosowano w ilości od 60 do 90 kg/ha. Dawka nawozu fosforowego wynosiła odpowiednio; w Sulejowie 30 kg/ha, w Lućmierzu 40 kg/ha i w Strzelcach 52 kg/ha. Zgodnie z metodyką COBORU na intensywnym poziomie agrotechnicznym dokarmiano rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi oraz przeprowadzono dwa zabiegi fungicydowe (ochrona podstawy źdźbła i ochrona kłosa). W Lućmierzu i Strzelcach na poziomie a2 dodatkowo zastosowano regulator wzrostu. W doświadczeniach porejestrowych realizowanych w województwie łódzkim w roku 2012, zdecydowanie najwyższe plony uzyskano w Strzelcach, gdzie pszenica na podstawowym poziomie agrotechniki plonowała na poziomie 8,2 tony w przeliczeniu na hektar (tab.4). W pozostałych miejscowościach średni plon był niższy (panowała susza) i wyniósł około 5,0 tony z hektara w Sulejowie i około 6,5 tony z hektara w Lućmierzu. Średni plon pszenicy jarej uprawianej na poziomie podstawowym, uzyskany w roku 2012, wyniósł 6,7 t/ha (tab.5) i był zbliżony do średniej z wielolecia. W roku 2012 największą ilość ziarna wydała nowa odmiana KWS Torridon oraz odmiana Tybalt, która była również najbardziej plenną odmianą w latach 2010-2012. Zwiększenie poziomu agrotechniki (a2) pozwoliło na zwiększenie plonu o 0,9 t/ha. W 2012 roku wysoka plenność, dzięki zastosowaniu zwiększonej dawki nawozów azotowych oraz zabiegów grzybobójczych, wystąpiła u odmian Tybalt i Trappe oraz u nowo badanej odmiany KWS Torridon. Na przestrzeni wielolecia odmiany te mogą uchodzić za najlepsze do uprawy intensywnej. Porażenie roślin chorobami grzybowymi w roku 2012 było zróżnicowane (tab.6). Wysoką odporność na choroby grzybowe liści wykazują od lat odmiany Tybalt i Kandela. Najbardziej podatne na mączniaka okazały się odmiany: Ostka Smolicka, Radocha i Werbena, zaś rdzą brunatną porażane były w znacznym stopniu odmiany Parabola i Werbena. Odmiany Hewilla i Radocha wykazały dużą podatność na septoriozę plew, zaś najbardziej odporne na tę chorobę okazały się odmiany badane pierwszy rok tj.: Izera i KWS Toridon oraz Ostka Smolicka, która również przejawiała tę tendencję w minionych latach. W 2012 roku oraz w wieloleciu najniższymi odmianami były SMH 87, Werbena, i Nawra (tab.7). Najwyższa od lat pozostaje odmiana Hewilla, w roku 2012 najwyższą okazała się nowo badana odmiana Izera. Najbardziej dorodnym ziarnem, w 2012 roku a także w wieloleciu, odznaczały się odmiany Parabola i Radocha. Najdrobniejsze ziarno wytworzyły odmiany: Trappe, Werbena i Kandela. Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR po zapoznaniu się z wynikami uzyskanymi z doświadczeń porejestrowych, podjął decyzję o utworzeniu dla pszenicy jarej Listy Odmian Zalecanych do uprawy: 1. Nawra 3. Tybalt 5. Ostka Smolicka 7. Arabella 2. Parabola 4. Trappe 6. Kandela 8. KWS Torridon* * odmiana wstępnie rekomendowana Stwierdzona w czasie badań duża wartość gospodarcza tych odmian daje większą gwarancję uzyskania pożądanych efektów ekonomicznych.
Tabela 1. Pszenica jara. Odmiany badane. Rok zbioru: 2012 Rok Rok Kod wpisania włączenia kraju Odmiana Lp. do KR do LOZ pochodz w Polsce enia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 5 1 Nawra 1999 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 2 Tybalt 2005 2009 PL Irena Szyld, ul. Cieszyńska 11, 62-800 Kalisz 3 Hewilla 2006 PL Hodowla Roślin Nasiona Kobierzyc sp. z o.o., ul. Sportowa 21, 55-040 Kobierzyce 4 Parabola 2006 2008 PL Hodowla Roślin Nasiona Kobierzyc sp. z o.o., ul. Sportowa 21, 55-040 Kobierzyce 5 Kandela 2010 2012 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, 64-000 Kościan 6 Ostka Smolicka 2010 2012 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, 63-740 Kobylin 7 Arabella 1 2011 2012 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, 64-000 Kościan 8 Izera 2012 PL Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o., ul. Zbożowa 4, 30-002 Kraków 9 KWS Torridon 2012 PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 10 Trappe 2008 2010 PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 11 Radocha 2011 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 12 SMH 87 (oś) 2011 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, 63-740 Kobylin 13 Rospuda CCA PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 14 Werbena CCA PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce kol. 2 CCA odmiany jakościowe ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych, włączone do doświadczeń PDOiR, nie wpisane do Krajowego Rejestru.
Tabela 2. Pszenica jara. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Miejscowość Sulejów Lućmierz Strzelce Powiat Piotrkowski Zgierski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni bardzo dobry żytni dobry pszenny bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby III b IV b III a ph gleby w KCl 5,9 5,6 6,3 Przedplon Ziemniaki ziemniaki jęczmień jary Data siewu (dzień, m-c, rok) 28.03.2012 02.04.2012 26.03.2012 Obsada nasion (szt/m 2 ) 500 550 450 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 02.08.2012 06.08.2012 20.08.2012 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 114 94 83 N na poziomie a 2 (kg/ha) 154 134 123 P 2 O 5 (kg/ha) 30 40 52 K 2 O (kg/ha) 90 60 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Florovit 2 x 1,5 l Basfoliar Extra 10 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Vitavax 200 FS Vitavax 200 FS Scenic 080 FS Herbicyd Chwastox Extra 300 SL 2,0 l Chwastox Turbo 340 SL 2,0 l (nazwa, dawka/ha) Attribut 70 SG 60g Mustang Forte 195 SE 1,0 l Starane Super 101 SE 1,25 l Mustang Forte 195 SE 0,8 l Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Karate Zeon 050 CS 2x 0,1 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l Pirimor 500 WG 0,5 kg Fastac 100 EC 0,1 l (tylko na poziomie a 2 ) Fungicyd- pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Soligor 425 EC 0,6 l Falcon 460 EC 0,6 l Stratego 250 EC 1,0 l Fungicyd drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Falcon 460 EC 0,6 l Artea 330 EC 0,5 l Dobromir 250 SC 0,2 l Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Cerone 480 SL 0,75 l Modus 250 EC 0,4 l
Tabela 3. Pszenica jara. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Sulejów Lućmierz Strzelce Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 06.06 06.06 08.06 11.06 07.06 11.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 14.07 15.07 12.07 13.07 27.07 29.07 3 Wysokość roślin (cm) 68 71 93 89 93 93 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 8,0 8,4 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 6,9 6,7 7,8 7,4 8,0 8,4 6 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 8,0 9,0 7,4 7,4 7,8 8,3 7 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 8,9 9,0 9,0 9,0 8,5 9,0 8 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 5,8 8,1 7,4 7,4 6,7 7,6 9 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 6,6 8,0 7,9 7,9 9,0 9,0 10 Porażenie przez fuzariozę kłosów (skala 9 o ) 8,7 8,9 9,0 9,0 7,4 7,7 11 Porażenie przez brunatną plamistość liści (skala 9 o ) 6,8 8,6 9,0 9,0 9,0 9,0 12 Masa 1000 ziaren (g) 43,7 44,6 36,2 35,8 42,1 41,7 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 11,3 12,5 13,1 14,3 16,6 17,2 14 Plon ziarna (dt z ha) 52,2 61,8 67,3 78,6 82,0 88,3 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012 Poziom a 1 Poziom a Lp. Odmiana 2 Sulejów Lućmierz Strzelce Sulejów Lućmierz Strzelce Wzorzec, dt z ha 52,2 67,3 82,0 61,8 78,6 88,3 1 Nawra 88 103 101 92 108 99 2 Tybalt 122 107 104 117 112 104 3 Hewilla 99 102 97 94 88 95 4 Parabola 86 108 108 93 102 106 5 Kandela 107 102 92 106 97 97 6 Ostka Smolicka (oś) 111 90 113 112 86 110 7 Arabella 1 89 111 106 92 97 103 8 Izera 97 106 106 93 101 107 9 KWS Torridon 118 123 108 119 126 113 10 Trappe 119 90 104 112 111 105 11 Radocha 100 93 106 102 99 105 12 SMH 87 (oś) 62 64 47 64 64 47 13 Rospuda 99 104 108 100 117 108 14 Werbena 104 96 100 102 93 102 Wzorzec wszystkie badane odmiany
Tabela 5. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010 Plon ziarna w % wzorca Poziom a 1 Poziom a Lp. Odmiana 2 Średnia 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2010-2012 Średnia 2010-2012 Wzorzec, dt z ha 67,2 65,7 65,4 66,1 76,2 77,4 77,0 76,9 1 Nawra 99 101 97 99 100 104 97 101 2 Tybalt 110 108 102 107 110 107 102 106 3 Hewilla 99 102 99 100 92 103 102 99 4 Parabola 102 100 102 101 101 101 102 102 5 Kandela 99 107 102 103 99 105 96 100 6 Ostka Smolicka (oś) 105 106 100 103 102 105 101 103 7 Arabella 1 103 102 103* 98 94 96* 8 Izera 104 101 9 KWS Torridon 115 119 10 Trappe 103 109 98 104 109 109 100 106 11 Radocha 100 87 94* 102 92 97* 12 SMH 87 (oś) 56 72 64* 58 73 66* 13 Rospuda 105 104 104* 109 103 106* 14 Werbena 100 102 101* 99 104 102* Liczba doświadczeń 3 3 3 9 3 3 3 9 Wzorzec: w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda i Werbena, w roku 2010 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka i Trappe. * - średnia z lat: 2011-2012 Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
Tabela 6. Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010 2012. Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Lp. Odmiana lat 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 badań Wzorzec (skala 9 o ) 7,7 8,0 8,8 8,1 6,6 6,7 7,8 7,9 1 Nawra 3 0,4 0,3 0,0-0,1-0,8-0,6 0,0-0,1 2 Tybalt 3 1,1 1,0 0,2 0,8 0,0 0,3-0,2-0,1 3 Hewilla 3-0,4-0,3 0,2-0,2-0,5-0,2-0,5-0,2 4 Parabola 3 0,1 0,1-0,5-0,7-1,1-0,3 0,0 0,0 5 Kandela 3 0,8 0,5 0,0 0,4 0,5 0,5-0,2-0,1 6 Ostka Smolicka (oś) 3-0,9-0,7-0,1-0,1 0,0 0,0 0,3 0,3 7 Arabella 1 2 0,9 0,8* 0,0-0,3* -0,1-0,4* -0,3 0,0* 8 Izera 1-0,6 0,2 0,9 0,7 9 KWS Torridon 1 0,9 0,2 0,7 0,3 10 Trappe 3-0,6-0,1 0,0 0,4 0,2 0,4-0,3 0,0 11 Radocha 2-1,4-1,7* -0,1 0,0* 0,2 0,3* -0,5-0,6* 12 SMH 87 (oś) 2 0,9 0,6* 0,2 0,7* 0,0-0,5* 0,2 0,2* 13 Rospuda 2-0,2-0,1* 0,0-0,5* 0,2 0,0* 0,2 0,1* 14 Werbena 2-1,2-1,0* -0,6-0,9* -0,5-0,4* 0,2 0,0* Liczba doświadczeń 3 9 2 8 3 9 2 5 Wzorzec: w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda i Werbena, w roku 2010 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka i Trappe. * - średnia z lat: 2011-2012. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.
Tabela 7. Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010 2012. Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren Liczba lat w fazie Lp. Odmiana przed zbiorem (cm) (g) badań dojrzałości mlecznej 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 Wzorzec Poziom agrotechniki a 1 8,7 8,8 7,5 7,9 84,6 86,9 40,7 44,2 1 Nawra 3 0,3 0,0 0,1 0,1-4,6-5,1 3,5 2,5 2 Tybalt 3 0,3 0,2 0,3 0,3-3,8-4,3 2,0 0,4 3 Hewilla 3 0,3 0,0-0,2-0,5 6,0 7,6 2,4 1,6 4 Parabola 3 0,3 0,2 1,1 0,1 1,0 1,9 6,4 6,1 5 Kandela 3-0,8-0,3-2,0-0,9 2,5 2,1-3,5-1,3 6 Ostka Smolicka (oś) 3 0,0 0,1 0,3-0,2 3,7 4,4 0,7 0,6 7 Arabella 1 2 0,3 0,3* 1,0 0,8* 2,4 1,5* -0,9-2,7* 8 Izera 1-0,3-0,9 8,9-0,6 9 KWS Torridon 1 0,3 0,5-1,0-2,5 10 Trappe 3 0,3 0,2 1,1 0,8 0,2-0,6-7,8-6,5 11 Radocha 2 0,3 0,3* 1,0 0,7* -2,1-1,1* 4,8 4,4* 12 SMH 87 (oś) 2-2,0-1,1* -2,5-1,1* -8,3-6,8* 1,0 1,6* 13 Rospuda 2 0,0-0,1* -0,0 0,1* 0,4-1,3* 2,8 1,2* 14 Werbena 2 0,3 0,1* 0,5 0,2* -5,3-5,0* -8,2-8,1* Liczba doświadczeń 1 3 3 7 3 9 3 9
Cd tabeli 7 Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 8,8 8,9 7,5 7,9 84,3 84,3 40,7 45,0 1 Nawra 3 0,2 0,1-0,3-0,3-2,8-2,6 3,7 2,7 2 Tybalt 3 0,2 0,1-0,3-0,3-3,3-4,8 0,7 0,5 3 Hewilla 3 0,2 0,1 0,3 0,0 3,7 6,9-0,1 1,5 4 Parabola 3 0,2 0,1 1,2 0,4 0,1-0,1 7,6 6,0 5 Kandela 3-0,5-0,3-2,2-1,2 3,6 2,6-1,6-0,9 6 Ostka Smolicka (oś) 3 0,2 0,1 0,7 0,3 3,7 4,0 0,7 0,7 7 Arabella 1 2 0,2 0,1* 1,2 1,1* 3,6 1,2* 1,1-1,4* 8 Izera 1-0,1-0,5 6,9-0,7 9 KWS Torridon 1 0,2 0,3-2,6-3,5 10 Trappe 3 0,2 0,1 0,7 0,7 0,2 0,7-8,4-6,7 11 Radocha 2 0,2 0,1* 0,3 0,2* -0,9-0,5* 4,5 3,3* 12 SMH 87 (oś) 2-1,5-0,9* -1,7-0,9* -7,8-6,1* 0,1 0,7* 13 Rospuda 2 0,2 0,1* -0,3-0,4* -1,1-2,0* 3,1 1,2* 14 Werbena 2 0,2 0,0* 0,7 0,6* -3,4-5,0* -7,3-7,3* Liczba doświadczeń 1 3 3 6 3 9 3 9 Wzorzec: w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda i Werbena, w roku 2010 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka i Trappe. * - średnia z lat: 2011-2012. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.