Bydgoszcz, dnia maja 2008 r. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy ul. Wały Jagiellońskie 12 85-950 BYDGOSZCZ (052) 33-90-610 (052) 33-90-660 LBY 41108-3/08 R/08/008 Sz. P. Mariola Ejdowska Dyrektor Domu Pomocy Społecznej w Nowej Wsi WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy skontrolowała Dom Pomocy Społecznej w Nowej Wsi, zwany w dalszej treści Domem. Kontrolą objęto gospodarowanie środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS) przez Dom w latach 2006-2007. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokóle kontroli podpisanym w dniu 19 maja 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Pani Dyrektor niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia gospodarowanie przez Dom środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. 1. Dom przekazał na rachunek bankowy ZFŚS zaniŝoną kwotę odpisu o 708,38 zł w 2006 r. oraz o 11.002,30 zł w 2007 r.. Spowodowane to było nieprawidłowym wyliczeniem przeciętnej liczby zatrudnionych w przeliczeniu na etaty i zaokrągleniem tej liczby oraz zastosowaniem w 2007 r. wskaźnika 37,5 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (zamiast podwyŝszonego, tj. 50 %), w sytuacji gdy w Domu wykonywane były prace w
2 szczególnych warunkach (prace przy przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych). Przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 1994 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. Nr 43, poz. 168 ze zm.) nie przewidują zaokrąglenia w górę lub w dół końcowego wyniku przeliczenia pełnych etatów. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.), zwanej w dalszej treści ustawą, wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika zatrudnionego w szczególnie uciąŝliwych warunkach pracy wynosi 50 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W Domu wykonywano prace w szczególnych warunkach, o których mowa w załączniku (wykaz A) do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wydał zarządzenie z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz. Urz. MZ. Nr 8, poz. 40 ze zm.). W załączniku Nr 1 do wymienionego zarządzenia (ust. 5 działu XII W słuŝbie zdrowia i opiece społecznej ) wymieniono stanowiska pracy (np. opiekunka, salowa), na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci. Przepis ten stał się nieaktualny z dniem 30 marca 2001 r., jednak w doktrynie prawniczej przyjmuje się, Ŝe treść tego zarządzenia ma wartość informacyjną dla ustalenia na jakich stanowiskach pracy wykonywane są prace w szczególnych warunkach. 1 W dniu 19 maja 2008 r. przedstawiciele związków zawodowych działających w Domu (NSZZ Solidarność 80 i NSZZ Solidarność ) zostali poinformowani o przysługującym im prawie wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o przekazanie naleŝnych środków na ZFŚS (art. 8 ust. 3 ustawy). NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia zwiększenie przez Dom odpisu podstawowego na osoby, w stosunku do których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności oraz na emerytów i rencistów, pomimo, Ŝe podjęcie takiej decyzji było dobrowolne. 1 Wyrok Sądu NajwyŜszego z dnia 7 lipca 1999 r. (III Rw 25/99) oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 października 2003 r. (III AVa 1508/02)
3 2. W latach 2006-2007 Dom wydatkował ze środków ZFŚS kwotę 337.516,35 zł, w tym 317.903,40 zł, tj. 94,2 % z naruszeniem przepisów prawa powszechnego i wewnętrznego. Negatywna ocena gospodarowania środkami ZFŚS wynika głównie z niezastosowania kryteriów socjalnych, tj. uzaleŝnienia przyznawania i wysokości świadczeń wyłącznie od sytuacji Ŝyciowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS stosownie do art. 8 ust. 1 i 2 ustawy. 2.1. W strukturze wydatków ZFŚS poŝyczki zwrotne mieszkaniowe stanowiły największą kwotę, 184.400 zł łącznie w latach 2006-2007. W 2006 r. stanowiły 57,1 % wydatków ZFŚS, a 52,0 % w 2007 r. PoŜyczki przydzielano pracownikom w wysokości wnioskowanej bez zastosowania kryteriów socjalnych, w wyniku czego 54,6 % wydatkowanych w badanym okresie środków ZFŚS przyjęło formę kasy zapomogowo-poŝyczkowej. Pomoc na cele mieszkaniowe (np. poŝyczki zwrotne), zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy jest jedną z form działalności socjalnej. 2.2. W badanym okresie przyznawano pracownikom bony pienięŝne i pomoc rzeczową łącznie w kwocie 96.893,50 zł, o wartości uzaleŝnionej wyłącznie od wynagrodzenia zasadniczego pracowników wbrew postanowieniom 12 ust. 3 i 4 regulaminu ZFŚS. Przepis ten stanowi, Ŝe podstawą do przyznania świadczeń z ZFŚS stanowi dochód przypadający na osobę w rodzinie, wskazany w oświadczeniu pracownika, uwzględniającym łączne dochody brutto współmałŝonków. Zdaniem NIK wynagrodzenie zasadnicze nie stanowi obiektywnego kryterium oceny sytuacji materialnej pracownika i przy ocenie sytuacji materialnej pracownika naleŝy brać pod uwagę takŝe dochody pracownika osiągane poza zakładem pracy oraz dochody członków rodziny, pozostających we wspólnym gospodarstwie z pracownikiem. Wartość przyznanych bonów pienięŝnych uzaleŝniano takŝe od staŝu pracy pracowników (11 pracowników), wymiaru czasu pracy pracowników (9 pracowników), okresu pozostawania na urlopie bezpłatnym (jeden pracownik), tj. od warunków nieprzewidzianych w art. 8 ust. 1 ustawy. W jednym przypadku przyznano bony pienięŝne poborowemu obywającemu w Domu słuŝbę zastępczą, który w rozumieniu 11 regulaminu ZFŚS nie był osobą uprawnioną do korzystania ze świadczeń ZFŚS. 2.3. W latach 2006-2007 ze środków ZFŚS wydatkowano na wycieczki pracowników i ich rodzin kwotę 36.391,73 zł, pobierając od nich częściową odpłatność w równej wysokości, co oznacza, Ŝe wysokość dofinansowania z ZFŚS była w tej samej wysokości dla wszystkich
4 uprawnionych osób, a tym samym nie była uzaleŝniona od sytuacji Ŝyciowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej. 2.4. W dwóch przypadkach dokonano w 2006 r. wydatków (zakup upominku i kwiatów oraz zakup wieńca) łącznie w kwocie 218,17 zł na działalność, która nie spełniała kryteriów zawartych w art. 1 ust. 1 ustawy w związku z art. 2 pkt 1. 3. Dom posiadał wyodrębniony rachunek bankowy, odsetki i raty udzielonych poŝyczek stanowiły przychód ZFŚS. Regulamin ZFŚS - poza dwoma regulacjami - był zgodny z ustawą. Pomiędzy treścią 12 ust. 4 regulaminu a treścią wzoru oświadczenia o dochodach istniała rozbieŝność w ustaleniu dochodu dla potrzeb ZFŚS, natomiast w 11 ust. 3 regulaminu wprowadzono ograniczenie podmiotów uprawnionych ze względu na rodzaj zawartej umowy o pracę, co było w sprzeczności z treścią 11 ust. 1, który takich ograniczeń nie wprowadzał. W rozumieniu art. 10 ustawy odpowiedzialność za prawidłowe administrowanie środkami ZFŚS spoczywała na Pani Dyrektor. JednakŜe udział w tej odpowiedzialności miały takŝe związki zawodowe, gdyŝ kaŝdorazowe przyznawanie świadczeń było z nimi uzgadniane. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Prawidłowe naliczanie odpisu na ZFŚS. 2. UzaleŜnienie przyznawania ulgowych świadczeń i wysokości dopłat ze środków ZFŚS (poŝyczki, bony pienięŝne, pomoc rzeczowa, zorganizowany wypoczynek) wyłącznie od kryteriów socjalnych (sytuacji Ŝyciowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej), a w przypadku poŝyczek takŝe od sytuacji mieszkaniowej. 3. Ustalanie sytuacji materialnej pracowników w sposób obiektywny, stosownie do postanowień regulaminu ZFŚS. 4. Wydatkowanie środków ZFŚS na działalność o charakterze socjalnym, o której stanowi art. 1 ust. 1, w związku z art. 2 pkt 1 ustawy. 5. Podjęcie działań w celu ustalenia w regulaminie ZFŚS jednolitego sposobu określania dochodu dla potrzeb tego Funduszu.
5 6. Podjęcie działań w celu usunięcia sprzeczności pomiędzy 11 ust. 3 i 11 ust. 1 regulaminu ZFŚS w zakresie ograniczenia podmiotów uprawnionych do pomocy przeznaczonej na cele mieszkaniowe. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Panią Dyrektor w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Pani Dyrektor prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Bydgoszczy umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. X:\Domek\Wybranski\Wyst\r0800803.doc Otrzymują: 1. Adresat 2. a/a