Literka.pl Dojrzałość szkolna Data dodania: 2007-05-16 10:39:03 Moment pójścia dziecka do szkoły jest niezwykle ważny dla rodziców, jak też dla samego dziecka. Aby dobrze funkcjonowało w roli ucznia musi osiągnąć gotowość do podjęcia nauki w szkole. Co wpływa na ten proces, jakie cechy posiada uczeń na progu szkoły? o tym mówi moja publikacja. Anna Głowacka -Tarczyk DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA DZIECI SZEŚCIOLETNICH PRZEDSZKOLE W BOLIMOWIE BOLIMÓW 2007 Wstęp Jestem nauczycielką wychowania przedszkolnego pracującą w grupie dzieci sześcioletnich w Przedszkolu w Bolimowie. Co roku we wrześniu do naszego przedszkola przychodzi nowa grupa dzieci przygotowująca się do podjęcia nauki w szkole. Część dzieci uczęszczała przez poprzednie lata do naszego przedszkola. Pozostałe po raz pierwszy stykają się z nowa rzeczywistością. Co roku obserwuję, jak nowe dzieci przechodzą okres adaptacji, podczas gdy stare przedszkolaki od pierwszego dnia są chętne i gotowe do zdobywania nowych umiejętności. Interesuje mnie, czy dziecko, które uczęszcza do przedszkola przez kilka lat łatwiej osiąga dojrzałość szkolną. Wielokrotnie zastanawiałam się, czy dla przedszkolaka wystarczy, żeby podjął naukę w klasie zerowej, aby z powodzeniem podjął naukę w pierwszej klasie, czy też korzystniej wpływa dłuższy okres przebywania w przedszkolu. Problematyka osiągnięcia dojrzałości szkolnej jest powszechnie znana dla nauczycielek przedszkola, psychologów i pedagogów. Dziecko osiągając dojrzałość do podjęcia nauki w szkole pokonuje ważny etap w swoim życiu i z przedszkolaka staje się uczniem. Przekracza próg szkoły i podejmuje zupełnie nowe dla niego wyzwania. To, w jakim stopniu im sprosta będzie wpływało na jego funkcjonowanie w nowym środowisku, postrzeganie go przez innych, a także na samoocenę i poczucie własnej wartości. Aby ułatwić dziecku przejść przez próg szkoły powinniśmy zrobić wszystko, co w naszej mocy, żeby mu w tym pomóc. Rodzice powinni zatroszczyć się, by mały człowiek mógł dorastać i uczyć się wśród rówieśników, a nauczyciele tak kierować pracą z dzieckiem, by osiągnęło ono optimum swoich możliwości. Opracowana przeze mnie publikacja może posłużyć nie tylko nauczycielom, ale również rodzicom dzieci przedszkolnych. Etapy nabywania dojrzałości szkolnej. W życiu każdego dziecka przychodzi taka chwila, kiedy kończy się etap zabawy, a zaczyna czas nauki i obowiązków szkolnych. Okres, w którym dziecko podejmuje
obowiązki szkolne jest czasem szczególnie korzystnym dla jego rozwoju, gdyż osiąga już pewną stabilizację psychiczną, jest wesołe i beztroskie. Wkracza w zupełnie nowe środowisko jakim jest dla niego szkoła.zmiana ta wymaga od niego przystosowania się do nowego trybu życia, który wyznaczają systematyczne zajęcia lekcyjne, nowa grupa rówieśnicza i nauczyciel. Aby proces ten przebiegał pomyślnie i był dla niego pasjonującym i odkrywczym przeżyciem konieczne jest osiągnięcie przez dziecko dojrzałości szkolnej. Definicje dojrzałości szkolnej. Dojrzałość szkolną ujmuje się najczęściej w sposób statyczny jako efekt określonego etapu rozwoju, przypadającego na wiek obowiązku szkolnego lub dynamiczny, jako proces długotrwałych zmian w rozwoju psychofizycznym dziecka, prowadzący do momentu pozwalającego podjąć naukę w klasie pierwszej. Obydwa ujęcia są uzasadnione jeżeli weźmiemy pod uwagę założenie, że dojrzałość dziecka jest wynikiem dwóch procesów rozwojowych jakimi są dojrzewanie i uczenie się. A zatem dojrzałość szkolna jest nie tylko wynikiem rozwoju biologicznego, ale także wynikiem własnych doświadczeń życiowych dziecka. Odpowiedni zasób doświadczeń dziecka w sferze psychicznej i fizycznej jest efektem procesów rozwojowych i jego możliwości uczenia się w wieku przedszkolnym. Nabiera on szczególnego znaczenia w okresie przejścia z wieku wczesnego dzieciństwa w wiek szkolny. Istotne staje się wtedy stopniowe przechodzenie od działań charakterystycznych dla wieku przedszkolnego do działań typowych dla szkoły. Pojęcie dojrzałości szkolnej lub gotowości do podjęcia nauki w szkole jest powszechnie znane i często używane w pedagogice i psychologii. Wg S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej [6 ]. Natomiast według Kwiatowskiej dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole, która polega na gotowości dziecka do podjęcia nowych zadań, jak i na zdolności przystosowania się do nieznanego środowiska oraz ogólnie zmienionej sytuacji życiowej [2]. Wilgocka-Okoń dojrzałość szkolną wiąże ze zmianami rozwojowymi mającymi spontaniczny charakter i z samym dojrzewaniem biologicznym organizmu [7]. Opierając się na poglądach Szumana A. Brzezińska prezentuje pogląd wskazujący, że w procesie kształtowania dojrzałości szkolnej, podstawowe znaczenie mają początkowe uzdolnienia dziecka, a także oddziaływania środowiskowe i wychowawcze, które w kolejnych etapach wpływają na kształtowanie przedsiębiorczości i własnej aktywności dziecka w różnych dziedzinach, co oddziałuje na rozwój fizyczny, umysłowy i społeczny i w rezultacie wyznacza zakres wrażliwości i podatności dziecka na nauczanie typu szkolnego [1]. W świetle najnowszych badań R. Michalak i E. Misiorna dojrzałość szkolną rozpatrują jako kategorię rozwojową zależną od interaktywnego współdziałania właściwości dziecka, jego fizycznego i mentalnego zaangażowania, aktywności dorosłych wspierających uczenie się dziecka oraz jakości funkcjonowania przedszkola i szkoły [4]. Obszary dojrzałości szkolnej. Dojrzałość do podjęcia nauki w szkole nie polega tylko na opanowaniu umiejętności czytania, pisania czy liczenia. Aby dziecko sprostało obowiązkom szkolnym musi osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju fizycznego, emocjonalno-społecznego i umysłowego. Właściwy rozwój tych obszarów umożliwia podjęcie nauki w szkole i
sprostanie wszystkim obowiązkom, jakie niesie ze sobą życie w szkole. 1. Dojrzałość fizyczna. Podstawowym przejawem dojrzałości fizycznej jest przede wszystkim dobry stan zdrowia dziecka, a co za tym idzie prawidłowy rozwój fizyczny, odporność na choroby i zmęczenie. Zły stan zdrowia, częste choroby powodują, że dziecko ma dużą absencję i nie jest w stanie osiągać optymalnych wyników w nauce. Słaba odporność na zmęczenie sprawia, że dziecko nie jest w stanie znieść kilkugodzinnego wysiłku fizycznego i umysłowego. Bardzo ważna jest też sprawność narządów zmysłów i narządów artykulacyjnych. Istnieje bezpośredni związek między występowaniem wad narządu wzroku, słuchu czy mowy a trudnościami w nauce. Również wysoki poziom sprawności ruchowej jest przejawem dojrzałości fizycznej. Gwarantuje on zręczność, właściwą sprawność manualną rąk, dobrą orientację przestrzenną a także koordynację wzrokowosłuchowo-ruchową. W rozwoju fizycznym ważne jest ukształtowanie układu kostnego i mięśniowego, co wpływa na prawidłowy rozwój ruchowy. Dziecko, które ma rozpocząć naukę w szkole porusza się sprawnie i zręcznie, potrafi wykonywać złożone zadania zachowując odpowiednią szybkość i precyzję ruchów. Wykazuje pełną automatyzację ruchów. Ma wykształconą orientację przestrzenną w odniesieniu do schematu ciała. Powinno prawidłowo trzymać w ręku przybory szkolne oraz wykazywać dobrą koordynację ruchów rąk. Właściwa sprawność rąk jest podstawą do wykonywania zadań w szkole. Rozwój ogólnej sprawności fizycznej i manualnej dziecka najlepiej przejawia się w różnorodnych formach działalności dziecka- w zabawach, czynnościach codziennych czy twórczości. Tego typu działalność wpływa na takie cechy ruchu jak szybkość, precyzja czy koordynacja. 2. Dojrzałość emocjonalno- społeczna. Przejawem dojrzałości emocjonalno-społecznej jest taka dojrzałość dziecka, która warunkuje podporządkowanie osobistych pragnień i chęci wymaganiom szkolnym. Na dojrzałość emocjonalno- społeczną składają się takie cechy jak samodzielność, zaradność, umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi i przystosowania się do stawianych wymogów. Dziecko powinno być zrównoważone, obowiązkowe, wytrwałe. Nie bez znaczenia jest też wiara we własne siły, sprostanie wymaganiom nauczyciela i wrażliwość na jego ocenę zarówno pozytywną jak też i krytyczną. Uczeń rozpoczynający naukę w szkole powinien posiąść umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, liczyć się z ich potrzebami, współdziałać w zabawie i wykonywaniu zadań, znać i stosować ogólnie przyjęte normy współżycia w grupie rówieśniczej, uważnie słuchać wypowiedzi i polecenia nauczyciela i wykonywać je. Nie mniej ważna jest równowaga emocjonalna. Dziecko powinno umieć dostosować swoje reakcje do sytuacji- opanować płacz, złość, chęć wypowiadania się w niewłaściwych momentach. O dojrzałości emocjonalnej świadczy również umiejętność skoncentrowania się na lekcji czy wykonywanym zadaniu. Sfera emocjonalna jest najbardziej delikatna i wymaga największego zainteresowania ze strony rodziców. Dziecko podejmujące naukę
w szkole nie może być emocjonalnie uzależnione od rodziców, musi umieć podejmować samodzielne decyzje bez ich obecności. A zatem dziecko podejmujące naukę w szkole powinna charakteryzować pod względem emocjonalnym wiara w siebie, ciekawość świata i wiedzy, samokontrola, towarzyskość, umiejętność porozumiewania się i współdziałania. 3. Dojrzałość umysłowa. Niezwykle ważnym czynnikiem decydującym o gotowości do podjęcia nauki w szkole jest odpowiedni poziom rozwoju umysłowego dziecka, jego aktywność i zainteresowanie wiedzą jako źródłem informacji. Takie dziecko chce się uczyć, wykazuje zainteresowanie czytaniem i pisaniem, a także najbliższym otoczeniem i środowiskiem w którym żyje. O dojrzałości umysłowej świadczy również stopień zaawansowania procesów poznawczych jakimi są myślenie, pamięć, uwaga, spostrzeganie oraz mowa. W wieku przedszkolnym dominuje myślenie konkretno- obrazowe, natomiast zaczyna się kształtować myślenie słowno- pojęciowe. Przedszkolak ma jeszcze kłopoty z przeprowadzeniem poszczególnych operacji myślowych, ale można zauważyć początki uogólniania, tworzenia pojęć, definicji nadrzędnych, spostrzegania podobieństw. U przedszkolaków dominuje pamięć konkretno- obrazowa, natomiast zaczyna się rozwijać pamięć słowna. Ma ona jeszcze charakter mimowolny, ale zaczyna też kształtować pamięć dowolna. Zwiększa się zakres pamięci, rozwija się też pamięć logiczna. Przedszkolaki mają już częściowo wykształconą uwagę dowolną ale proces ten rozwija się jeszcze przez pierwsze lata nauki w szkole. Spostrzeganie ma charakter mimowolny, charakteryzuje się niedokładnością i fragmentarycznością. O umysłowej dojrzałości dziecka świadczy też odpowiedni poziom mowy. Ważne jest nie tylko posługiwanie się mową, ale również prawidłowe rozumienie mowy innych. Dziecko powinno posiadać zróżnicowany słownik, posługiwać się formami gramatycznymi, opanować reguły składni. Umiejętność dokonania analizy wzrokowej i słuchowej wyrazów powoduje, że dziecko potrafi przekazać określone treści za pomocą mowy znaków jakimi są litery. W zakresie osiągnięcia dojrzałości do pisania dużą rolę odgrywa orientacja w przestrzeni, która umożliwia rozpoznawanie i zapamiętywanie kierunku, położenia i proporcji wymiarów form graficznych a także pamięć ruchowa, umiejętność przetwarzania obrazu graficznego na ruch. Dojrzałość do uczenia się matematyki zależy od prawidłowego rozumienia i określania stosunków przestrzennych, czasowych i ilościowych w praktycznym działaniu. Dziecko powinno posiadać umiejętność prostego klasyfikowania przedmiotów według wielkości, koloru, kształtu czy przeznaczenia, a także dokonywania na konkretach dodawania, odejmowania czy porównywania liczebności zbiorów. Aby do tego doszło niezbędne jest osiągnięcie właściwego poziomu myślenia co umożliwia wykonywanie operacji umysłowych takich jak formułowanie zdań o logicznej formule czy działań arytmetycznych. Czynniki wpływające na dojrzałość szkolną. Na osiągnięcie przez dziecko dojrzałości szkolnej ma wpływ wiele czynników, które nie zawsze są od siebie zależne. Ogólnie można podzielić je na następujące grupy: czynniki indywidualne,
czynniki środowiskowe. 1. Czynniki indywidualne. Na te czynniki mamy niewielki wpływ. Związane są z działaniem ośrodkowego układu nerwowego, podłożem wyższych czynności psychicznych. Należy tu też brać pod uwagę cechy indywidualne każdego dziecka przekazane mu genetycznie przez rodziców. Trzeba też zaliczyć potrzeby, dążenia i skłonności dziecka. Według najnowszych teorii rozwoju aktywność własna jest koniecznym czynnikiem rozwoju jednostki [4]. Uznając, że gotowość szkolna jest efektem rozwoju dziecka należy uznać aktywność własną za konieczny i bezpośredni jej wyznacznik. Rozwój dziecka zależy od podejmowania różnorodnych form aktywności, w trakcie których doskonali ono swoje umiejętności, rozwija zainteresowania, uzyskuje nowe informacje, odkrywa pewne zależności. W czasie aktywnego kontaktu z otaczającym światem dziecko gromadzi w formie... Dostęp do pełnej treści możliwy po zalogowaniu. Literka.pl Literka.pl